John Bagot Glubb
| John Bagot Glubb | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ganwyd | 16 Ebrill 1897  Swydd Gaerhirfryn |
| Bu farw | 17 Mawrth 1986 Dwyrain Sussex |
| Dinasyddiaeth | y Deyrnas Unedig |
| Alma mater |
|
| Galwedigaeth | peiriannydd, swyddog milwrol, ysgrifennwr |
| Tad | Frederic Manley Glubb |
| Mam | Frances Letitia Bagot |
| Priod | Muriel Rosemary Forbes |
| Gwobr/au | OBE, Marchog Cadlywydd Urdd y Baddon, Urdd Gwasanaeth Nodedig, Cydymaith Urdd St.Mihangel a St.Siôr, Livingstone Medal |
Roedd Syr John Bagot Glubb, a adnebir yn aml fel Glubb Pasha (ganed 16 Ebrill 1897 yn Preston, Swydd Gaerhirfryn, Lloegr - marw 17 Mawrth 1986, Mayfield, Dwyrain Sussex) yn swyddog Prydeinig, yn strategydd milwrol ac yn arbenigwr yn y Dwyrain Canol. Daeth yn adnabyddus yn anad dim am ei weithgareddau yng nghyd-destun ymarfer mandad Prydain Fawr trwy Trawsiorddonen ac yna Gwlad Iorddonen annibynnol. Ef oedd yn gyfrifol am sefydlu ac arwain y Lleng Arabaidd, yr uned filwrol Arabaidd fwyaf effeithlon o'i hamser a'r fyddin Arabaidd mwyaf llwyddiannus yn Rhyfel Annibyniaeth Israel yn 1948.[1]
Teitl[golygu | golygu cod]
Ysytyr Pasha yw 'Arlwydd' a defnyddir fel term 'Arlglwydd Rhondda' yn y system Brydeinig. Dyma oedd y term anrhydeddus uchaf o fewn Ymerodraeth yr Otomaniaid. Daw'r term o'r Twrceg "پاشا (paşa) sydd ei hun yn dod o'r Farsi (Persieg) bâshâ sef llywodraethwr neu rheolwr talaith o dan awdurdod y Shah (brenin).[2]
Bywyd[golygu | golygu cod]
Roedd John Bagot Glubb yn fab i swyddog y Fyddin Brydeinig. Cafodd hyfforddiant yng Ngholeg enwog Cheltenham a mynychodd yr Academi Filwrol Frenhinol. Gwasanaethoedd gyda'r Peirianwyd Brenhinol ("Royal Engineers") yn 1915 yn y Rhyfel Byd Cyntaf. Drylliwyd e ên yn ystod y Rhyfel, ac am hynny, enillodd y llys-enw Arabeg, Abu Hunaik, "yr un gyda'r gên bychan/cam" gan yr Arabiaid. Ar ôl gwasanaethu yn y Rhyfel Mawr, aeth Glubb o'i wirfodd i Irac ym 1920, lle bu'n byw ymysg y Bedowiniaid ac astudiodd eu hiaith a'u diwylliant Arabeg. Rhwng 1926 a 1930 bu'n arolygydd gweinyddol llywodraeth Irac.
Glubb a'r Lleng Arabaidd[golygu | golygu cod]
Yn 1930 cafodd ei anfon i drefedigaeth Trawsiorddonen oedd, ar y pryd, o dn Fandad Prydain ar y cyd â Phalesteina. Rhoddwyd gyfrifoldeb iddo dros y Lleng Arabaidd newydd. Yn 1930, ffurfiodd yr Heddlu Anialwch Symudol ("Mobile Desert Police"). Roedd ei aelodau'n cynnwys Bedwins â phrofiad o anialwch. O fewn ychydig flynyddoedd, roedd ei ymdrech wedi argyhoeddir Bedwiniaid i roi'r gorau i'w hen ffordd o fyw o gyrchoedd a chyrchoedd.
Wedi 1939 bu'n arwain byddin yr Emir, a fyddai'n y dyfodol yn dod yn Abdullah I, brenin Iorddonen yn rheng gyffredinol gyda chymorth swyddogion eraill yn Lloegr. Ymladdodd y Lleng Arabaidd hon, fel y'i gelwir, ochr yn ochr â'r Cynghreiriaid yn Irac ym 1941 yn llwyddiannus yn erbyn grŵp yno oedd â thueddiadau pro-Natsïaidd. Yn yr un modd, ymladdodd gyda'i filwyr mewn tiriogaethau o dan llywodraeth pro-Natsiaidd Vichy Ffrainc yn Syria a Libanus. Yn Rhyfel Palestina 1948, y Lleng oedd yr unig fyddin Arabaidd lwyddiannus. Roedd yn byw yn y Lan Orllewinol poblog Arabaidd, a atodwyd wedi'r rhyfel i'r Iorddonen.
O ganlyniad i brotestiadau gwrth-Brydeinig yn y wlad bu'n rhaid rhyddhau Glubb ym mis Mawrth 1956 o ganlyniad i argyfwng Suez.[3][4] Cafwyd tensiwn rhwng yr Iorddonen a Phrydain dros i'r wlad Arabaidd ymuno â Pact Baghdad a oedd yn gefnogaeth ariannol a milwrol gan Brydain i wledydd o Dwrci hyd at Persia.[5] Ar ôl diddymu'r cytundeb milwrol gyda'r Deyrnas Unedig yn 1948, gadawodd y milwyr Prydeinig olaf yr Iorddonen ar 2 Gorffennaf 1957, ar ôl iddynt eisoes adennill sofraniaeth lawn ar 15 Mawrth 1948, gydag ad-drefnu'r defnydd o filwyr.
Teulu[golygu | golygu cod]
Roedd Glubb yn briod ac roedd ganddo fab biolegol a dau fab mabwysiedig a merch fabwysiedig. Plant amddifad Arabaidd oedd y plant mabwysiedig.[6] Daeth mab Glubb, Faris, (1939-2004) yn adnabyddus fel awdur a hanesydd ar bwnc Palesteina dan yr enw Faris Yahya.
Chwaer Glubb oedd y rasiwr ceir, Gwenda Hawkes (1894-1990).
Marwolaeth[golygu | golygu cod]
Bu farw Syr John ym 1986 yn ei gartref yn Mayfield, East Sussex. Fe'i claddwyd yno ym mynwent y pentref yn Eglwys St Dunstan.
Anrhydeddau[golygu | golygu cod]
- 1925 Officer of the Order of the British Empire (OBE)
- 1946 Order of St Michael and St George|Companion of the Order of St Michael and St George (CMG)
- 1956 Urdd y Baddon (Knight Commander of the Order of the Bath) (KCB)
Llenyddiaeth[golygu | golygu cod]
- John B. Glubb Pascha: Jenseits vom Jordan. Soldat mit den Arabern. Paul List, München 1958.
- John Bagot Glubb: Britain and the Arabs. A Study of fifty years. 1908 to 1958. Hodder and Stoughton, London 1959.
- John B. Glubb: Das Weltreich der Araber. Zwischen Mekka und Granada 680–860. Gerhard Stalling, Oldenburg u. a. 1964.
- James Lunt: Glubb Pasha. A biography. Lieutenant-General Sir John Bagot Glubb, commander of the Arab Legion 1939–1956. Harvill, London 1984, ISBN 0-00-272638-6.
- Benny Morris: The Road to Jerusalem. Glubb Pasha, Palestine and the Jews (= Library of Middle East History. Bd. 1). Tauris, London u. a. 2003, ISBN 1-86064-812-6.
Dolenni[golygu | golygu cod]
- Encyclopedia Britannica
- 1956 - King of Jordan sacks British general, BBC Erthygl a Fideo
- Columbia Electronic Encyclopedia
- Encyclopedia of the Orient Archifwyd 2020-04-10 yn y Peiriant Wayback.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ Morris, Benny (2008). 1948: The First Arab-Israeli War. t. 207.
- ↑ https://www.definitions.net/definition/Pasha
- ↑ Simon C Smith (28 Mehefin 2013). Reassessing Suez 1956: New Perspectives on the Crisis and its Aftermath. Ashgate Publishing, Ltd. t. 113. ISBN 978-1-4094-8013-6.
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=Uf9_yzfDeKY
- ↑ https://www.youtube.com/watch?v=ka4Yul-4LJE
- ↑ Al-Massad Joseph: Colonial Effects. The Making of National Jordan. Columbia University Press, New York NY u. a. 2001, ISBN 0-231-12322-1, S. 126 ff.