Pwdin reis
 | |
| Data cyffredinol | |
|---|---|
| Enghraifft o'r canlynol | Christmas tradition  |
| Math | rice dish, Uwd, pwdin |
| Deunydd | llaeth, reis, siwgr, vanilla, sinamon, llaeth cyddwys |
| Rhan o | Turkish cuisine, coginiaeth Sbaen |
| Yn cynnwys | reis |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae pwdin reis yn ddysgl wedi'i gwneud o reis wedi'i gymysgu â llaeth, neu weithiau ddŵr, a chynhwysion eraill fel sinamon, fanila a rhesins. Ers rhyw ddau ganrif, mae wedi dod yn un o brydau traddodiadol Cymru, fel arfer ar ôl cinio dydd Sul.
Pan gaiff reis ei ddefnyddio fel pwdin, caiff ei gyfuno'n fel arfer â siwgr i'w felysu. Mae pwdinau o'r fath i'w cael ar sawl cyfandir, yn enwedig Asia lle mae reis yn brif fwyd. Mae rhai amrywiadau yn cael eu tewhau gyda startsh y reis yn unig; mae eraill yn cynnwys wyau, gan eu gwneud yn fath o gwstard wy.[1]
Pwdin reis ledled y byd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae pwdinau reis i'w cael bron ym mhob rhan o'r byd ac felly gall ryseitiau amrywio'n fawr, hyd yn oed o fewn un wlad. Gellir ei ferwi neu ei bobi'n ara deg mewn popdy. Ceir cryn amrywiaeth oherwydd y dulliau paratoi a'r cynhwysion a ddewisir. Mae'r cynhwysion canlynol i'w cael fel rheol mewn pwdinau reis:
- reis ; reis gwyn (grawn byr fel arfer, ond gall hefyd fod yn rawn hir, reis wedi torri, basmati, neu reis jasmin ), reis brown, neu reis du
- llaeth ( llaeth cyflawn, llaeth cnau coco, hufen neu anweddiad )
- sbeisys ( cardamom, nytmeg, sinamon, sinsir, neu eraill)
- cyflasynnau a thopinau ( fanila, oren, lemwn, dŵr rhosyn ; pistachio, almon, cashiw, raisin, cnau Ffrengig, neu eraill)
- melysydd ( siwgr, siwgr brown, mêl, llaeth cyddwys wedi'i felysu, dyddiadau, ffrwythau neu suropau)
- wyau (weithiau)
Mae'r canlynol yn rhestr o bwdinau reis amrywiol wedi'u grwpio yn ôl man tarddiad.
Y Dwyrain Canol, Gogledd Affrica, Gorllewin Asia[golygu | golygu cod y dudalen]
- Moghli (Libanus) gydag anis, carawe, a sinamon
- Muhalibiyya (Arabaidd) gyda llaeth, blawd reis, siwgr a dŵr y dŵr
- Pobi Fırın sütlaç (Twrcaidd), gyda llaeth, wyau a sinamon
- Sütlaç (Twrcaidd), yn oer; yn aml yn cael ei frownio mewn brwyliaid salamander a'i addurno â sinamon. Gellir ei felysu â siwgr neu pekmez .
- Riz bi haleeb (Lefantine), (wedi'i oleuo "reis-gyda-llaeth") gyda dŵr y dŵr ac weithiau mastig
- Roz bil-laban (Aifft), ("reis-gyda-llaeth")
- Sholezard (Iranaidd) wedi'i wneud â saffrwm a dŵr rhosod. Mae rhai amrywiadau'n defnyddio menyn i wella'r gwead. Fe'i gwasanaethir yn arbennig ar achlysuron Islamaidd ym misoedd Muharram a Ramadan.
