Neidio i'r cynnwys

Muhammad

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad o Mohamed)
Muhammad
Ganwyd20 Ebrill 571 Edit this on Wikidata
Mecca Edit this on Wikidata
Bu farw8 Mehefin 632 Edit this on Wikidata
Medina Edit this on Wikidata
Man preswylMecca, Medina Edit this on Wikidata
Galwedigaethheusor, traddodwr, masnachwr, proffwyd, pregethwr, gwleidydd, arweinydd milwrol Edit this on Wikidata
TadAbdullah Ibn Abdul-Muttalib Edit this on Wikidata
MamAminah Edit this on Wikidata
PriodKhadija bint Khuwaylid, Sawda bint Zamʿa, Hafsa bint Umar ibn Al-Khattab, Juwayriyya bint al-Harith, Aisha, Zaynab bint Jahsh, Safiyya bint Huyayy, Zaynab bint Khuzayma, Umm Salama, Ramla bint Abi Sufyan, Rayhana bint Zayd ibn ʿAmr, Maria al-Qibtiyya, Maymunah bint al-Harith Edit this on Wikidata
PlantAbd-Allah Ibn Muhammad, Qasim Ibn Muhammad, Ibrahim Ibn Muhammad, Zainab Bint Muhammad, Ruqayya Bint Muhammad, Umm Kulthum Bint Muhammad, Fatima Edit this on Wikidata
PerthnasauAli ibn Abi Talib, Halimah bint Abi Dhuayb, Hamza ibn ‘Abd al-Muttalib, Abu Talib Ibn ‘abd Al-Muttalib, Abd Al-Muttalib, Hassan Ibn Ali, Husayn ibn Ali, Zaynab bint Ali, Abbas ibn Abd al-Muttalib, Abū Lahab, Safiyyah bint ‘Abd al-Muttalib, Harith ibn ‘Abd al-Muttalib, Az-Zubayr ibn ‘Abd al-Muttalib, Umm Kulthum bint Ali ibn Abi Talib Edit this on Wikidata
LlinachBanu Hashim Edit this on Wikidata

Rhan o gyfres ar
 Islam


Athrawiaeth

Allah · Undod Duw
Muhammad · Proffwydi Islam

Arferion

Cyffes Ffydd · Gweddïo
Ymprydio · Elusen · Pererindod

Hanes ac Arweinwyr

Ahl al-Bayt · Sahaba
Califfiaid Rashidun · Imamau Shi'a

Testunau a Deddfau

Coran · Sŵra · Sunnah · Hadith
Fiqh · Sharia
Kalam · Tasawwuf (Swffiaeth)

Enwadau

Sunni · Shi'a

Diwylliant a Chymdeithas

Astudiaethau Islamig · Celf
Calendr · Demograffeg
Gwyliau · Mosgiau · Athroniaeth
Gwleidyddiaeth · Gwyddoniaeth · Merched

Islam a chrefyddau eraill

Cristnogaeth · Iddewiaeth

Gweler hefyd

Islamoffobia · Termau Islamig
Islam yng Nghymru

Sylfaenydd crefydd Islam oedd Muhammad neu Mohamed sef مُحَمَّد ٱبن عَبْد ٱللَّٰه mewn Arabeg (570 - 8 Mehefin, 632). Ganwyd ef ym Mecca rywbryd yn y flwyddyn 570 OC, yn fab i Abd Allah a oedd yn aelod o deulu'r Hashimiaid o lwyth y Quraysh, a bu farw ym Medina (yn Sawdi Arabia heddiw). Bu farw ei dad cyn iddo gael ei eni a bu ei fam, Amina, farw pan oedd yn chwech oed.

Yn ôl dysgeidiaeth Islam, cafodd Muhammad weledigaeth ddwyfol yn 610, y gyntaf o nifer. Gwelodd yr angel Gabriel a chlywed llais yn dweud wrtho "Adrodd". Ar ôl oedi a phetruso, yn y diwedd derbyniodd Muhammad yr alwad. Arwyddocâd y weledigaeth oedd iddo fod yn lladmerydd i'r gwirionedd dwyfol a dechrau lledaenu'r neges newydd.

Ar ôl marwolaeth Muhammad yn 632, cafodd y ddysgeidiaeth a ddatguddiwyd iddo ei threfnu i ffurfio'r Coran, llyfr sanctaidd y Mwslemiaid. Mae Mwslemiaid yn credu, fodd bynnag, fod y Coran yn llyfr tragwyddol sy'n air Allah ei hun ac ei drosglwyddo i'r ddynoliaeth a wnaeth Muhammad; ni fyddai Mwlemiaid fyth yn cyfeirio at Fuhammad fel "awdur" y Coran, gan ystyried fod hynny'n gabledd.

