Dinas Emrys: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
BDim crynodeb golygu |
BDim crynodeb golygu |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
[[Delwedd:DinasEmrys1.JPG|300px|bawd|'''Dinas Emrys''' o [[Afon Glaslyn]]]] |
[[Delwedd:DinasEmrys1.JPG|300px|bawd|'''Dinas Emrys''' o [[Afon Glaslyn]]]] |
||
Y mae '''Dinas Emrys''' yn safle hen [[Castell|gastell]] a [[bryngaer]] yn ne [[Eryri]], [[Gwynedd]]. Mae'n un o'r cynharaf o'r [[Cestyll y Tywysogion Cymreig|cestyll Cymreig. Saif i'r gorllewin o'r [[A498]] rhwng [[Capel Curig]] a [[Beddgelert]], tua milltir i'r gogledd-orllewin o'r pentref olaf. |
Y mae '''Dinas Emrys''' yn safle hen [[Castell|gastell]] a [[bryngaer]] yn ne [[Eryri]], [[Gwynedd]]. Mae'n un o'r cynharaf o'r [[Cestyll y Tywysogion Cymreig|cestyll Cymreig]]. Saif i'r gorllewin o'r [[A498]] rhwng [[Capel Curig]] a [[Beddgelert]], tua milltir i'r gogledd-orllewin o'r pentref olaf. |
||
==Lleoliad== |
==Lleoliad== |
||
Mae'r hen amddiffynfa ar ben bryn syrth a choediog, sy'n mwynhau golygfa eang i lawr i gyfeiriad Beddgelert ac i fyny i [[Llyn Dinas|Lyn Dinas]] a [[ |
Mae'r hen amddiffynfa ar ben bryn syrth a choediog, sy'n mwynhau golygfa eang i lawr i gyfeiriad Beddgelert ac i fyny i [[Llyn Dinas|Lyn Dinas]] a [[Nant Gwynant]]. I'r dwyrain mae ucheldir creigiog [[y Moelwynion]], rhwng [[Croesor]] a [[Blaenau Ffestiniog]], ac yn gefn iddi dros gwm unig Afon y Cwm mae llethrau gwyllt [[yr Aran]] (2451'), sy'n rhan o gadwyn [[yr Wyddfa]]. |
||
==Y tŵr== |
==Y tŵr== |
||
Ar y bryn mae gweddillion tŵr cerrig hirsgawr i'w gweld. Credir ei fod wedi ei godi naill ai gan [[Llywelyn Fawr]] yn gynnar yn y [[13eg ganrif]] neu, yn fwy tebygol, gan [[Owain Gwynedd]] tua diwedd y [[12fed ganrif]]. Mae'n nodweddiadol o'r adeiladwaith castell a welir mewn llefydd eraill yn y gogledd yn yr un cyfnod, fel [[ |
Ar y bryn mae gweddillion tŵr cerrig hirsgawr i'w gweld. Credir ei fod wedi ei godi naill ai gan [[Llywelyn Fawr]] yn gynnar yn y [[13eg ganrif]] neu, yn fwy tebygol, gan [[Owain Gwynedd]] tua diwedd y [[12fed ganrif]]. Mae'n nodweddiadol o'r adeiladwaith castell a welir mewn llefydd eraill yn y gogledd yn yr un cyfnod, fel [[Castell Deudraeth]]. Mae adfeilion mur amddiffynol i'w gweld hefyd. |
||
==Y dreigiau== |
==Y dreigiau== |
||
Mae gwaith yr [[Archaeoleg|archaeolegwyr]] yn dangos fod amddiffynfa ar Ddinas Emrys yn y cyfnod [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Rhufeinig]] a'r [[Oesoedd Canol]] cynnar. Yr amddiffynfa honno yw lleoliad yr ymladd dan seiliau'r castell rhwng y ddwy ddraig, un yn goch a'r llall yn wyn, yn chwedl [[Cyfranc Lludd a Llefelys|Lludd a Llefelys]]. Mae [[Sieffre o Fynwy]] yn adrodd sut y bu i [[Myrddin|Fyrddin]] eu dangos i'r brenin [[Gwrtheyrn]] gan esbonio eu bod yn cynrychioli y [[Brythoniaid]] a'r [[Saeson]] yn eu gornest am [[sofraniaeth]] [[Ynys Prydain]]. Am unwaith mae Sieffre, sy'n ffugiwr heb ei ail, yn dilyn traddodiad Cymreig dilys a geir am y tro cyntaf yng ngwaith [[Nennius]], yr ''[[Historia Brittonum]]'' (9fed ganrif). Mae Nennius a Sieffre yn dweud bod y dreigiau'n cwffio dan |