- Shir-berenj (Iranaidd) wedi'i wneud gyda cardamom
- Reis Zarda wa haleeb (Irac) wedi'i baratoi gyda surop dyddiad wedi'i weini yn yr un ddysgl â reis wedi'i baratoi â llaeth
- Gatnabour (Armeneg), ("pwdin llaeth")
Dwyrain Asia[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae'r term "pwdin" mewn amryw o ieithoedd modern Dwyrain Asia yn dynodi pwdin ar ffurf jeli cornstarch neu gelatin, ee pwdin mango. Dyma rai eraill:
- Ffan ba bao (Tsieineaidd) gyda reis glutinous, past ffa coch, lard, surop siwgr, ac wyth math o ffrwythau neu gnau; caiff ei bwyta'n draddodiadol yn y Flwyddyn Newydd Tsieineaidd
- Put chai ko (Hong Kong) wedi'i wneud â siwgr gwyn neu frown, blawd reis grawn hir, ac ychydig o cornstarch.
De-ddwyrain Asia[golygu | golygu cod y dudalen]
Gellir dod o hyd i lawer o bwdinau sy'n debyg i bwdin reis yn Ne-ddwyrain Asia, ac mae gan lawer ohonynt ddylanwadau Tsieineaidd. Ni chyfeirir atynt fel "pwdin reis" gan y poblogaethau lleol (p'un a ydynt yn darddiad Tsieineaidd ethnig ai peidio) ond yn hytrach fe'u gelwir yn "uwd reis melys".
- Pwdin reis banana (Gwlad Thai)
- Khanom sot sai (Gwlad Thai)
- Sumsum Bubur (Indonesia)
- Bubur ketan hitam (Indonesia), uwd reis glutinous du
- Maja blanca (Y Philipinau), pwdin llaeth a reis
- Pwdin reis siocled Tsamporado [2]
- Pulut hitam [3] (Malaysia / Singapor) tebyg i ketan hitam, ei gymar yn Indonesia
- Tibuktíbuk (Y Philipinau), pwdin llaeth a reis Pampangan
Canol a De Asia[golygu | golygu cod y dudalen]
.jpg)
- Dudhapak (Indiaidd (Gwjarati)) gyda llaeth wedi'i ferwi'n araf, siwgr, reis basmati, cnau, a saffrwm
- Firni (Iran / Tajik / Afghan / Indiaidd / Pacistanaidd / Bangladeshaidd) gyda reis wedi torri, cardamom a phistachio, wedi'i leihau i past, a'i weini'n oer
- Kheer (Is-gyfandir Indiaidd) gyda llaeth wedi'i ferwi'n araf
- Payasam (De Indiaidd) gyda llaeth wedi'i ferwi'n araf, siwgr, a chnau
- Paayesh (Bengali) gyda basmati wedi'i falu neu reis wedi'i ferwi, llaeth, siwgwr / jaggery, cardamom a pistachio; gellir ei weini naill ai'n boeth neu'n oer
- Kiribath, dysgl draddodiadol wedi'i gwneud o laeth a reis cnau coco yng nghoginio Sri Lankan.
Ewrop[golygu | golygu cod y dudalen]
Prydain ac Iwerddon[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng ngwledydd Prydain ac Iwerddon, mae pwdin reis yn bwdin traddodiadol a wneir yn nodweddiadol gyda reis grawn byr â starts uchel a werthir fel "reis pwdin".[4]
Galwyd y ryseitiau pwdin reis cynharaf yn whitepot ac maent yn dyddio o gyfnod y Tuduriaid; ysgrifennwyd un o'r ryseitiau cynharaf i lawr gan Gervase Markham ym 1615.[5] Yn draddodiadol, mae pwdin reis yn cael ei wneud gyda reis byr, llaeth, hufen a siwgr ac weithiau mae'n cael ei flasu â fanila, nytmeg, jam a / neu sinamon. Gellir ei wneud mewn dwy ffordd: mewn sosban neu drwy ei bobi yn y popty yr un pryd a'r seigiau.
