Awstralia

Commonwealth of Australia
Cymanwlad Awstralia

Baner Arfbais
Arwyddair: Dim (Advance Australia yn flaenorol)
Anthem: Advance Australia Fair Anthem frenhinol: God Save the Queen
Lleoliad Awstralia
Prifddinas	Canberra
Dinas fwyaf	Sydney
Iaith / Ieithoedd swyddogol	Saesneg1
Llywodraeth	Brenhiniaeth gyfansoddiadol ffederal
- Brenhines	Elisabeth II
- Llywodraethwr Cyffredinol	Quentin Bryce
- Prif Weinidog	Julia Gillard
Annibyniaeth - Cyfansoddiad - Statud San Steffan - Deddf Awstralia	O'r Deyrnas Unedig 1 Ionawr 1901 11 Rhagfyr 1931 3 Mawrth 1986
Arwynebedd  - Cyfanswm  - Dŵr (%)	7,741,220 km² (6ed) 1
Poblogaeth  - Amcangyfrif 2006  - Cyfrifiad 2001  - Dwysedd	20,555,300 (53) 18,972,350 2.6/km² (224fed)
CMC (PGP)  - Cyfanswm  - Y pen	Amcangyfrif 2006 $674.9 biliwn (17eg) $30,897 (14eg)
Indecs Datblygiad Dynol (2003)	0.955 (3ydd) – uchel
Arian cyfred	Doler Awstralaidd (AUD)
Cylchfa amser  - Haf	nifer2 (UTC+8–+10) nifer2 (UTC+8–+11)
Côd ISO y wlad	.au
Côd ffôn	+61
1 Dim yn swyddogol. 2 Gweler Amser yn Awstralia

Cymanwlad Awstralia neu Awstralia yw'r wlad chweched fwyaf yn y byd yn ddaearyddol a'r unig un sydd yn gyfandir cyfan. Mae'n cynnwys ynys Tasmania, sy'n un o daleithiau'r wlad. Y gwledydd cyfagos yw Seland Newydd, sydd i'r de-ddwyrain o Awstralia, ac Indonesia, Papiwa Gini Newydd a Dwyrain Timor i'r gogledd. Tarddiad yr enw "Awstralia" yw'r ymadrodd Lladin terra australis incognita ("Y tir na ŵyr neb amdano"). Mae'r ehangdir yn gorwedd rhwng Y Cefnfor Tawel i'r dwyrain a Chefnfor India i'r gorllewin. Mae mudo dynol wedi trawsnewid y wlad. Roedd Awstralia yn gartref i'r bobl brodorol, sef aboriginal, am filoedd o flynyddoedd ond ers diwedd y 18fed ganrif, mae pobl o orllewin Ewrop wedi ymfudo i'r wlad. Roedd y mwyafrif o'r mudwyr hyn yn dod o wledydd Prydain ac am flynyddoedd roedd y wlad dan reolaeth Brydeinig. Yn fwy diweddar, mae poblogaeth y wlad wedi cynyddu efo mudwyr o wledydd Asia megis Japan, De Corea, ac Indonesia. Mae Awstralia wedi creu cysylltiadau masnachol cryf gyda gwledydd y Cefnfor Tawel. Mae dyfodol economaidd y wlad i'w weld mewn masnachu yn fwy efo Asia a'r Unol Daleithiau yn hytrach na gyda'i phartneriaid traddodiadol, sef gwledydd y Gymanwlad ac Ewrop.

Hanes

Prif: Hanes Awstralia

Cyfanheddwyd y cyfandir am dros 40,000 o flynyddoedd gan frodorion Awstralia cyn i Loegr hawlio'r rhan ddwyreiniol o'r cyfandir yn 1770 a daeth yn dir i anfon drwgweithredwyr o wledydd Prydain iddo, yn cynnwys nifer o Gymry. Alltudiwyd rhyw 1800 o bobl o Gymru erbyn 1852, rhyw 300 yn ferched. Yn eu plith roedd arweinwyr y Siartwyr, John Frost, Zephaniah Williams a William Jones, a Lewsyn yr Heliwr y bu ganddo ran yn "nherfysgoedd" Merthyr.

Defnydd Tir

Mae dros 165 miliwn dafad yn Awstralia sy'n cyfrannu at ddiwydiant allforio mawr y wlad. Mae gwartheg yn bwysig hefyd, yn enwedig yn gorllewin y wlad. Mae gwenith a grawnwin yn cael eu tyfu mewn amryw o ardaloedd yn ne'r wlad. Mae Afon Margaret a Barossa Valley yn ardaloedd gwin pwysig iawn. Mae rhan fwyaf o'r wlad yn ddiffeithdir sy'n sych a chras ac yn anaddas ar gyfer amaethyddiaeth.

Tirwedd

Mae tirwedd Awstralia yn cynnwys nifer o lwyfandiroedd erydog sy'n gorwedd yng nghanol y plât Indo-Awstralaidd. Dyma'r wlad sychaf ar ôl yr Antarctig a dyma'r cyfandir mwyaf gwastad. Mae'r arfordiroedd yn tueddu i fod yn fwy bryniog a ffrwythlon, yn enwedig yn nwyrain y wlad lle mae'r rhan fwyaf o'r trefi a dinasoedd. Mae mynyddoedd y Wahanfa Fawr yn ffurfio ffin rhwng yr ardaloedd arfordirol tymherus a'r mewndir sych, cras. Y mynydd uchaf yw Mynydd Kosciuszko yn y Snowy Mountains.

Trafnidiaeth a diwydiant

Roedd y cronfeydd mwyn estynedig a oedd yn cynnwys glo, mwyn haearn, bocsit, a copr, yn sicrhau economi cryf i'r wlad. Erbyn hyn mae mwyngloddio yn dal i ddigwydd ar raddfa sylweddol ond mae'r sector gwasanaethau yn gryfach, yn enwedig y diwydiant twristiaeth.

Llywodraeth

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

Israniadau

Taleithiau

• Victoria
• De Cymru Newydd
• Queensland
• Gorllewin Awstralia
• De Awstralia
• Tasmania

Tiriogaethau

• Tiriogaeth y Gogledd
• Tiriogaeth Prifddinas Awstralia

Economi

Mae economi Awstralia yn un gryf yn bennaf oherwydd y diwydiant mwyngloddio.

Diwylliant

Mae demograffeg Awstralia yn dangos ei fod yn drefol iawn, efo rhan helaeth o'r boblogaeth yn byw yn y dinasoedd ar yr arfordir. Mae'r dinasoedd hyn yn cynnal amrywiaeth o ddiwylliannau, o'r bobl frodorol (Aborigine) i'r mewnfudwyr o Ewrop.

Chwaraeon

   Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu at yr adran hon.

• 
  Lleolir Awstralia yn Oceania.
• 
  Uluru: machlud haul.
• 
  Y Round House o High St, Fremantle

Gwledydd a thiriogaethau Oceania

Chwiliwch am Awstralia
yn Wiciadur.