Fe'i dilynwyd fel arweinydd y Mwslemiaid gan Abu Bakr, a ystyrir fel y Califf cyntaf. Ychydig iawn o ddilynwyr oedd gan Muhammad i ddechrau, a chawsant eu dirmygu gan amldduwiaid Mecca am 13 mlynedd. Er mwyn dianc rhag erledigaeth barhaus, anfonodd Muhammad rhai o'i ddilynwyr i Abyssinia yn 615, cyn iddo ef a'i ddilynwyr ymfudo o Mecca i Medina (a elwid bryd hynny'n Yathrib) yn ddiweddarach yn 622. Mae'r digwyddiad hwn, yr Hijra, yn nodi dechrau'r calendr Islamaidd, a elwir hefyd yn Galendr Hijri. Ym Medina, unodd Muhammad y llwythau o dan Gyfansoddiad Medina. Yn Rhagfyr 629, ar ôl wyth mlynedd o ymladd ysbeidiol â llwythau Mecca, casglodd Muhammad fyddin o 10,000 o dröedigion Fwslimaidd a gorymdeithio ar ddinas Mecca . Aeth y goncwest yn ddiwrthwynebiad i raddau helaeth a chipiodd Muhammad y ddinas heb fawr o dywallt gwaed. Yn 632, ychydig fisoedd wedi dychwelyd o Bererindod y Ffarwelio, aeth yn wael a bu farw. Erbyn ei farwolaeth, roedd y rhan fwyaf o Benrhyn Arabia wedi trosi i Islam.[1][2]

Mae'r datguddiadau (a elwir pob un yn Ayah – yn llythrennol, "Arwydd [o Dduw]") yr adroddodd Muhammad ei fod wedi eu derbyn gair am air gan Dduw, hyd at ei farwolaeth, yn ffurfio adnodau'r Quran; ar y rhain, yr Ayah, y mae'r grefydd wedi'i seilio. Heblaw am y Qur'an, mae dysgeidiaeth ac arferion Muhammad (sunnah), a geir yn llenyddiaeth Hadith a sira (bywgraffiad), hefyd yn cael eu cynnal a'u defnyddio fel ffynonellau cyfraith Islamaidd (gweler Sharia).

Muhammad yn pregethu - llun anghyffredin o'r 17g (copi o lun cynharach) o Bersia neu Ganolbarth Asia sy'n dangos wyneb y Proffwyd, yn groes i'r arfer Islamaidd

.

Enwau Quranaidd

[golygu | golygu cod]
"Muhammad" a ysgrifennwyd mewn Thuluth, amrywiaeth sgript o galigraffeg Islamaidd

Ystyr Muhammad yw "canmol" ac mae'n ymddangos bedair gwaith yn y Quran.[3] Mae'r Quran hefyd yn annerch Muhammad yn yr ail berson trwy apeliadau amrywiol; proffwyd, cennad, gwas Duw ('abd), cyhoeddwr (bashir), [Quran 2:119] tyst (shahid), [Quran 33:45] cludwr y newydd da (mubashshir), rhybuddiwr (nathir), [Quran 11:2] nodyn atgoffa (mudhakkir), [Quran 88:21] un sy'n galw [ar Dduw] (dā'ī), [Quran 12:108] golau personol (noor), [Quran 05:15] a'r lamp sy'n rhoi golau (siraj munir) [Quran 33:46 ].

Ffynonellau gwybodaeth fywgraffyddol

[golygu | golygu cod]

Y Quran

[golygu | golygu cod]
Ffolio o Qur'an cynnar, wedi'i ysgrifennu mewn sgript Kufig (cyfnod Abbasid, 8g–9g)

Y Quran yw prif destun crefyddol Islam. Mae Mwslemiaid yn credu ei fod yn cynrychioli geiriau Duw a ddatgelwyd gan yr archangel Gabriel i Muhammad.[4] Mae'r Qur'an, fodd bynnag, yn rhoi ychydig iawn o gymorth ar gyfer cofiant cronolegol Muhammad; nid yw'r rhan fwyaf o benillion Quranig yn darparu cyd-destun hanesyddol arwyddocaol.[5][6]

Bywgraffiadau cynnar

[golygu | golygu cod]

Gellir dod o hyd i ffynonellau pwysig ynglŷn â bywyd Muhammad yn y gweithiau hanesyddol gan awduron o'r 2g a'r 3g OC o'r cyfnod Mwslemaidd (AH – 8g a 9g OC).[7] Mae'r rhain yn cynnwys bywgraffiadau Mwslimaidd traddodiadol o Muhammad, sy'n darparu gwybodaeth ychwanegol am ei fywyd.[8]

Y sira, yw'r bywgraffiadau a dyfyniadauo Muhammad a briodolir iddo; y rhai ysgrifenedig cynharaf yw Bywyd Negesydd Duw (Arabeg: السيرة النبوية, rhufeiniad: as-Sīrah an-Nabawiyyah) gan Ibn Ishaq a ysgrifennwyd c. 767 OC (150 AH). Er i'r gwaith gwreiddiol gael ei golli, mae'r sira hon wedi goroesi fel dyfyniadau helaeth mewn gweithiau gan Ibn Hisham ac i raddau llai gan Al-Tabari.[9][10] Fodd bynnag, ysgrifennodd Ibn Hisham yn y rhagair i'w gofiant i Muhammad ei fod wedi hepgor materion o gofiant Ibn Ishaq a fyddai'n "peri gofid i rai pobl".[11] Ffynhonnell hanes cynnar arall yw hanes ymgyrchoedd Muhammad gan al-Waqidi (bu farw 207 AH), a gwaith ysgrifennydd Waqidi, Ibn Sa'd al-Baghdadi (bu farw 230 AH).[7]

Mae llawer o ysgolheigion yn derbyn y bywgraffiadau cynnar hyn fel rhai dilys, er nad oes modd canfod eu cywirdeb.[9] Mae astudiaethau diweddar wedi arwain ysgolheigion i wahaniaethu rhwng traddodiadau sy'n cyffwrdd â materion cyfreithiol a digwyddiadau hanesyddol yn unig. Yn y grŵp cyfreithiol, gallai traddodiadau fod wedi bod yn destun storiau a luniodd yr awduron o'u pen a'u pastwn eu hunain tra gallai digwyddiadau hanesyddol, ar wahân i achosion eithriadol, fod wedi bod yn destun "siapio tueddiadol" yn unig.[12]

