Rhosrobin
.JPG) | |
| Math | pentref  |
|---|---|
| Daearyddiaeth | |
| Sir | Gwersyllt |
| Gwlad | y Deyrnas Unedig |
| Cyfesurynnau | 53.0682°N 3.0073°W |
| Cod OS | SJ326528 |
 | |
Pentref ym Mwrdeistref Sirol Wrecsam, Cymru, tua 2 filltir ( 3.2 km) i'r gogledd-orllewin o ganol dinas Wrecsam, yn agos at ffordd yr A483 yw Rhosrobin.
Mae poblogaeth y pentref wedi ehangu'n sylweddol yn ystod y blynyddoedd diwethaf ac mae llawer o'r tirnodau hŷn wedi'u hysgubo i ffwrdd i wneud lle ar gyfer tai newydd a datblygiadau masnachol. Mae llawer yn cael eu denu yma gan fynediad uniongyrchol ar hyd y B5425 i ganol dinas Wrecsam, a chysylltiad hawdd â'r A483 (Cefnffordd) yn y Pandy, am Gaer a Gogledd Orllewin Lloegr a thu hwnt.[1]
Gan gymryd y B5425 (Llai) o Wrecsam, mae ffin y pentref bellach wedi'i nodi ag arwydd brown wrth ymyl datblygiad tai newydd Ffordd Top Farm.
Wrth ddilyn y Brif Ffordd dros Rheilffordd Amwythig i Gaer, gellir gweld prif ganolfan fasnachol y pentref. Er ei bod wedi'i lleoli'n glir yn Rhosrobin, mae Ystâd Ddiwydiannol Rhos-ddu wedi'i henwi ar ôl yr hen bwll glo a arferai feddiannu'r ardal gyfan hon. Agorwyd y lofa yn y 1860au gan Gwmni Glo Wrecsam ac yn ei anterth roedd yn cyflogi bron i 1,000 o ddynion. Caeodd y pwll glo ym 1924 ac mae'r unig adeilad sydd wedi goroesi i'w weld yng nghefn y stad - ar hyn o brydeir busnes paledi yn yr hen dŷ olwyn.
Adeiladwyd datblygiad Churchlea ar ochr Capel Olivet Christadelphian ar safle hen drac rheilffordd Cwmni Rheilffordd Mwynau Gogledd Cymru. Mae llwybr yr hen drac i'w weld gyferbyn â Churchlea yn gwneud ei ffordd i'r hen gyffordd Wheatsheaf yng Ngwersyllt.
Roedd y ffordd fer heb ei mabwysiadu oedd yn rhedeg y tu ôl i'r Capel yn wreiddiol, yn rhedeg ar hyd y tir cyfan i lawr at y brif reilffordd, gan roi mynediad i fwthyn a godwyd wrth ymyl y trac a hefyd i ddau deras hir o dai a godwyd ar dir uwch. Er i'r tai teras gael eu dymchwel yn y 1970au, ni chafodd y tir ei ddatblygu hyd yn ddiweddar iawn. Cafodd y bwthyn ei ddymchwel i wneud lle i ddatblygiad Churchlea.
Gwasanaethwyd y pentref am gyfnod byr gan ei orsaf reilffordd ei hun, Rhosrobin Halt, a leolwyd mewn gwirionedd yn y Pandy, gyferbyn â'r hyn a elwir bellach yn Barc Busnes y Pandy . Agorwyd yr Halt ym 1932 gan gwmni'r Great Western Railway a chaeodd ym mis Hydref 1947.[2] Ychydig iawn o weddillion y strwythur a ddefnyddiwyd yn bennaf gan lowyr oedd yn gweithio yng Nglofa Gresffordd gerllaw sy'n bodoli.
Gan barhau ar hyd y B5425, mae hen adeilad Eglwys San Pedr yn parhau ond mae bellach yn filfeddygfa ac mae hen Ysgol Rhosrobin, a oedd wedi gweld gwasanaeth yn fwy diweddar fel golchdy masnachol, bellach wedi'i dymchwel i wneud lle ar gyfer datblygiad tai newydd o'r enw St. Peter's Close. Symudodd hen gloch yr ysgol gyda'r cwmni golchi dillad i'w safle newydd ar Stad Ddiwydiannol Llai .[3]
Cyflawnwyd llofruddiaeth yn Rhosrobin ddydd Llun, 10 Tachwedd 1902 pan saethodd William Hughes ei wraig Jane Hannah Hughes. Brodor o Ddinbych oedd William Hughes a gwasanaethodd am flynyddoedd yn yng Nghatrawd Swydd Gaer yn India o dan y Raj Prydeinig . Wedi dychwelyd i Brydain, y bu'n gweithio fel glöwr yn ardal Wrecsam. Priododd Jane Hannah Williams, ei gyfnither cyntaf, yn 1892. Gwahanasant yn 1901 a dedfrydwyd Hughes i dri mis wedi hynny yng ngharchar Amwythig am "deulu i'r diffeithwch". Rhyddhawyd ef ar 6 Tachwedd 1902 ac ar y 10fed o'r mis galwodd ar ei wraig a oedd erbyn hynny yn cadw tŷ i Mr Tom Maddocks, glöwr a oedd yn weddw a thri o blant. Pan ddaeth hi at y drws gollyngodd Hughes y ddwy gasgen o ddryll i'w chorff o ystod agos.[4]
Safodd Hughes ei brawf ym Mrawdlys Dinbych yn Ionawr 1903 ac er gwaethaf pledion o wallgofrwydd cymerodd y rheithgor ddeg munud yn unig i'w gael yn euog o lofruddiaeth. Am 8 yb, dydd Mawrth 17 Chwefror 1903 dienyddiwyd William Hughes, 42 oed, ar grocbren yng Ngharchar Rhuthun . Credir mai Hughes oedd yr unig ddyn i gael ei grogi yn y Carchar.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Rhosrobin - POI". RouteYou (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-01-09.
- ↑ "Disused Stations: Rhosrobin Halt". disused-stations.org.uk. Cyrchwyd 2023-01-09.
- ↑ "English". Coflein (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-01-09.
- ↑ "British Executions - William Hughes - 1903". British Executions (yn Saesneg). Cyrchwyd 2023-01-09.
Llyfryddiaeth[golygu | golygu cod]
- "Stori William Hughes" - [1] / Denbighshire Free Press 21 Chwefror 1903
- Anghofio Rheilffyrdd - Gogledd a Chanolbarth Cymru, gan Rex Christiansen (David a Charles, 1984)
- Rheilffyrdd Wrecsam cyfrolau 1 a 2 (Bridge Books)
Trefi
Y Waun · Wrecsam
Pentrefi
Acrefair · Bangor-is-y-coed · Y Bers · Bronington · Brymbo · Brynhyfryd · Bwlchgwyn · Caego · Cefn Mawr · Coedpoeth · Erbistog · Froncysyllte · Garth · Glanrafon · Glyn Ceiriog · Gresffordd · Gwersyllt · Hanmer · Holt · Llai · Llanarmon Dyffryn Ceiriog · Llannerch Banna · Llan-y-pwll · Llechrydau · Llys Bedydd · Marchwiail · Marford · Y Mwynglawdd · Yr Orsedd · Owrtyn · Y Pandy · Pentre Bychan · Pentredŵr · Pen-y-bryn · Pen-y-cae · Ponciau · Pontfadog · Rhiwabon · Rhos-ddu · Rhosllannerchrugog · Rhostyllen · Rhosymedre · Talwrn Green · Trefor · Tregeiriog · Tre Ioan · Wrddymbre