Mecca

Oddi ar Wicipedia
Mecca
Mathatyniad twristaidd, dinas â miliynau o drigolion, holy city of Islam, dinas sanctaidd Edit this on Wikidata
Poblogaeth2,427,924 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethKhalid bin Faisal Al Saud Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+03:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iMedina Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirMecca Province Edit this on Wikidata
GwladSawdi Arabia Edit this on Wikidata
Arwynebedd760 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr277 ±1 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau21.4225°N 39.8261°E Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethKhalid bin Faisal Al Saud Edit this on Wikidata
Map
Mecca
Mathatyniad twristaidd, dinas â miliynau o drigolion, holy city of Islam, dinas sanctaidd Edit this on Wikidata
LL-Q9610 (ben)-Yahya-মক্কা.wav, Q5806-ar.ogg Edit this on Wikidata
Poblogaeth2,427,924 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethKhalid bin Faisal Al Saud Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+03:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/iMedina Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirMecca Province Edit this on Wikidata
GwladSawdi Arabia Edit this on Wikidata
Arwynebedd760 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr277 ±1 metr Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau21.4225°N 39.8261°E Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethKhalid bin Faisal Al Saud Edit this on Wikidata
Map

Dinas sanctaidd yn ardal Hijaz, talaith Al-Harama, yng ngorllewin Sawdi Arabia yw Mecca, neu Makkah (Makkah al-Mukarrama) fel y gelwir hi yn Arabeg. Dyma grud y grefydd Islamaidd. Mae'r ddinas yn gyrchfan bererindota bwysig i Fwslemiaid, yn arbennig yn ystod yr Hajj flynyddol pan ddaw mwy na miliwn o bererinion o bob cwr o'r byd Islamaidd i ymweld â'r Kaaba (Al-Kaaba al-Musharrafa), y gysegrfan fawr ym Mosg Al-Haram (Al-Masjid al-Haram). Ym Medi 2015 cafwyd trychineb pan laddwyd dros 700 o bererinion.[1]

Mae'r ddinas 70 km (43 milltir) i mewn i'r tir o Jeddah ar arfordir y Môr Coch, ac mae'n gorwedd o fewn i gwm cul 277 m (909 tr) uwch lefel y môr. Y boblogaeth ddiwethaf a gofnodwyd oedd 2,427,924 (2022)[2] a hi felly yw'r drydedd ddinas fwyaf poblog yn Saudi Arabia ar ôl Riyadh a Jeddah. Mae pererinion yn fwy na threblu'r rhif hwn bob blwyddyn yn ystod y bererindod Ḥajj, a welwyd yn y deuddegfed mis Hijri yn Dhūl-Ḥijjah.

Mecca yw man geni Muhammad. Ceir ogof Hira ar ben y Jabal al-Nur ("Mynydd y Goleuni") ychydig y tu allan i'r ddinas a dyma lle mae Mwslemiaid yn credu i'r Corân gael ei ddatgelu gyntaf i Muhammad.[3] Mae ymweld â Mecca am yr Hajj yn rhwymedigaeth ar bob Mwslim galluog. Mae Mosg Al-Haram, a elwir yn Masjid al-Haram, yn gartref i'r Ka'bah, y cred Mwslimiaid iddo gael ei adeiladu gan Abraham ac Ishmael, yn un o safleoedd sancteiddio Islam a chyfeiriad gweddi i bob Mwslim (qibla ), gan gadarnhau arwyddocâd Mecca yn Islam.[4]

Geirdarddiad[golygu | golygu cod]

Cyfeirir at Mecca gan lawer o enwau, ac fel gyda llawer o eiriau Arabeg, mae'r geirdarddiad yn aneglur. Credir gan lawer ei fod yn gyfystyr i Makkah, a dywedir mai dyma'r hen enw ar y dyffryn, tra bod ysgolheigion Mwslimaidd yn ei ddefnyddio'n gyffredinol i gyfeirio at ardal gysegredig y ddinas sy'n amgylchynu canol y dref ac sy'n cynnwys y Ka'bah.[5] Mae'r Cwran yn cyfeirio at y ddinas fel Makkah yn Surah Al Imran (3), adnod 96:

"Yn wir y Tŷ [addoli] cyntaf, a sefydlwyd ar gyfer dynolryw oedd ym Makkah ..." - Cwran 3:96.

