Grym caled
| Math | grym  |
|---|
.png)
Cysyniad mewn gwleidyddiaeth a theorïau grym yw grym caled a elwir hefyd yn pŵer caled. Grym caled yw'r defnydd o ddulliau milwrol ac economaidd i ddylanwadu ar ymddygiad neu fuddiannau cyrff gwleidyddol eraill. Mae'r math hwn o bŵer gwleidyddol yn aml yn ymosodol (gorfodaeth), ac mae'n fwyaf effeithiol pan gaiff ei orfodi gan un corff gwleidyddol ar gorff arall sydd â llai o bŵer milwrol neu economaidd.[1] Mae pŵer caled yn cyferbynnu â grym meddal, sy'n dod o ddiplomyddiaeth, diwylliant a hanes.[1]
Yn ôl Joseph Nye, mae pŵer caled yn golygu “y gallu i ddefnyddio moron a ffyn nerth economaidd a milwrol i wneud i eraill ddilyn eich ewyllys”.[2] Yma, mae "moron" yn golygu cymhellion fel lleihau rhwystrau masnach, cynnig cynghrair neu addewid o amddiffyniad milwrol. Mae "ffyn" yn cynrychioli bygythiadau - gan gynnwys defnyddio diplomyddiaeth orfodol, bygythiad ymyrraeth filwrol, neu weithredu sancsiynau economaidd. Disgrifia Ernest Wilson bŵer caled fel y gallu i orfodi “un arall i weithredu mewn ffyrdd na fyddai’r endid hwnnw wedi gweithredu fel arall”.[3]
Diffiniad[golygu | golygu cod]
Mae'n dynodi gallu corff gwleidyddol i orfodi ei ewyllys ar gyrff gwleidyddol eraill gan ddefnyddio dulliau milwrol ac economaidd.
Mae cydrannau pŵer caled yn cynnwys:
- pŵer economaidd;
- pŵer milwrol;
- pŵer poblogaeth;
- grym gwleidyddol
Mae Unol Daleithiau America, er enghraifft, yn gyfrifol am 46% o wariant milwrol y byd [4] (pŵer milwrol), nhw hefyd yw prif fewnforiwr nwyddau'r byd (pŵer economaidd) a nhw yw'r 3edd wlad fwyaf poblog yn y byd a'r mwyaf poblog ymhlith gwledydd datblygedig (parth demograffig).
Mae pŵer caled yn erbyn pŵer meddal (perswadio, y ffordd feddal), fel y dangosir gan Joseph Nye.
Hanes[golygu | golygu cod]
Tra bod hanes hir i fodolaeth grym caled, cododd y term ei hun pan fathodd Joseph Nye, grym meddal fel ffurf newydd a gwahanol ar bŵer ym mholisi tramor gwladwriaeth sofran.[5] Yn ôl yr ysgol realaidd mewn theori cysylltiadau rhyngwladol, mae pŵer yn gysylltiedig â meddiant rhai adnoddau diriaethol, gan gynnwys poblogaeth, tiriogaeth, adnoddau naturiol, cryfder economaidd a milwrol, ymhlith eraill. Mae pŵer caled yn disgrifio gallu cenedl neu gorff gwleidyddol i ddefnyddio cymhellion economaidd neu gryfder milwrol i ddylanwadu ar ymddygiadau actorion eraill.
Mae pŵer caled yn cwmpasu ystod eang o bolisïau gorfodol, megis diplomyddiaeth orfodol, sancsiynau economaidd, gweithredu milwrol, a ffurfio cynghreiriau milwrol ar gyfer ataliaeth ac amddiffyn ar y cyd. Gellir defnyddio pŵer caled i sefydlu neu newid cyflwr o hegemoni gwleidyddol neu gydbwysedd pŵer. Er bod y term pŵer caled yn cyfeirio'n gyffredinol at ddiplomyddiaeth, gellir ei ddefnyddio hefyd i ddisgrifio mathau o drafod sy'n cynnwys pwysau neu fygythiadau fel trosoledd.
Pŵer Caled - enghreifftiau[golygu | golygu cod]
Y dair enghraifft orau 0 ddegawdau cyntaf yr 21g o ddefnyddio pŵer caled y gellid eu crybwyll yw:
- Rhyfel Rwsia ar Wcráin a ddechreuodd yn 2022 pan geisiodd Vladimir Putin goncro a darostwng llywodraeth Wcráin mewn cyrch filwrol a elwid, er mwyn osgoi canlyniadau cyfreithiol domestig a chodi ofn ar ei ddinasyddion ei hun, yn "gyrch milwrol arbennig".
- Rhyfel Irac yn 2003 pan ymosododd yr Unol Daleithiau a'i chynghreiriaid ar Saddam Hussein ac Irac.
- Ymyrraeth filwrol Rwsiaidd yn Rhyfel Cartref Syria a'r rheolaeth y gall archbŵer fel yr Unol Daleithiau a Rwsia ei roi dros y rhan fwyaf o'r byd. Mae eu potensial milwrol hysbys yn caniatáu iddynt orfodi cenhedloedd eraill y byd i gadw at eu gofynion.[6][7]
Grym Caled Gymreig[golygu | golygu cod]
Heb lu arfog annibynnol ei hun a heb sofraniaeth a "monopoli ar drais" o fewn ei thiriogaeth ei hun, nid oes gan Gymru y gallu i weithredu grym caled. I allu weithredu grym caled Gymreig, hyd yn oed o fewn cyfyngiadau mawr, byddai'n rhaid i Gymru fod yn wlad annibynnol. Byddai disgwyl hefyd yr angen i greu polisi tramor a milwrol lle byddai Cymru yn rhan o gynghrair neu gyfres o gytundebau i warchod ei sofraniaeth rhag gelyn fwy.
Gweler hefyd[golygu | golygu cod]
Dolenni allanol[golygu | golygu cod]
- "Hard power is a reality" - Christopher G. Cavoli, Supreme Allied Commander Europe (SACEUR) darlith ar sianel Folk och Försvar ar Youtube
- Soft Power vs. Hard Power sianel Youtube UC Berkeley Executive Education
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ 1.0 1.1 Copeland, Daryl (Feb 2, 2010). "Hard Power Vs. Soft Power". The Mark. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 1 May 2012. Cyrchwyd 26 April 2012.
- ↑ Nye, Joseph S. (January 10, 2003). "Propaganda Isn't the Way: Soft Power". International Herald Tribune. Cyrchwyd June 19, 2021.
- ↑ Wilson, Ernest J. (March 2008). "Hard Power, Soft Power, Smart Power". The Annals of the American Academy of Political and Social Science 616 (1): 110–124. doi:10.1177/0002716207312618. http://www.ernestjwilson.com/uploads/Hard%20Power,%20Soft%20Power,%20Smart%20Power.pdf. Adalwyd October 1, 2012.
- ↑ (Saesneg)SIPRI - Trends in world military expenditure, 2013
- ↑ Barzegar, Kayhan (July 10, 2008). "Joseph Nye on Smart Power in Iran-U.S. Relations". Belfer Center. Cyrchwyd 19 June 2021.
- ↑ Barzegar, K. (11 Gorffennaf 2008). "Joseph Nye on Smart Power in Iran-U.S. Relations". belfercenter.org. Cyrchwyd 31 Mai 2019.
- ↑ Hobsbawm, E. J. (2007). Guerra y paz en el siglo XXI. Crítica. t. 70. ISBN 978-84-08-11958-6.