Hadith

[golygu | golygu cod]

Mae ffynonellau pwysig eraill yn cynnwys y casgliadau hadith, sef adroddiadau am ddysgeidiaethau geiriol a chorfforol a thraddodiadau a briodolir i Muhammad. Lluniwyd Hadithau sawl cenhedlaeth ar ôl ei farwolaeth gan Fwslimiaid gan gynnwys Muhammad al-Bukhari, Mwslim ibn al-Hajjaj, Muhammad ibn Isa at-Tirmidhi, Abd ar-Rahman al-Nasai, Abu Dawood, Ibn Majah, Malik ibn Anas ac al-Daraquni.[13][14]

Mae rhai academyddion Gorllewinol yn ofalus yn ystyried y casgliadau hadith fel ffynonellau hanesyddol gywir.[13] Nid yw ysgolheigion fel Madelung yn ymwrthod â’r adroddiadau a luniwyd mewn cyfnodau diweddarach, ond yn eu barnu yng nghyd-destun hanes ac ar sail eu cydnawsedd â’r digwyddiadau a’r ffigurau.[15] Mae ysgolheigion Mwslemaidd ar y llaw arall fel arfer yn rhoi mwy o bwyslais ar y llenyddiaeth hadith yn lle'r llenyddiaeth fywgraffyddol; ac yn anwiriadwy yn eu golwg.[16]

Arabia Cyn-Islamaidd

[golygu | golygu cod]
Y prif lwythau ac aneddiadau Arabia yn oes Muhammad

Roedd Penrhyn Arabia, ac mae'n dal i fod, i raddau helaeth yn lle cras gyda phridd folcanig, gan wneud amaethyddiaeth yn anodd ac eithrio gwerddonau neu ardaloedd gyda ffynhonnau. Roedd trefi a dinasoedd yn britho'r dirwedd, a dau o'r rhai amlycaf oedd Mecca a Medina. Roedd Medina yn anheddiad amaethyddol llewyrchus mawr, tra bod Mecca'n ganolfan ariannol bwysig i lawer o lwythau cyfagos.[17] Roedd bywyd cymunedol yn hanfodol ar gyfer goroesi mewn anialwch, ac roedd uno'r llwythau brodorol yn erbyn yr amgylchedd llym yn ffordd o fyw. Roedd ymlyniad llwythol, boed yn seiliedig ar berthnasau neu gynghreiriau, yn ffynhonnell bwysig o gydlyniant cymdeithasol.[18] Ceid dau grwp o Arabiaid: y rhai crwydrol a'r rhai arhosol. Roedd grwpiau crwydrol yn teithio'n gyson i chwilio am ddŵr a phorfa i'w diadelloedd, tra bod y rhai arhosol (neu eisteddog) yn setlo ac yn canolbwyntio ar fasnach ac amaethyddiaeth. Roedd goroesiad nomadig hefyd yn dibynnu ar ysbeilio carafanau neu werddonau eraill; nid oedd nomadiaid yn ystyried hyn yn drosedd.[19][20]

Yn Arabia cyn-Islamaidd, roedd duwiau neu dduwiesau yn cael eu hystyried yn amddiffynwyr llwythau unigol, eu hysbryd yn gysylltiedig â choed cysegredig, cerrig, a ffynhonnau. Yn ogystal â bod yn safle pererindod flynyddol, roedd allor Kaaba ym Mecca yn gartref i 360 o eilunod o dduwiau llwythol. Addolid tair duwies, mewn rhai mannau fel merched Allah: Allat, Manat ac al-'Uzzá. Roedd cymunedau undduwiol yn bodoli hefyd yn Arabia, gan gynnwys Cristnogion ac Iddewon.[21] Mae Hanifs - Arabiaid cyn-Islamaidd brodorol a oedd yn "proffesu undduwiaeth anhyblyg"[22] - hefyd weithiau'n cael eu rhestru ochr yn ochr ag Iddewon a Christnogion yn yr Arabia cyn-Islamaidd, er bod ysgolheigion yn anghytuno â'u cywirdeb hanesyddol.[23][24] Yn ôl traddodiad Mwslemaidd, Hanif oedd Muhammad ei hun ac un o ddisgynyddion Ishmael, mab Abraham.[25] Ar ôl canrif o ymchwiliad archaeolegol trylwyr, ni ddaethpwyd o hyd i unrhyw dystiolaeth o Abraham neu Ishmael hanesyddol, mwy nag oes unrhyw dystiolaeth am Iesu Grist.[26]

Roedd ail hanner y 6g yn gyfnod o anhrefn gwleidyddol yn Arabia ac nid oedd llwybrau cyfathrebu bellach yn saff.[27] Roedd rhaniadau crefyddol yn yn creu argyfwng cymdeithasol.[28] Daeth Iddewiaeth yn brif grefydd yn Yemen tra bod Cristnogaeth wedi gwreiddio yn ardal Gwlff Persia.[28] Yn unol â thueddiadau ehangach yr hen fyd, gwelodd y rhanbarth ddirywiad yn yr arfer o gyltiau amldduwiol a diddordeb cynyddol mewn ffurf fwy ysbrydol ar grefydd.[28] Er bod llawer yn amharod i drosi i ffydd dramor, roedd y crefyddau hynny'n darparu pwyntiau cyfeirio deallusol ac ysbrydol.[28]

Yn ystod blynyddoedd cynnar bywyd Muhammad, daeth y llwyth Quraysh y perthynai iddo yn rym dominyddol yng ngorllewin Arabia.[29] Ffurfiasant y gwlt a elwir yn hums, a oedd yn clymu aelodau o lawer o lwythau yng ngorllewin Arabia i'r Kaaba ac yn atgyfnerthu bri cysegr Mecca.[30] Er mwyn gwrthsefyll effeithiau anarchiaeth, cadarnhaodd Quraysh sefydliad y misoedd cysegredig pan waharddwyd pob trais, a bu'n bosibl cymryd rhan mewn pererindodau a ffeiriau heb berygl.[30] Felly, er bod y cysylltiad rhwng hums yn grefyddol yn bennaf, roedd ganddo hefyd ganlyniadau economaidd pwysig i'r ddinas.[30]

Bywyd

[golygu | golygu cod]

Plentyndod a bywyd cynnar

[golygu | golygu cod]

Nodyn:Muhammad timeline in Mecca

Ganed Abu al-Qasim Muhammad ibn Abdullah ibn Abd al-Muttalib ibn Hashim ym Mecca[31] tua'r flwyddyn 570[32] a chredir bod ei ben-blwydd ym mis Rabi' al-awwal.[33] Perthynai i'r clan Banu Hashim, rhan o lwyth Quraysh, a oedd yn un o deuluoedd blaenllaw Mecca, er ei fod yn ymddangos yn llai llewyrchus yn ystod oes gynnar Muhammad. Mae traddodiad yn gosod blwyddyn geni Muhammad fel un sy'n cyfateb i Flwyddyn yr Eliffant, a enwir ar ôl yr ymgais i ddinistrio Mecca y flwyddyn honno gan yr Abraha, brenin Yemen, a gynhwysodd eliffantod yn ei fyddin.[34][35][36] Fel arall mae rhai ysgolheigion o'r 20g wedi awgrymu blynyddoedd gwahanol, megis 568 neu 569 OC.[37]

Jami al-Tawarikh gan Rashid-al-Din Hamadani, c. 1315, yn darlunio hanes rôl Muhammad yn ailosod y Garreg Ddu yn 605. (cyfnod Ilkhanate)[38]

Bu farw tad Muhammad, Abdullah, bron i chwe mis cyn i Muhammad gael ei eni.[39] Yn ôl traddodiad Islamaidd, yn fuan ar ôl ei eni fe'i hanfonwyd i fyw gyda theulu Bedouin yn yr anialwch, gan fod bywyd yr anialwch yn cael ei ystyried yn iachach i fabanod; mae rhai ysgolheigion gorllewinol yn gwrthod cywirdeb y traddodiad hwn. Arhosodd Muhammad gyda'i fam maeth, Halimah bint Abi Dhuayb, a'i gŵr nes ei fod yn ddwy oed. Yn chwech oed, collodd Muhammad ei fam Amina i salwch a daeth Muhammad yn amddifad.[40][41] Am y ddwy flynedd nesaf, nes ei fod yn wyth mlwydd oed, bu Muhammad dan warcheidiaeth ei dad-cu ar ochr Abd al-Muttalib, o deulu Banu Hashim hyd ei farwolaeth. Daeth wedyn dan ofal ei ewythr Abu Talib, arweinydd newydd y Banu Hashim.[37] Yn ôl yr hanesydd Islamaidd William Montgomery Watt roedd gwarcheidwaid yn diystyru aelodau gwannach o’r llwythau ym Mecca yn ystod y 6g, “Gwelodd gwarcheidwaid Muhammad nad oedd yn llwgu i farwolaeth, ond roedd yn anodd iddynt gwneud mwy drosto, yn enwedig gan fod cyfoeth y tylwyth Hashim fel pe bai'n prinhau y pryd hwnnw."[42]

Yn ei arddegau, aeth Muhammad gyda'i ewythr ar deithiau masnach i Syria i ennill profiad mewn masnachu.[42] Dywed traddodiad Islamaidd, pan oedd Muhammad naill ai'n naw neu'n ddeuddeg tra'n mynd gyda charafán y Meccaniaid i Syria, iddo gyfarfod â mynach neu feudwy Cristnogol o'r enw Bahira y dywedir iddo ragweld gyrfa Muhammad fel proffwyd Duw.[43]

Ychydig a wyddys am Muhammad yn ystod ei ieuenctid diweddarach gan fod y wybodaeth sydd ar gael yn dameidiog, gan ei gwneud yn anodd gwahanu hanes oddi wrth chwedl.[42] Mae hyn yn wir am draddodiadau eraill megis y seintiau cynnar yng Nghymru, ac nid oes angen chwilio fawr pellach na hanes Dewi Sant ei hun i weld y ffin denau rhwng ffuglen a ffaith.

Mae'n hysbys i Muhammad ddod yn fasnachwr ac "yn ymwneud â masnachu rhwng Cefnfor India a Môr y Canoldir."[44] Oherwydd ei gymeriad unionsyth cafodd y llysenw " al-Amin " (Arabeg: الامين), sy'n golygu "yr un ffyddlon, dibynadwy" ac "al-Sadiq" sy'n golygu "gwirioneddol"[45] a cydnabyddwyd ei fod yn gymrodeddwr diduedd.[46][47] Denodd ei enw da gynnig yn 595 gan Khadijah, gwraig fusnes lwyddiannus. Cydsyniodd Muhammad i'r briodas, a oedd ar bob cyfrif yn un hapus.[44] Merch yn cynnig priodi'r dyn, sylwer.

