Cyngor Sir Ynys Môn

Oddi ar Wicipedia
Cyngor Sir Ynys Môn
Mathawdurdod unedol yng Nghymru Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol
Cymraeg, Saesneg, Saesneg Prydain Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
GwladBaner Cymru Cymru
Cod postLL77 7TW Edit this on Wikidata

Cyngor Sir Ynys Môn yw'r awdurdod llywodraeth leol sy'n gweinyddu Ynys Môn, sir yng ngogledd Cymru. Lleolir pencadlys y cyngor yn Llangefni.

Gwleidyddiaeth[golygu | golygu cod]

Yn wahanol i'r rhan fwyaf o gynghorau Cymru, dydy cynghorwyr Ynys Môn ddim wedi ymrannu o safbwynt gwleidyddiaeth plaid. Ers etholiad 1 Mai 2008, dim ond Plaid Cymru a'r Blaid Lafur sydd wedi eu trefnu yn grwpiau pleidiol ar y cyngor. Mae gweddill y cynghorwyr, yn aelodau o bleidiau gwleidyddol eraill ac yn Annibynwyr, yn ymrannu yn grwpiau neu ffacsiynau answyddogol: y mwyaf o'r ffacsiynau hyn ar hyn o bryd (ers 2008) yw'r 'Annibynwyr Gwreiddiol', gyda 22 o gynghorwyr.[1]

Nodweddir gwleidyddiaeth y cyngor gan ymrafael parhaus ers sawl blwyddyn, gyda phersonoliaethau yn aml yn bwysicach na gwleidyddiaeth plaid a pholisïau. Cafwyd cyhuddiadau o gamddefnyddio pwerau er budd personol eu gwneud yn erbyn rhai cynghorwyr.

Yn Ionawr 2009, yn dilyn cyfnod cythryblus i'r cyngor, cyhoeddwyd y bydd ymchwiliad llawn yn cael ei gynnal i sut mae'r Cyngor yn cael ei reoli. Roedd adroddiad, a gomisynwyd gan Swyddfa Archwilio Cymru, yn argymell y dylai'r archwilydd ystyried ymchwiliad llawn oherwydd "pryderon am anawsterau ym mherthynas gwaith rhai swyddogion a chynghorwyr" a'r pryder y byddai hyn yn effeithio ar allu'r cyngor "i gwrdd â gofynion gwerth gorau".[2]

Dechreuwyd adolygiad o'r trefniadau etholaethol yn Ynys Môn gan Gomisiwn Ffiniau Cymru yn 2010.[3] ond diddymwyd yr adolygiad hwn. Ym mis Mawrth 2011, wedi blynyddoedd o ddadlau gwleidyddol yn fewnol, daeth Cyngor Sir Ynys Môn i fod y cyngor cyntaf Prydeinig erioed, i chael ei swyddogaethau gweithredol wedi eu atal. Apwyntiwyd tîm o gomisiynwyr gan Llywodraeth Cymru i redeg swyddogaethau'r cyngor dro dro.[4] Ail-ddechreuwyd yr adolygiad yn dilyn gorchymyn Llywodraeth Cyrmu.[5] Cynhelir etholiadau pob 4 mlynedd fel rheol, ond gohirwyd yr etholiadau a oedd i fod i ddigwydd ar 3 Mai 2012, am flwyddyn gan weinidog Llywodraeth Leol Cymru, Carl Sargeant.[6]

Wardiau[golygu | golygu cod]

Yn ôl Deddf Ynys Môn (Trefniadau Etholiadol) 2012, etholwyd 30 cynghorydd yn etholiadau 2 Mai 2013 (lleihad o 25% i gyharu â'r 40 cynghorydd a fu gynt, mewn 40 ward) o 11 ward aml-aelod.[7] Y wardiau, gyda'r nifer o gynghorwyr mewn cromfachau, yw:

  1. Aethwy (3), a ffurfir gan Gymunedau Llanfair Pwllgwyngyll, Pont Menai a Phenmynydd
  2. Bro Aberffraw (2), a ffurfir gan Gymunedau Aberffraw, Bodorgan a Rhosyr
  3. Bro Rhosyr (2), a ffurfir gan Gymunedau Llanidan, Llanfihangel Ysceifiog, Llanddaniel Fab a Llangristiolus
  4. Caergybi (3), wardiau etholaethol y Dref, London Road, Morawelon, Porthyfelin, a Pharc a'r Mynydd yng Nghymuned Caergybi
  5. Canolbarth Môn (3), a ffurfir gan Gymunedau Bryngwran, Bodffordd, Llangefni, a Threwalchmai, a wardiau etholaethol Llanddyfnan, Llangwyllog a Thregacan yng Nghymuned Llanddyfnan.
  6. Llifôn (2), a ffurfir gan Gymunedau Llanfaelog, Llanfair-yn-Neubwll a Fali
  7. Lligwy (3), a ffurfir gan Gymunedau Moelfre, Llaneugrad, Llanfair-Mathafarn-Eithaf a Phentraeth; a wardiau etholaethol Llanfihangel Tre'r Beirdd yng Nghymuned Llanddyfnan
  8. Seiriol (3), a ffurfir gan Gymunedau Beaumaris, Cwm Cadnant, Llanddona, a Llangoed.
  9. Talybolion (3), a ffurfir gan Gymunedau Bodedern, Cylch-y-garn, Llannerch-y-medd, Llanfachreth, Llanfaethlu, Mechell a Thref Alaw
  10. Twrcelyn (3), a ffurfir gan Gymunedau Amlwch, Llanbadrig, Llaneilian, a Rhosybol
  11. Ynys Gybi (3), a ffurfir gan Gymunedau Trearddur a Rhoscolyn a wardiau etholaethol Maeshyfryd a Kingsland yng Nghymuned Caergybi

Etholiadau[golygu | golygu cod]

Yn yr etholiadau cyntaf a gynhaliwyd ar gyfer 11 ward newydd Ynys Mon yn 2013 etholwyd Cynghorwyr canlynol:

Plaid Cymru 12 Annibynnol 14 Llafur 3 Democrat Rhyddfrydol 1[8]

Ffurfiwyd gweinyddiaeth gan gynnwys cynghorwyr annibynnol, Llafur a'r Democrat Rhyddfrydol

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2009-08-02. Cyrchwyd 2013-05-03.
  2.  Cyngor: Ymchwiliad llawn. BBC Cymru (30 Ionawr 2009).
  3.  Isle of Anglesey. Local Government Boundary Commission for Wales.
  4.  Comisiynwyr yn rhedeg cyngor. BBC Newyddion (17 Mawrth 2011).
  5.  Cyfarwyddyd i Gomisiwn Ffiniau Llywodraeth Leol Cymru 2011. Llywodraeth Cyrmu (28 Mawrth 2011).
  6. "Anglesey council election postponed for year to 2013". BBC Sport. BBC. 17 January 2012. Cyrchwyd 4 May 2012.
  7.  The Isle of Anglesey (Electoral Arrangements) Order 2012. Legislation.gov.uk (2012).
  8. http://democracy.anglesey.gov.uk/mgElectionResults.aspx?ID=7&V=0&RPID=28025&LLL=0 Adalwyd 5/1/17

Dolen allanol[golygu | golygu cod]

Eginyn erthygl sydd uchod am Ynys Môn. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato