Carthu ethnig

Oddi ar Wicipedia
Carthu ethnig
Enghraifft o'r canlynoldilead, trosedd yn erbyn dynoliaeth Edit this on Wikidata
Mathffelwniaeth, Gwrthdaro ethnig, mudo gorfodol Edit this on Wikidata
AchosCenedlaetholdeb edit this on wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Bosniaid wedi ei dadwreiddio o Travnik, 1993. Bathwyd y mwythair "glanhau ethnig" yn ystod rhyfeloedd dadfaeliad Iwgoslafia yn yr 1990au

Mae'r ymadrodd carthu ethnig hefyd glanhau ethnig yn dynodi amrywiaeth o gamau gweithredu sydd â'r nod o gael gwared trwy drais (hyd yn oed drwy droi at weithredoedd trais neu ymddygiad ymosodol milwrol) o diriogaeth poblogaeth lleiafrif ethnig-ddiwylliannol i ddiogelu hunaniaeth a homogenedd grŵp ethnig.[1][2][3] Er bod y weithred yn ymestyn yn ôl drwy hanes, gan gynnwys enghreifftiau yn y Beibl, mabwysiadwyd y term "ethnic cleansing" fel cyfieithiad o'r mwythair o'r Serbo-Croateg yn ystod rhyfeloedd Iwgoslafia yn yr 1990au.

Mae'n drosedd yn erbyn dynoliaeth a gall hefyd ddod o dan y Confensiwn Hil-laddiad, hyd yn oed gan nad oes gan lanhau ethnig unrhyw ddiffiniad cyfreithiol o dan gyfraith droseddol ryngwladol.[1][4][5]

Tarddiad yr ymadrodd[golygu | golygu cod]

Daeth yr ymadrodd "glanhau ethnig" i ddefnydd poblogaidd yn yr 1990au gyda'r term Saesneg, "ethnic cleansing"[6] drwy'r cyfryngau torfol, a oedd yn ailddechrau ac yn rhyngwladoli mynegiant Serbo-Croateg etničko čišćenje ('etnitʃko tʃi'ʃtʃjeɲe) a ddefnyddiwyd gan y cyfryngau torfol lleol i ddogfennu'r rhyfel sifil a rannodd Iwgoslafia bryd hynny.[7].

Mabwysiadwyd y term "carthu ethnig" wedi hynny.

Mae'n debygol bod yr ymadrodd yn deillio o fynegiant tebyg a ddefnyddir yn y cyn-filwrol Iwgoslafaidd, čišćenje terena (ynganiad: tʃi'ʃtʃjeɲe te'rena), neu "glanhau'r diriogaeth".

Enghreifftiau hanesyddol[golygu | golygu cod]

Armeniaid yn cael eu carthu'n ethnig fel rhan o'r hil-laddiad Amerniaid gan Ymerodraeth Otomanaidd
Grwpiau ethnig yn yr Ymerodraeth Otomanaidd cyn garthu ethnig ddechrau'r 20g

Cynrychiolir un o'r enghreifftiau mwyaf adnabyddus gan y judenrein ansoddair Almaeneg ("wedi'i eithrio o Iddewon"), a gymhwysir gan y gyfundrefn Nazi i'r tiriogaethau hynny neu ganolwyr a oedd wedi'u lleoli y cafodd y boblogaeth Iddewig eu dileu drwy allfudo, atal, adneuo i wersylloedd crynhoi.

Enghraifft adnabyddus arall yw Cyflafan Foibe, er bod rhai haneswyr weithiau'n anghytuno â'r term glanhau ethnig wrth gyfeirio at y cyflafanau hyn. Enghreifftiau eraill yn ystod yr Ail Ryfel Byd yw Cyflafan Novi Sad, Ymgyrch Lentil a Cyflafan Bačka. Yn yr un ardaloedd, yn ystod y Rhyfel Bosnia a Herzegovina o'r 1990au, cynhaliwyd cyflafan Srebrenica.

Dadleua hanesydd Iddewig, Ilan Pappé, yn ystod y Nakba, fel y'i gelwir, y "Catastroffi" Arabaidd yn 1947-48, mabwysiadodd awdurdodau Israel bolisi o garthu ethnig, gyda'r nod o ddiarddel poblogaeth Palestiniaid, gan gynhyrchu nifer fawr o ffoaduriaid Palestiniaid. Nid yw'r gosodiad hwn, er ei fod wedi'i gymeradwyo gan haneswyr pwysig, wedi'i dderbyn yn rhyngwladol eto.