Rai blynyddoedd yn ddiweddarach, yn ôl adroddiad a gasglwyd gan yr hanesydd Ibn Ishaq, roedd Muhammad yn ymwneud â stori adnabyddus am osod y Garreg Ddu yn ei lle yn wal y Kaaba yn 605 CE. Tynnwyd y Garreg Ddu, gwrthrych cysegredig, yn ystod adnewyddiadau i'r Kaaba. Ni allai arweinwyr Mecca gytuno pa lwyth ddylai ddychwelyd y Garreg Ddu i'w lle. Penderfynasant ofyn i'r dyn nesaf a ddaw drwy'r gât wneud y penderfyniad hwnnw; y dyn hwnnw oedd y Muhammad, dyn 35 oed. Digwyddodd y hyn bum mlynedd cyn y datguddiad cyntaf gan yr angel Gabriel iddo. Gofynnodd am gadach a gosododd y Garreg Ddu yn ei ganol. Daliodd yr arweinwyr clan gorneli'r brethyn a gyda'i gilydd fe wnaethon nhw gario'r Garreg Ddu i'r man cywir, yna gosododd Muhammad y garreg, gan fodloni pawb.[48]

Dechreuadau'r Quran

[golygu | golygu cod]
Dechreuodd Muhammad weddïo ar ei ben ei hun mewn ogof o'r enw Hira ar Fynydd Jabal al-Nour, ger Mecca am sawl wythnos bob blwyddyn.[49][50] Yn ôl traddodiad Islamaidd, yn ystod un o'i ymweliadau â'r ogof honno, yn y flwyddyn 610 yr ymddangosodd yr angel Gabriel iddo a gorchmynnodd Muhammad i adrodd adnodau a fyddai'n cael eu cynnwys yn y Quran.[51] Ceir consensws mai'r geiriau Quranaidd cyntaf a ddatgelwyd oedd dechrau Qur'an 96:1. Roedd Muhammad yn drallodus iawn ar ôl derbyn ei ddatguddiadau cyntaf gan yr angel. Ar ôl dychwelyd adref, cafodd Muhammad ei gysuro gan Khadijah a'i chefnder Cristnogol, Waraka ibn Nawfal.[52] Ofnai hefyd y byddai eraill yn diystyru ei honiadau a'i fod wedi ei feddiannu.[20] Dywed traddodiad Shi'a nad oedd Muhammad wedi'i synnu na'i ofni gan ymddangosiad Gabriel; yn hytrach croesawodd yr angel, fel pe bai'n ei ddisgwyl.[53] Dilynwyd y datguddiad cychwynnol hwn gan saib o dair blynedd (cyfnod a elwir yn fattra), cyfnod pan oedd Muhammad yn teimlo'n isel ei ysbryd, felly gweddiodd a rhoddodd ei hun i ymarferion ysbrydol. Pan ail-ddechreuodd y datguddiadau, cysurwyd ef, a gorchmynnodd iddo ddechreu pregethu: "Dy Warcheidwad-Arglwydd ni'th adawodd, ac nid yw wedi digio."[54][55]
Yr ogof Hira ym mynydd Jabal al-Nour lle, yn ôl y gred Fwslimaidd, derbyniodd Muhammad ei ddatguddiad cyntaf
Muhammad yn derbyn ei ddatguddiad cyntaf gan Gabriel yn Jami' al-tawarikh gan Rashīd al-Dīn Ṭabīb (1307)

Gwrthwynebiad

[golygu | golygu cod]
Mae'r pennill olaf o An-Najm : "Felly ymlostwng i Allah ac addoli." Roedd neges undduwiaeth Muhammad yn herio'r drefn draddodiadol

Yn ôl traddodiad Mwslemaidd, gwraig Muhammad, Khadija, oedd y cyntaf i gredu ei fod yn broffwyd.[56] Dilynwyd hi gan gyfnither 10 oed Muhammad, Ali ibn Abi Talib, ffrind agos Abu Bakr, a mab mabwysiedig Zaid. [56] Tua 613, dechreuodd Muhammad bregethu i'r cyhoedd (Quran 26:214).[57] Cafodd ei anwybyddu a'i ddirmygu gan y rhan fwyaf o Fecaniaid, er i rai ddod yn ddilynwyr iddo. Roedd tri phrif grŵp o bobl a drodd yn gynnar i Islamiaeth: brodyr iau a meibion masnachwyr mawr; pobl a oedd wedi disgyn allan o'r rheng gyntaf yn eu llwyth neu wedi methu â'i chyrraedd; a'r tramorwyr gwan, diamddiffyn gan mwyaf.[58]

Yn ôl Ibn Saad, dechreuodd y gwrthwynebiad ym Mecca pan draddododd Muhammad adnodau a oedd yn condemnio addoli eilunod a'r amldduwiaeth a arferir gan gyndeidiau Mecca.[59] Fodd bynnag, mae'r exegesis Quranaidd yn honni iddo ddechrau wrth i Muhammad ddechrau pregethu'n cyhoeddus.[60] Wrth i'w ddilynwyr gynyddu, daeth Muhammad yn fygythiad i lwythau a llywodraethwyr lleol y ddinas, yr oedd eu cyfoeth yn dibynnu ar y Ka'aba, canolbwynt bywyd crefyddol Mecca yr oedd Muhammad yn bygwth ei ddymchwel. Roedd ymwadiad Muhammad o grefydd draddodiadol Mecca'n arbennig o sarhaus i'w lwyth ei hun, y Quraysh, gan mai nhw oedd gwarcheidwaid y Ka'aba.[58] Ceisiodd masnachwyr pwerus argyhoeddi Muhammad i roi'r gorau i'w bregethu; cynnygiwyd mynediad iddo i gylch mewnol y masnachwyr, yn gystal a phriodas fanteisiol. Gwrthododd y ddau gynnig hyn.[58]