Tybir mai hwn oedd enw'r ddinas ar adeg Abraham (Ibrahim yn y traddodiad Islamaidd) ac mae hefyd wedi'i drawslythrennu fel Baca, Baka, Bakah, Bakka, Becca, Bekka, ymhlith eraill.[6][7][8]

Hanes[golygu | golygu cod]

Cynhanes[golygu | golygu cod]

Yn 2010, daeth Mecca a'r ardal gyfagos yn safle pwysig ar gyfer paleontoleg mewn perthynas ag esblygiad primatiaid, gyda darganfyddiad ffosil Saadanius o'r cyfnod daearegol a elwir yn Oligosen. Mae Saadanius yn cael ei ystyried yn brimat sydd â chysylltiad agos â mwncïod ac epaod yr Hen Fyd. Roedd yr ardal yma, ger yr hyn sydd bellach yn Fôr Coch yng ngorllewin Saudi Arabia, yn ardal goedwig laith rhwng 28 miliwn a 29 miliwn o flynyddoedd yn ôl (CP).[9] Mae Paleontolegwyr sy'n ymwneud â'r ymchwil yn gobeithio dod o hyd i ffosiliau pellach yn yr ardal.[10]

Yr hanes Islamaidd[golygu | golygu cod]

Mecca yn 1910

Ym Mecca a'i chyffiniau derbyniodd y Proffywd Mohamed, a gafodd ei eni yn y ddinas tua'r flwyddyn 570, tua hanner y sŵras sydd yn y Coran. Gelwir Mecca Umm-ul-Qura ("Y Fam-Ddinas" neu "Fam y Dinasoedd") yn y Coran, ond Caersalem oedd yn cael ei hystyried yn ganolfan y ffydd yn ystod cyfnod cyntaf cenhadaeth Mohamed. Yn ôl y Coran roedd Mecca yn drigfan i Adda ar un adeg ond diflanodd yr hen ddinas yn y Dilyw. Ar ôl hynny daeth Ibrahim (Abraham) a'i fab Ishmael i ailsefydlu'r ddinas a chodi'r Kaaba yno.

Roedd Mecca yn ganolfan grefyddol bwysig yn Arabia cyn amser Mohamed, dan reolaeth llwyth y Qurayshites, a chedwid delwau duwiau brodorol yn y Kaaba. Roedd hefyd yn ganolfan masnach sylweddol, oherwydd ei safle daearyddol, a elwai o'r fasnach mewn peraroglau a nwyddau drud eraill rhwng de-orllewin Arabia, ac yn arbennig Sheba, a dinasoedd Rhufeinig y Dwyrain Agos.

Arwyddocâd o fewn Islam[golygu | golygu cod]

Mae'r pererinion yr Hajj yn ymweld â Mosg Al-Haram, ac yn gwersylla yn bennaf ac yn treulio amser ar wastadeddau Mina ac Arafah. Mae gan Mecca le pwysig yn y grefydd Islam a hi yw'r ddinas fwyaf sanctaidd ym mhob cangen o'r grefydd. Mae pwysigrwydd y ddinas yn deillio o'r rôl y mae'n ei chwarae yn yr Hajj a'r 'Umrah.