Yn wir, gellid catalogio llawer o episodau ynysig neu systematig a gynhaliwyd mewn gwahanol gyfnodau (yn enwedig ers 800) ac sydd â'r nod o ddileu cymunedau ethnig, cymdeithasol neu ddiwylliannol wahanol i'r mwyafrif neu mewn unrhyw achos mewn grym mewn tiriogaeth benodol fel gweithredoedd glanhau ethnig. Er enghraifft, yn y bedwaredd ganrif ar bymtheg gallwn sôn am symudiadau Americaniaid brodorol yn Unol Daleithiau America neu Tsieina yn ugeinfed ganrif y Tibetaid[8][9] neu yn Nhwrci yr Armeniaid a'r Groegiaid.

Cymru[golygu | golygu cod]

Does dim enghreifftiau o hanes fodern Cymru neu Brydain (ar dir Prydain) o garthu ethnig ond ceir awgrymiadau i hynny ddigwydd i'r Cymry yn ei hen hanes.

Yn 2002 honna tîm o wyddonwyr genyn eu bod wedi dod o hyd i brawf mai'r Cymry yw'r "gwir" Brythoniaid. Mae'r ymchwil yn cefnogi'r syniad bod y goresgynwyr Eingl-Sacsonaidd wedi bod yn glanhau ethnig Prydain Geltaidd ar ôl i'r Rhufeiniaid dynnu'n ôl yn y 5g. Canfu academyddion yng Ngholeg y Brifysgol yn Llundain a oedd yn cymharu sampl o ddynion o'r DU â rhai o ardal o'r Iseldiroedd lle credir bod yr Eingl-Sacsoniaid wedi tarddu, fod gan yr enghreifftiau Seisnig enynnau a oedd bron yn union yr un fath. Roedd genynnau Cymry yn "hollol wahanol". Dywedodd Dr Mark Thomas, o Ganolfan Anthropoleg Genetig yn UCL, fod eu canfyddiadau'n awgrymu bod mudo wedi digwydd o fewn y 2,500 mlynedd diwethaf. Daeth yr ymchwilwyr i’r casgliad mai’r esboniad mwyaf tebygol am hyn oedd goresgyniad Eingl-Sacsonaidd ar raddfa fawr, a ddinistriodd boblogaeth Geltaidd Lloegr, ond na chyrhaeddodd Gymru. Mae profion genetig yn dangos gwahaniaethau clir rhwng y Cymry a'r Saeson. Mae'n awgrymu bod rhwng 50% a 100% o'r boblogaeth frodorol o'r hyn oedd i ddod yn Lloegr wedi'i ddileu, gyda Chlawdd Offa yn gweithredu fel "rhwystr genetig" yn amddiffyn y rhai ar yr ochr Gymreig.[10]

Yn 2000 honnodd yr hanesydd Iddewig o Sais, Simon Schama, y bu i weithred Edward I o erlid yr Iddewon o Loegr yn 1290 fod yn enghraifft o "garthu ethnic".[11] Ceir adlais o garthu ethnig mwy diweddar yng Nghymru wrth i dde Sir Benfro gael ei gwladychu yn ystod y 12g gan Saeson a Fflemiaid. Yn ôl Brut y Tywysogion gwnaeth pobl tramor wladychu y cyfan o Gantref Rhos ac aber yr afon Cleddau gan "ddanfon y trigolion o'i tir". Dyma greu y llinell Landsker sy'n ymestyn o Newgale i Amroth. Yn ôl awdur blog Iseldireg, "dervaderenerfdeel", roedd hyn "bron yn garthu ethnig".[12]

Cam-ddefnydd o'r term[golygu | golygu cod]