Isra a Mi'raj

[golygu | golygu cod]
Cafodd Mosg Al-Aqsa, rhan o gyfadeilad lludw-Sharif al-Haram yn Jerwsalem ac a adeiladwyd yn 705, ei enwi fel y "mosg pellaf" i anrhydeddu'r lleoliad posibl y teithiodd Muhammad iddo ar ei daith nos.[61]

Mae traddodiad Islamaidd yn datgan bod Muhammad yn y flwyddyn 620 wedi profi'r Isra a Mi'raj, sef taith nos wyrthiol y dywedir iddi ddigwydd gyda'r angel Gabriel. Ar ddechrau'r daith, yr Isra, dywedir iddo deithio o Mecca ar farch asgellog i'r "mosg pellaf." Yn ddiweddarach, yn ystod y Mi'raj, dywedir bod Muhammad wedi teithio nefoedd ac uffern, a siarad â phroffwydi cynharach, megis Abraham, Moses, a Iesu Grist.[62] Mae Ibn Ishaq, awdur y cofiant cyntaf i Muhammad, yn cyflwyno'r digwyddiad fel profiad ysbrydol; mae haneswyr diweddarach, megis Al-Tabari ac Ibn Kathir, yn ei chyflwyno fel taith gorfforol.[62]

Awgrymir bod taith Muhammad wedi bod o Mecca i Jerwsalem.[63] 

Blynyddoedd diwethaf cyn Hijra

[golygu | golygu cod]
Arysgrifau Quranic ar Gromen y Graig . Mae'n nodi'r fan y mae Mwslemiaid yn credu bod Muhammad wedi esgyn i'r nefoedd.[64]

Bu farw gwraig Muhammad, sef Khadijah ac ewythr Abu Talib ill dau yn 619, y flwyddyn a elwir felly yn "Flwyddyn y Galar ". Gyda marwolaeth Abu Talib, daeth arweinyddiaeth llwyth Banu Hashim i Abu Lahab, gelyn dygn i Muhammad. Yn fuan wedyn, tynnodd Abu Lahab amddiffyniad y llwyth dros Muhammad yn ôl. Rhoddodd hyn Muhammad mewn perygl; roedd tynnu amddiffyniad yn ôl yn awgrymu na fyddai dial am ei ladd. Yna ymwelodd Muhammad â Ta'if, dinas bwysig arall yn Arabia, a cheisiodd ddod o hyd i amddiffynnydd, ond methodd ei ymdrech a daeth i berygl corfforol mwy.[65] Gorfodwyd Muhammad i ddychwelyd i Mecca. Gŵr o Fecca o'r enw Mut'im ibn Adi (a gwarchod llwyth Banu Nawfal ) a'i gwnaeth yn bosibl iddo ddychwelyd yn ddiogel i'w ddinas enedigol.[66][65]

Ymwelodd llawer o bobl â Mecca ar fusnes neu fel pererinion i'r Kaaba. Manteisiodd Muhammad ar y cyfle hwn i chwilio am gartref newydd iddo'i hun a'i ddilynwyr. Ar ôl sawl trafodaeth aflwyddiannus, cafodd obaith gyda rhai dynion o Yathrib (a elwid yn Medina yn ddiweddarach). Roedd poblogaeth Arabaidd Yathrib yn gyfarwydd ag undduwiaeth ac yn barod ar gyfer ymddangosiad proffwyd oherwydd bod cymuned Iddewig yn bodoli yno. Roeddent hefyd yn gobeithio, trwy gyfrwng Muhammad a'r ffydd newydd, ennill goruchafiaeth ar Mecca; yr oedd yr Yathrib yn eiddigeddus o'i bwysigrwydd fel man pererindod. Daeth tröedigaethau i Islam o bron bob llwyth Arabaidd ym Medina; ac erbyn Mehefin y flwyddyn ddilynol, daeth saith deg pump o Fwslimiaid i Mecca ar gyfer pererindod ac i gwrdd â Muhammad. Wrth gwrdd ag ef yn gyfrinachol gyda'r nos, gwnaeth y grŵp yr hyn a elwir yn "Ail Addewid al-'Aqaba", neu, ym marn y Dwyreinwyr, yr "Addewid Rhyfel".[67] Yn dilyn yr addewidion yn Aqabah, anogodd Muhammad ei ddilynwyr i ymfudo i Yathrib. Fel yn achos yr ymfudiad i Abyssinia, ceisiodd y Quraysh atal yr ymfudo ond llwyddodd bron pob Mwslim i adael.[68]

Hijra

[golygu | golygu cod]

Yr Hijra yw ymfudo Muhammad a'i ddilynwyr o Mecca i Medina yn 622 OC. Ym Mehefin 622, wedi'i rybuddio am gynllwyn i'w lofruddio, llithrodd Muhammad yn gyfrinachol allan o Mecca a symud ei ddilynwyr i Medina, 450 cilometr (280 mi) i'r gogledd o Mecca.