Masjid al-Haram[golygu | golygu cod]

Y Masjid al-Haram yw'r mosg mwyaf yn y byd a'r adeilad sengl drytaf yn y byd i gyd, ac a oedd yn werth 100 biliwn o ddoleri'r UD, yn 2020. Mae'n safle dau o ddefodau pwysicaf yr Hajj a'r Umrah, y cylch-gerdded o amgylch y Ka'bah a'r daith rhwng dau fynydd Safa a Marwa (sa'ee).[11] Mae'r masjid hefyd yn safle Ffynnon Zamzam. Yn ôl traddodiad Islamaidd, mae gweddi yn y masjid yn hafal i 100,000 o weddïau mewn unrhyw masjid arall ledled y byd.[12]

Panorama o'r al-Masjid al-Haram, a elwir hefyd yn Fosg Mawr Mecca, yn ystod pererindod Hajj

Safa a Marwa[golygu | golygu cod]

Mae Mwslimiaid yn credu bod Allah, yn y datguddiad dwyfol i Muhammad, y Coran, yn disgrifio mynyddoedd Safa a Marwah fel symbolau Duwiol. Mae cerdded rhwng y ddau fynydd saith gwaith, 4 gwaith o Safa i Marwah a 3 gwaith o Marwah yn gyfnewidiol, yn cael ei ystyried yn golfn gorfodol (neu'n rukn) o 'Umrah.

Cysegrfannau eraill[golygu | golygu cod]

Yn ogystal â'r Kaaba a Mosg Al-Haram y cyrchfannau pererindod eraill yng nghyffiniau Mecca yw Moqam-e-Ibrahim (cartref honedig Abraham), ffynnon Zem Zem, mynyddoedd Safa a Marwa, a Thŷ Al-Arqom.

Daearyddiaeth[golygu | golygu cod]

Mae Mecca wedi'i leoli yn rhanbarth Hejaz, llain o fynyddoedd 200 km (124 milltir) o led sy'n gwahanu anialwch Nafud o'r Môr Coch. Mae'r ddinas wedi'i lleoli mewn cwm gyda'r un enw tua 70 km (44 milltir) i'r gorllewin o ddinas borthladd Jeddah. Mae Mecca yn un o'r dinasoedd isaf mewn drychiad yn rhanbarth Hejaz, wedi'i leoli ar ddrychiad 277 m (909 tr) uwch lefel y môr ar lledred 21º23 'gogledd a hydred 39º51' i'r dwyrain. Rhennir Mecca yn 34 rhanbarth.

Canol y ddinas yw ardal al-Haram, sy'n cynnwys y Masjid al-Haram. Yr ardal o amgylch y mosg yw'r hen ddinas ac mae'n cynnwys ardal enwocaf Mecca, Ajyad. Y brif stryd sy'n rhedeg i al-Haram yw'r Ibrahim al-Khalil Street, a enwir ar ôl Ibrahim. Mae cartrefi hanesyddol traddodiadol wedi'u hadeiladu o graig leol, dwy i dair stori yn dal i fodoli yn ardal ganolog y ddinas, o fewn golwg i westai modern a chlystyrau o siopau. Cyfanswm arwynebedd Mecca modern yw >1,200 km2 (460 metr sgwâr).[13]

Gorwedd canol y ddinas mewn coridor rhwng mynyddoedd, a elwir yn aml yn "Bwlch Mecca" (Saesneg: "Hollow of Mecca"). Mae'r ardal yn cynnwys dyffryn al-Taneem, dyffryn Bakkah a dyffryn Abqar.[14] Mae'r lleoliad mynyddig hwn wedi diffinio datblygiadau cyfoes y ddinas.