Gwledydd Nordig[golygu | golygu cod y dudalen]
Yn y gwledydd Nordig, mae "uwd reis" yn frecwast cyffredin ac weithiau'n ginio. Mae'n cael ei wneud fel dysgl gynnes o reis wedi'i goginio mewn llaeth. Pan gaiff ei weini, ychwanegir sinamon, siwgr (neu surop) a chneuen bach o fenyn, a'i weini â llaeth neu sudd ffrwythau. Yng Ngwlad yr Iâ, weithiau mae'n cael ei weini â slátur oer, math o selsig afu. Mewn gwahanol ieithoedd fe'i gelwir yn risengrød (Daneg), risengrynsgrøt (Norwyeg), risgrynsgröt (Sweden), riisipuuro (Ffinneg), grjónagrautur [ˈKrjouːnaˌkrœiːtʏr̥], hrísgrautur [ˈR̥iːs- ] neu hrísgrjónagrautur (Gwlad yr Iâ), a rísgreytur (Ffaroeg).
Yn Sgandinafia, mae pwdin reis wedi bod yn rhan o draddodiad y Nadolig ers amser maith, mewn rhai gwledydd cyfeirir ato fel julegröt / julegrøt / julegrød / joulupuuro (uwd Yule) neu tomtegröt / nissegrød. Mae'r enw olaf hwn oherwydd yr hen draddodiad o rannu'r pryd gyda gwarcheidwad y cartref, o'r enw tomte neu nisse (gweler hefyd blót). Yn y Ffindir yr caiff uwd reis weithiau cael ei fwyta gyda kissel neu chompot wedi'i wneud o eirin sych dros y Nadolig.
Canada a'r Unol Daleithiau[golygu | golygu cod y dudalen]
Yng Nghanada a'r Unol Daleithiau, daeth y mwyafrif o ryseitiau gan fewnfudwyr Ewropeaidd. Yn hanner olaf yr 20g, daeth ryseitiau o Dde Asia, y Dwyrain Canol ac America Ladin hefyd. Yn Lloegr Newydd, mae pwdin poblogaidd yn cael ei wneud gyda reis grawn hir, llaeth, siwgr, neu yn Vermont, defnyddir surop masarn . Gellir cyfuno hyn â nytmeg, sinamon a / neu resins. Mae'r pwdin fel arfer wedi'i goginio'n rhannol ar ben y stôf mewn boeler dwbl, ac yna'i "orffen" mewn popty.
America Ladin a'r Caribî[golygu | golygu cod y dudalen]
- Mae'r reis yn cael ei rinsio'n gyntaf nes bod y dŵr yn glir a bod y rhan fwyaf o'r startsh wedi'i dynnu, yna mae'n cael ei adael dros nos mewn dŵr (mae'r broses hon yn ei gwneud hi'n haws coginio ac yn rhoi gwell gwead i'r reis). Mae hufen cnau coco, llaeth, menyn, anis seren, ewin, sinsir, rhesins, si, fanila, sinamon, siwgr, nytmeg a'r opsiwn o groen lemwn yn cael ei fudferwi nes bod yr hufen cnau coco a'r llaeth yn cael eu trwytho â sbeisys. Yna caiff y reis ei ddraenio a'i roi mewn pot poeth sydd wedi'i orchuddio â menyn. Caiff y llaeth sydd wedi'i drwytho ei dywallt ar y reis a'i goginio nes bod y reis yn dyner ac yn ludiog. Gellir disodli hufen cnau coco gyda mwy o laeth a chaws hufen; gellir rhoi pistachios yn lle rhesins. Mae pwdin reis Puerto Rican hefyd yn boblogaidd yng Ngholombia a Venezuela. Dyma rai eraill eitha poblogaidd:
- Arroz con leche ( Gweriniaeth Ddominicaidd ) wedi'i wneud â llaeth, sinamon, rhesins, siwgr, a chroen lemwn.