Mudo i Medina

[golygu | golygu cod]

Gwahoddodd dirprwyaeth, yn cynnwys cynrychiolwyr deuddeg llwyth pwysig Medina, Muhammad i wasanaethu fel prif gyflafareddwr y gymuned gyfan; oherwydd ei statws fel rhywun niwtral o'r tu allan.[69][70] Bu ymladd yn Yathrib: yn bennaf roedd yr anghydfod yn ymwneud âr trigolion Arabaidd ac Iddewig, ac amcangyfrifwyd iddo bara am tua can mlynedd cyn 620.[69] Roedd y brwydro cyson a’r anghytundebau ynghylch yr honiadau a ddeilliodd o hynny, yn enwedig ar ôl Brwydr Bu’ath lle ymladdodd pob llwyth, yn ei gwneud yn amlwg iddynt nad oedd cysyniad llwythol o ffawd gwaed a llygad am lygad bellach yn ymarferol oni bai bod un dyn ag awdurdod i ddyfarnu mewn achosion dadleuol.[69] Addawodd y ddirprwyaeth o Medina eu hunain a'u cyd-ddinasyddion i dderbyn Muhammad i'w cymuned a'i amddiffyn yn gorfforol fel un ohonyn nhw eu hunain.

Cyfarwyddodd Muhammad ei ddilynwyr i ymfudo i Medina, nes i bron pob un o'i ddilynwyr adael Mecca. Gan gael braw ar yr ymadawiad, yn ôl traddodiad, cynllwyniodd y Meccaniaid i lofruddio Muhammad. Gyda chymorth Ali, twyllodd Muhammad y Meccaniaid a oedd yn ei wylio, gan lithro i ffwrdd yn dawel o'r dref gydag Abu Bakr.[71] Erbyn 622, ymfudodd Muhammad i Medina, gwerddon amaethyddol fawr. Daeth y rhai a ymfudodd o Mecca ynghyd â Muhammad i gael eu hadnabod fel muhajirun (yr ymfudwyr).

Llyfryddiaeth

[golygu | golygu cod]