Cyflenwad dŵr a llifogydd[golygu | golygu cod]

Cyn y cyfnod modern, defnyddiodd y ddinas ychydig o'r prif ffynonellau dŵr a oedd ar gael yn naturiol. Y cyntaf oedd ffynhonnau lleol, fel Ffynnon Zamzam. Yr ail ffynhonnell oedd ffynnon Ayn Zubaydah (Gwanwyn Zubaydah), gyda'i fynonellau ym mynyddoedd Jabal Sa'd a Jabal Kabkāb, sydd ychydig gilometrau i'r dwyrain o 'Arafah /' Arafat neu tua 20 km (12 milltir) i'r de-ddwyrain o Mecca. Cludwyd dŵr ohono gan ddefnyddio sianeli tanddaearol. Trydedd ffynhonnell ysbeidiol iawn yw'r glaw, a oedd yn cael ei storio gan bobl mewn cronfeydd bychan o ddŵr. Mae'r glawiad yn brin iawn, ond ceir llifogydd - sy'n fygythiad peryglus ers canrifoedd. Yn ôl al-Kurdī, cofnodir 89 o lifogydd cyn 1965. Yn y ganrif ddiwethaf, y llifogydd mwyaf difrifol oedd llifogydd 1942. Ers hynny, adeiladwyd argaeau i leddfu’r broblem hon.[14]

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "Hajj stampede: Saudis face growing criticism over deaths". BBC. 25 Medi 2015. Cyrchwyd 25 Medi 2015.
  2. "Saudi Census 2022". 2023. Cyrchwyd 29 Rhagfyr 2023.
  3. Khan, A M (2003). Historical Value Of The Qur An And The Hadith. Global Vision Publishing Ho. tt. 26–. ISBN 978-81-87746-47-8.; Al-Laithy, Ahmed (2005). What Everyone Should Know About the Qur'an. Garant. tt. 61–. ISBN 978-90-441-1774-5.
  4. Nasr, Seyyed (2005). Mecca, The Blessed, Medina, The Radiant: The Holiest Cities of Islam. Aperture. ISBN 0-89381-752-X.
  5. Peterson, Daniel C. (2007). Muhammad, prophet of God. Wm. B. Eerdmans Publishing. tt. 22–25. ISBN 978-0-8028-0754-0.
  6. Kipfer, Barbara Ann (2000). Encyclopedic dictionary of archaeology (arg. Illustrated). Springer Publishing. t. 342. ISBN 978-0-306-46158-3.
  7. Glassé, Cyril; Smith, Huston (2003). The new encyclopedia of Islam (arg. Revised, illustrated). Rowman Altamira. t. 302. ISBN 978-0-7591-0190-6. Unknown parameter |name-list-style= ignored (help)
  8. Phipps, William E. (1999). Muhammad and Jesus: a comparison of the prophets and their teachings (arg. Illustrated). Continuum International Publishing Group. t. 85. ISBN 978-0-8264-1207-2.
  9. Sample, Ian (14 Gorffennaf 2010). "Ape ancestors brought to life by fossil skull of 'Saadanius' primate". The Guardian. London. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 27 Medi 2016.
  10. Laursen, Lucas (2010). "Fossil skull fingered as ape–monkey ancestor". Nature. doi:10.1038/news.2010.354.
  11. "The 30 most expensive buildings in the world". www.msn.com. Cyrchwyd 29 Mehefin 2020.
  12. Adil, Salahi. (2019). Sahih Muslim (Volume 2) With the Full Commentary by Imam Nawawi. Al-Nawawi, Imam., Muslim, Imam Abul-Husain. La Vergne: Kube Publishing Ltd. ISBN 978-0-86037-767-2. OCLC 1152068721.
  13. "Mecca Municipality". Holymakkah.gov.sa. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 29 Mai 2007. Cyrchwyd 6 Ebrill 2010.
  14. 14.0 14.1 "Makka – The Modern City", Encyclopaedia of Islam

Darllen Pellach[golygu | golygu cod]

  • Gabriel Mendal Khan, Mahomet le Prophète (Paris, 2002). ISBN 2744156868
  • André Miquel, L'Islam et sa Civilisation[:] livre I[:] Le siècle des Arabes (Paris, 1977; arg. newydd, Tunis, 1996). ISBN 9973192109
  • Azmat Sheikh, The Holy Makkah and Medina (Sawdi Arabia, d.d.).

Cysylltiadau allanol[golygu | golygu cod]