Fanwatw
 | |
 | |
| Arwyddair |
In God we stand  |
|---|---|
| Math |
gwladwriaeth sofran, ynys-genedl, gwlad |
|
| |
| Prifddinas |
Port Vila |
| Poblogaeth |
276,244 |
| Sefydlwyd |
|
| Anthem |
Yumi, Yumi |
| Pennaeth llywodraeth |
Bob Loughman |
| Cylchfa amser |
UTC+11:00 |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol |
Bislama, Ffrangeg, Saesneg |
| Daearyddiaeth | |
| Rhan o'r canlynol |
Melanesia, ystyrir gan yr UE fel gwlad sy'n hafan i bobl sy'n osgoi trethi |
| Gwlad |
 Lesotho |
| Arwynebedd |
12,190 km² |
| Cyfesurynnau |
17°S 168°E |
| Gwleidyddiaeth | |
| Corff deddfwriaethol |
Parliament of Vanuatu |
| Swydd pennaeth y wladwriaeth |
President of Vanuatu |
| Pennaeth y wladwriaeth |
Obed Moses |
| Swydd pennaeth y Llywodraeth |
Prime Minister of Vanuatu |
| Pennaeth y Llywodraeth |
Bob Loughman |
 | |
| Ariannol | |
| Cyfanswm CMC (GDP) |
862.9 million $ (UDA) |
| CMC y pen |
3,123 $ (UDA) |
| Arian |
Vanuatu vatus |
| Wrth gefn |
395,101,633 $ (UDA) |
| Cyfartaledd plant |
3.347 |
| Mynegai Datblygiad Dynol |
0.603 |
Ynysfor yn ne'r Cefnfor Tawel yw Gweriniaeth Fanwatw (neu Vanuatu). Y brifddinas yw Port Vila.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]
Cafodd ynysoedd Fanwatw eu coloneiddio gan yr Ymerodraeth Brydeinig a gan Ffrainc. Rhwng 1906 a 1980, enw swyddogol Fanwatw oedd Condominiwm Ynysoedd Heledd Newydd (Ffrangeg: Condominium des Nouvelles-Hébrides, Saesneg: New Hebrides Condominium). Roedd gan y Condominiwm strwythur cymhleth er mwyn rhannu grym rhwng y Ffraincwyr a'r Prydeinwyr, gyda dau gymuned at ddibenion addysg ac ati, a thri llywodraeth. Ym 1980, daeth y wlad yn annibynnol, a mabwysiadwyd yr enw Vanuatu yn swyddogol.
Ieithoedd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae Fanwatw yn wlad hynod amrywiol o ran ieithoedd, gyda 108 iaith brodorol, allan o boblogaeth o ddim ond 272 000. Mae'r holl ieithoedd hyn yn perthyn i deulu'r ieithoedd Awstronesaidd, ac yn benodol i is-deulu'r ieithoedd Cefnforol. O'u mewn, mae tair iaith yn y grŵp polyneseg, naw sy'n rhan o grŵp De Fanwatw, a'r gweddill yn perthyn i grŵp Gogledd a Chanol Fanwatw. Nid yw cyd-ddealltwriaeth rhyngddynt yn bosib. Yn ogystal â'r 108 iaith brodorol hyn, daeth nifer o ieithoedd i Fanwatw gyda gwahanol bobl a gyrhaeddodd yn ystod yr 20g: Ffidjïeg, Tahiteg, Tongeg, Gilberteg, Fietnameg, Wallisieg, a ieithoedd o Tsieina gan gynnwys Hakka.
Mae gan weriniaeth Fanwatw dair iaith swyddogol: Ffrangeg a Saesneg, ieithoedd coloneiddiol, a Bislamar. Pijin yw Bislamar, sef iaith gyffredin (Lingua franca) wedi ei symleiddio, ar sail geirfa a gramadeg iaith arall, Saesneg yn yr achos hwn. Mae nifer o eiriau benthyg Bislamar yn dod o'r Ffrangeg a ieithoedd Gogledd Fanwatw yn ogystal. Prin yw defnydd y boblogaeth wledig (79 % o'r boblogaeth gyfan ym 1996) o'r Ffrangeg a'r Saesneg, ond mae Bislamar yn iaith gyffredin ledled yr ynysfor. le bichelamar est la langue véhiculaire commune à tout l'archipel. Ac eithrio yn y trefi, nid yw Bislamar yn cymryd lle'r ieithoedd brodorol, sydd heb eu heffeithio ganddi, heblaw benthyg geiriau o dro i dro.