Camddefnyddiwyd y term "ethnic cleansing" gan gynghorydd Plaid Lafur yn erbyn agor ysgol gynradd Gymraeg newydd yng Nghaerdydd yn 2009. Ymddiheurodd Ramesh Patel, oedd hefyd yn lywodraethwr ar Ysgol Lansdowne am gyfeirio at ymestyn darpariaeth addysg Gymraeg yn ardal Treganna ac ehangu Ysgol Gymraeg Treganna fel "carthu ethnic" o'r gymuned yr ysgol cyfrwng Saesneg leol oedd hefyd yn gymuned aml-ethnig iawn.[13]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 "Ethnic cleansing". United Nations. United Nations Office on Genocide Prevention and the Responsibility to Protect. Cyrchwyd 20 December 2020.
  2. ↑ Walling, Carrie Booth (2000). "The history and politics of ethnic cleansing". The International Journal of Human Rights 4 (3–4): 47–66. doi:10.1080/13642980008406892. "Most frequently, however, the aim of ethnic cleansing is to expel the despised ethnic group through either indirect coercion or direct force, and to ensure that return is impossible. Terror is the fundamental method used to achieve this end.
    Methods of indirect coercion can include: introducing repressive laws and discriminatory measures designed to make minority life difficult; the deliberate failure to prevent mob violence against ethnic minorities; using surrogates to inflict violence; the destruction of the physical infrastructure upon which minority life depends; the imprisonment of male members of the ethnic group; threats to rape female members, and threats to kill. If ineffective, these indirect methods are often escalated to coerced emigration, where the removal of the ethnic group from the territory is pressured by physical force. This typically includes physical harassment and the expropriation of property. Deportation is an escalated form of direct coercion in that the forcible removal of 'undesirables' from the state's territory is organised, directed and carried out by state agents. The most serious of the direct methods, excluding genocide, is murderous cleansing, which entails the brutal and often public murder of some few in order to compel flight of the remaining group members.13 Unlike during genocide, when murder is intended to be total and an end in itself, murderous cleansing is used as a tool towards the larger aim of expelling survivors from the territory. The process can be made complete by revoking the citizenship of those who emigrate or flee."
  3. ↑ Schabas, William A. (2003). "'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions". European Yearbook of Minority Issues Online 3 (1): 109–128. doi:10.1163/221161104X00075. "The Commission considered techniques of ethnic cleansing to include murder, torture, arbitrary arrest and detention, extrajudicial executions, sexual assault, confinement of civilian populations in ghetto areas, forcible removal, displacement and deportation of civilian populations, deliberate military attacks or threats of attacks on civilians and civilian areas, and wanton destruction of property."
  4. ↑ Jones, Adam (2012). "'Ethnic cleansing' and genocide". Crimes Against Humanity: A Beginner's Guide (yn Saesneg). Simon and Schuster. ISBN 978-1-78074-146-8.
  5. ↑ Schabas, William A. (2003). "'Ethnic Cleansing' and Genocide: Similarities and Distinctions". European Yearbook of Minority Issues Online 3 (1): 109–128. doi:10.1163/221161104X00075. "'Ethnic cleansing' is probably better described as a popular or journalistic expression, with no recognized legal meaning in a technical sense... 'ethnic cleansing' is equivalent to deportation,' a grave breach of the Geneva Conventions as well as a crime against humanity, and therefore a crime within the jurisdiction of the Tribunal."
  6. ↑ Thum, Gregor (2006–2007). "Ethnic Cleansing in Eastern Europe after 1945". tt. 75–81. doi:10.1017/S0960777309990257. Unknown parameter |publication= ignored (help); Unknown parameter |lingua= ignored (help); Missing or empty |url= (help)
  7. ↑ David P. Forsythe (2009). Encyclopedia of Human Rights. 1. Unknown parameter |lingua= ignored (help); Unknown parameter |pagina= ignored (help)
  8. ↑ "China's 'ethnic unity' bill aimed at complete sinicization of the Tibetan plateau through ethnic cleansing: CTA Information Secretary".
  9. ↑ "China, Tibet, and the Uighurs: a pattern of genocide".
  10. ↑ "English and Welsh are races apart". BBC News. 30 Mehefin 2002.
  11. ↑ "England accused of ethnic cleansing... 700 years ago". The Guardian. 1 Hydref 2000.
  12. ↑ "Flemish settlement in Wales". dervaderenerfdeel. 8 Mawrth 2016.
  13. ↑ "Patel's regret over his 'ethnic cleansing remark'". Wales Online. 5 Chwefror 2009.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Carthu_ethnig&oldid=11889475"