- Arroz con leche wedi'i wneud i ryseitiau Sbaenaidd; mae cyflasynnau poblogaidd yn cynnwys hadau anis, anis seren, a rhesins (Nicaragua, El Salvador, Costa Rica). sinamon, neu cajeta neu dulce de leche (Bolivia, Paraguay, Chile, Uruguay, Venezuela, Cuba, Panama) neu dulce de leche gyda sinamon (Yr Ariannin)
- Arroz con leche (Mecsicanaidd) gyda llaeth, sinamon, siwgr, melynwy, fanila, croen oren, rhesins (socian mewn sieri, si neu tequila ); gellir ychwanegu siocled, menyn, nytmeg, neu groen calch hefyd.
- Arroz en leche (Guatemala) gyda llaeth, sinamon, siwgr, a fanila; gellir ychwanegu rhesins hefyd.
- Gellir ychwanegu pwdin reis (Jamaican) gyda llaeth, melynwy, allspice, siwgr, rhesins (socian mewn sieri), fanila, menyn, meringue wedi'i falu weithiau, naddion cnau coco wedi'u tostio, cornstarch, a phîn-afal wedi'i falu.
- Arroz con leche (Colombia) gyda llaeth, hufen, siwgr, coffi, rhesins (socian mewn si neu win coch), menyn, fanila, a sinamon.
- Gellir ychwanegu Arroz con leche (Periw) gyda llaeth, siwgr, croen oren, rhesins, llaeth cyddwys wedi'i felysu, sinamon, a fanila ac weithiau cnau coco wedi'u rhwygo ac yn anaml - cnau Brasil. Mae'n cael ei fwyta'n gyffredin gyda mazamorra morada (pwdin corn porffor). Fe'i gelwir yn "clasico" wrth ei weini.
- Morocho (Ecwador)
- Reis melys (Trinidadian a Guyanese) gyda llaeth cnau coco, nytmeg, sinamon, rhesins, fanila, ac angostura chwerw
- Arroz-doce neu Arroz de leite (Brasil) gyda llaeth, llaeth cnau coco (weithiau), siwgr, llaeth cyddwys a sinamon.
- Arroz con leche (Venezuela) gyda llaeth, cnau coco, siwgr, llaeth cyddwys a sinamon.
- Du riz au lait (Haiti) wedi'i wneud â llaeth, llaeth cyddwys, sinamon, fanila, siwgr, a rhesins.
Mewn diwylliant poblogaidd[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae Sutras Bwdhaidd yn nodi mai bowlen fawr o bwdin reis oedd pryd olaf Gautama Buddha cyn ei oleuedigaeth, wedi'i baratoi ar ei gyfer gan ferch o'r enw Sujata.
Cyfeirir at bwdin reis yn aml yn llenyddiaeth y cyfnod Fictoraidd ac Edwardaidd, yn nodweddiadol yng nghyd-destun bwyd rhad, plaen, cyfarwydd, a weinir yn aml i blant, ac a wneir yn aml yn ddiflas trwy ei gynnwys yn rhy aml mewn bwydlenni.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]
- ↑ Persian Saffron Rice Pudding
- ↑ Almario, Virgilio, et al. 2010. UP Diksiyonaryong Filipino, 2nd ed. Anvil: Pasig.
- ↑ "Bubur Pulut Hitam (Black Glutinous Rice dessert)". A Table For Two. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-09-24. Cyrchwyd 2014-03-12.
- ↑ "Pudding rice recipes - BBC Food". www.bbc.co.uk.
- ↑ "historicalfoods.com - historicalfoods Resources and Information". historicalfoods.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar June 24, 2011.
- "Living on a Small Salary". The New York Times. 4 August 1884. t. 2.
- Ozan, Ozcan (2001). The Sultan's Kitchen. Periplus Editions. ISBN 962-593-223-2.
- Candleshoe. Walt Disney Pictures. 1978. ISBN 0-7888-5158-6.
- "Living on a Small Salary". The New York Times. 4 August 1884. t. 2.
- Ozan, Ozcan (2001). The Sultan's Kitchen. Periplus Editions. ISBN 962-593-223-2.