Darllen pellach

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ "Muhammad", Encyclopedia of Islam and the Muslim world
  2. ↑ See:
  3. ↑ Jean-Louis Déclais, Names of the Prophet, Encyclopedia of the Quran
  4. ↑ Living Religions: An Encyclopaedia of the World's Faiths, Mary Pat Fisher, 1997, p. 338, I.B. Tauris Publishers.
  5. ↑ Clinton Bennett (1998). In search of Muhammad. Continuum International Publishing Group. tt. 18–19. ISBN 978-0-304-70401-9.
  6. ↑ Francis E. Peters (1994). Muhammad and the origins of Islam. SUNY Press. t. 261. ISBN 978-0-7914-1876-5.
  7. ↑ 7.0 7.1 Watt (1953), p. xi
  8. ↑ Reeves (2003), pp. 6–7
  9. ↑ 9.0 9.1 S.A. Nigosian (2004), p. 6
  10. ↑ Donner (1998), p. 132
  11. ↑ Holland, Tom (2012). In the Shadow of the Sword. Doubleday. t. 42. ISBN 978-0-7481-1951-6. Things which it is disgraceful to discuss; matters which would distress certain people; and such reports as I have been told are not to be accepted as trustworthy - all these things have I omitted. [Ibn Hashim, p. 691.]
  12. ↑ Watt (1953), p. xv
  13. ↑ 13.0 13.1 Lewis (1993), pp. 33–34
  14. ↑ Jonathan, A.C. Brown (2007). The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon. Brill Publishers. t. 9. ISBN 978-90-04-15839-9. We can discern three strata of the Sunni ḥadīth canon. The perennial core has been the Ṣaḥīḥayn. Beyond these two foundational classics, some fourth-/tenth-century scholars refer to a four-book selection that adds the two Sunans of Abū Dāwūd (d. 275/889) and al-Nāsaʾī (d. 303/915). The Five Book canon, which is first noted in the sixth/twelfth century, incorporates the Jāmiʿ of al-Tirmidhī (d. 279/892). Finally, the Six Book canon, which hails from the same period, adds either the Sunan of Ibn Mājah (d. 273/887), the Sunan of al-Dāraquṭnī (d. 385/995) or the Muwaṭṭaʾ of Mālik b. Anas (d. 179/796). Later ḥadīth compendia often included other collections as well. None of these books, however, has enjoyed the esteem of al-Bukhārīʼs and Muslimʼs works.
  15. ↑ Madelung (1997), pp. xi, 19–20
  16. ↑ Nurullah Ardic (21 August 2012), Islam and the Politics of Secularism, Routledge, p. 99, ISBN 978-1-136-48984-6, https://books.google.com/books?id=ZAXNxxkJKYsC&pg=PA99
  17. ↑ Watt (1953), pp. 1–2
  18. ↑ Watt (1953), pp. 16–18
  19. ↑ Loyal Rue, Religion Is Not about God: How Spiritual Traditions Nurture Our Biological,2005, p. 224
  20. ↑ 20.0 20.1 John Esposito, Islam, Expanded edition, Oxford University Press, pp. 4–5
  21. ↑ See:
  22. ↑ Ueberweg, Friedrich. History of Philosophy, Vol. 1: From Thales to the Present Time. Charles Scribner's Sons. t. 409. ISBN 978-1-4400-4322-2.
  23. ↑ Kochler (1982), p. 29
  24. ↑ cf. Uri Rubin, Hanif, Encyclopedia of the Qur'an
  25. ↑ See:
  26. ↑ Dever, William G. (10 May 2001). What Did the Biblical Writers Know and When Did They Know It?: What Archeology Can Tell Us About the Reality of Ancient Israel (yn Saesneg). Wm. B. Eerdmans Publishing. ISBN 978-0-8028-2126-3.
  27. ↑ Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. tt. 297–299. ISBN 978-0-19-533693-1.
  28. ↑ 28.0 28.1 28.2 28.3 Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. t. 302. ISBN 978-0-19-533693-1.
  29. ↑ Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. tt. 286–287. ISBN 978-0-19-533693-1.
  30. ↑ 30.0 30.1 30.2 Christian Julien Robin (2012). Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity. OUP USA. t. 301. ISBN 978-0-19-533693-1.
  31. ↑ Rodinson, Maxime (2002). Muhammad: Prophet of Islam (yn Saesneg). Tauris Parke Paperbacks. t. 38. ISBN 978-1-86064-827-4. Cyrchwyd 12 May 2019.
  32. ↑ Conrad, Lawrence I. (1987). "Abraha and Muhammad: some observations apropos of chronology and literary topoi in the early Arabic historical tradition1". Bulletin of the School of Oriental and African Studies 50 (2): 225–40. doi:10.1017/S0041977X00049016. ISSN 0041-977X.
  33. ↑ Esposito, John L., gol. (2003). The Oxford Dictionary of Islam. t. 198. ISBN 978-0-19-512558-0. Cyrchwyd 19 June 2012.
  34. ↑ Marr J.S., Hubbard E., Cathey J.T. (2014): The Year of the Elephant. figshare. doi:10.6084/m9.figshare.1186833 Retrieved 21 October 2014 (GMT)
  35. ↑ The Oxford Handbook of Late Antiquity; edited by Scott Fitzgerald Johnson; p. 287
  36. ↑ Muhammad and the Origins of Islam; by Francis E. Peters; p. 88
  37. ↑ 37.0 37.1 Watt (1974), p. 7.
  38. ↑ Ali, Wijdan (August 1999). "From the Literal to the Spiritual: The Development of the Prophet Muhammad's Portrayal from 13th Century Ilkhanid Miniatures to 17th Century Ottoman Art". Proceedings of the 11th International Congress of Turkish Art: 3. ISSN 0928-6802. http://www2.let.uu.nl/Solis/anpt/ejos/pdf4/07Ali.pdf.
  39. ↑ Meri, Josef W. (2004). Medieval Islamic civilization. 1. Routledge. t. 525. ISBN 978-0-415-96690-0. Cyrchwyd 3 January 2013.
  40. ↑ Watt, "Halimah bint Abi Dhuayb Archifwyd 3 Chwefror 2014 yn y Peiriant Wayback", Encyclopaedia of Islam.
  41. ↑ Watt, Amina, Encyclopaedia of Islam
  42. ↑ 42.0 42.1 42.2 Watt (1974), p. 8.
  43. ↑ Armand Abel, Bahira, Encyclopaedia of Islam
  44. ↑ 44.0 44.1 Berkshire Encyclopedia of World History (2005), v. 3, p. 1025
  45. ↑ Khan, Majid Ali (1998). Muhammad the final messenger (arg. 1998). India: Islamic Book Service. t. 332. ISBN 978-81-85738-25-3.
  46. ↑ Encyclopedia of World History (1998), p. 452
  47. ↑ Esposito (1998), p. 6
  48. ↑ Dairesi, Hırka-i Saadet; Aydin, Hilmi (2004). Uğurluel, Talha; Doğru, Ahmet (gol.). The Sacred Trusts: Pavilion of the Sacred Relics, Topkapı Palace Museum, Istanbul. Tughra Books. ISBN 978-1-932099-72-0.
  49. ↑ Emory C. Bogle (1998), p. 6
  50. ↑ John Henry Haaren, Addison B. Poland (1904), p. 83
  51. ↑ Brown (2003), pp. 72–73
  52. ↑ Esposito (2010), p. 8
  53. ↑ See:
  54. ↑ Brown (2003), pp. 73–74
  55. ↑ Uri Rubin, Muhammad, Encyclopedia of the Quran
  56. ↑ 56.0 56.1 Watt (1953), p. 86
  57. ↑ Ramadan (2007), pp. 37–39
  58. ↑ 58.0 58.1 58.2 Watt, The Cambridge History of Islam (1977), p. 36
  59. ↑ F.E. Peters (1994), p. 169
  60. ↑ Uri Rubin, Quraysh, Encyclopaedia of the Qur'an
  61. ↑ Oleg Grabar (1 October 2006). The Dome of the Rock. Harvard University Press. t. 14. ISBN 978-0-674-02313-0. Cyrchwyd 26 December 2011.
  62. ↑ 62.0 62.1 Encyclopedia of Islam and the Muslim World (2003), p. 482
  63. ↑ Sells, Michael. Ascension, Encyclopedia of the Quran.
  64. ↑ Jonathan M. Bloom; Sheila Blair (2009). The Grove encyclopedia of Islamic art and architecture. Oxford University Press. t. 76. ISBN 978-0-19-530991-1. Cyrchwyd 26 December 2011.
  65. ↑ 65.0 65.1 Moojan Momen (1985), p. 4
  66. ↑ Buhl, F.; Welch, A.T. (1993). "Muḥammad". Encyclopaedia of Islam. 7 (arg. 2nd). Brill. tt. 360–376. ISBN 978-90-04-09419-2.
  67. ↑ Watt (1974), p. 83
  68. ↑ Peterson (2006), pp. 86–89
  69. ↑ 69.0 69.1 69.2 Watt, The Cambridge History of Islam, p. 39
  70. ↑ Esposito (1998), p. 17
  71. ↑ Moojan Momen (1985), p. 5
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Muhammad&oldid=13043983"