Mae gwaith yr [[Archaeoleg|archaeolegwyr]] yn dangos fod amddiffynfa ar Ddinas Emrys yn y cyfnod [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|Rhufeinig]] a'r [[Oesoedd Canol]] cynnar. Yr amddiffynfa honno yw lleoliad yr ymladd dan seiliau'r castell rhwng y ddwy [[Draig|ddraig]], un yn goch a'r llall yn wyn, yn chwedl [[Cyfranc Lludd a Llefelys|Lludd a Llefelys]]. Mae [[Sieffre o Fynwy]] yn adrodd sut y bu i [[Myrddin|Fyrddin]] eu dangos i'r brenin [[Gwrtheyrn]] gan esbonio eu bod yn cynrychioli y [[Brythoniaid]] a'r [[Saeson]] yn eu gornest am [[sofraniaeth]] [[Ynys Prydain]]. Am unwaith mae Sieffre, sy'n ffugiwr heb ei ail, yn dilyn traddodiad Cymreig dilys a geir am y tro cyntaf yng ngwaith [[Nennius]], yr ''[[Historia Brittonum]]'' (9fed ganrif). Mae Nennius a Sieffre yn dweud bod y dreigiau'n cwffio dan bwll tanddaearol ac felly'n peri i'r castell roedd y brenin yn ceisio codi gwympo bob tro. Heddiw mae'r pwll yno o hyd. |
||
==Llyfryddiaeth== |
==Llyfryddiaeth== |
||
Llinell 22: | Llinell 22: | ||
[[Categori:Teyrnas Gwynedd]] |
[[Categori:Teyrnas Gwynedd]] |
||
[[Categori:Hanes traddodiadol Cymru]] |
[[Categori:Hanes traddodiadol Cymru]] |
||
[[Categori: |
[[Categori:Llên gwerin Cymru]] |
||
[[en:Dinas Emrys]] |
[[en:Dinas Emrys]] |
Fersiwn yn ôl 19:03, 2 Chwefror 2007
Y mae Dinas Emrys yn safle hen gastell a bryngaer yn ne Eryri, Gwynedd. Mae'n un o'r cynharaf o'r cestyll Cymreig. Saif i'r gorllewin o'r A498 rhwng Capel Curig a Beddgelert, tua milltir i'r gogledd-orllewin o'r pentref olaf.
Lleoliad
Mae'r hen amddiffynfa ar ben bryn syrth a choediog, sy'n mwynhau golygfa eang i lawr i gyfeiriad Beddgelert ac i fyny i Lyn Dinas a Nant Gwynant. I'r dwyrain mae ucheldir creigiog y Moelwynion, rhwng Croesor a Blaenau Ffestiniog, ac yn gefn iddi dros gwm unig Afon y Cwm mae llethrau gwyllt yr Aran (2451'), sy'n rhan o gadwyn yr Wyddfa.
Y tŵr
Ar y bryn mae gweddillion tŵr cerrig hirsgawr i'w gweld. Credir ei fod wedi ei godi naill ai gan Llywelyn Fawr yn gynnar yn y 13eg ganrif neu, yn fwy tebygol, gan Owain Gwynedd tua diwedd y 12fed ganrif. Mae'n nodweddiadol o'r adeiladwaith castell a welir mewn llefydd eraill yn y gogledd yn yr un cyfnod, fel Castell Deudraeth. Mae adfeilion mur amddiffynol i'w gweld hefyd.
Y dreigiau
Mae gwaith yr archaeolegwyr yn dangos fod amddiffynfa ar Ddinas Emrys yn y cyfnod Rhufeinig a'r Oesoedd Canol cynnar. Yr amddiffynfa honno yw lleoliad yr ymladd dan seiliau'r castell rhwng y ddwy ddraig, un yn goch a'r llall yn wyn, yn chwedl Lludd a Llefelys. Mae Sieffre o Fynwy yn adrodd sut y bu i Fyrddin eu dangos i'r brenin Gwrtheyrn gan esbonio eu bod yn cynrychioli y Brythoniaid a'r Saeson yn eu gornest am sofraniaeth Ynys Prydain. Am unwaith mae Sieffre, sy'n ffugiwr heb ei ail, yn dilyn traddodiad Cymreig dilys a geir am y tro cyntaf yng ngwaith Nennius, yr Historia Brittonum (9fed ganrif). Mae Nennius a Sieffre yn dweud bod y dreigiau'n cwffio dan bwll tanddaearol ac felly'n peri i'r castell roedd y brenin yn ceisio codi gwympo bob tro. Heddiw mae'r pwll yno o hyd.
Llyfryddiaeth
- Richard Avent, Cestyll Tywysogion Gwynedd (Caerdydd, 1983)
- Paul R. Davis, Castles of the Welsh Princes (Abertawe, 1988)