Llywarch Llaety
| Llywarch Llaety | |
|---|---|
| Ganwyd | 12 g  |
| Bu farw | 1160 |
| Dinasyddiaeth | Cymru |
| Galwedigaeth | bardd |
| Blodeuodd | 1140 |
Un o Feirdd y Tywysogion oedd Llywarch Llaety (fl. 1160). Fe'i cysylltir â Powys.[1]
Bywgraffiad
[golygu | golygu cod]Ni wyddys dim am y bardd ond yr hyn y gellir ei gaslgu o'r unig gerdd ganddo sydd wedi goroesi. Mawl i Lywelyn ap Madog, mab hynaf ac etifedd Madog ap Maredudd o Bowys, yw'r gerdd honno. Gan fod Llywelyn wedi cael ei ladd mewn brwydr yn fuan ar ôl marwolaeth ei dad yn 1160, gellir dweud fod y bardd wedi canu iddo rywbryd cyn hynny. Mae ei gyfenw llaety yn ffurf ar y gair llaethdy; awgrym efallai nad oedd o dras uchel.[1]
Ceir ansicrwydd pellach yn y ffaith fod y testun o gerdd Llywarch Llaety yn Llawysgrif Hendregadredd (y testun cynharaf) yn digwydd yng nghanol adran o gerddi Llywarch ap Llywelyn (fl. 1173-1220). Arweiniodd hyn i'r ysgolhaig Joseph Loth awgrymu mai ffugenw'r Llywarch ap Llywelyn ifanc ydoedd, ond mae dyddiad gwrthrych y gerdd yn llawer rhy gynnar i hynny. Llawer mwy tebygol yw'r awgrym mai'r un yw Llywarch Llaety â Llywarch y Nam, ond nid oes modd profi hynny.[1]
Mawl Llywelyn ap Madog
[golygu | golygu cod]Dyma'r unig gerdd gan Lywarch sydd wedi goroesi. Cyfres o 17 o Englynion Unodl Union a dechrau deunawfed yw'r gerdd, sy'n anghyflawn. Ymddengys fod march yn cael ei anfon fel negesydd. Holi ac ateb, fesul dau englyn, am filwriaeth Llywelyn ap Madog a geir yn rhan gyntaf y gerdd, sy'n dwyn adlais o ffurfiau tebyg yn Englynion y Beddau. Dyma enghraifft o un o'r englynion holi sy'n cyfleu naws y canu:
- Piau y cadfarch cadflaen a'i gorfaidd,
- A'r gorfod dihafarch,
- A'r gŵr a'r gwŷr am ei barch,
- A'r gwayw a'r gwân anghyfarch?[1]
Llyfryddiaeth
[golygu | golygu cod]- Nerys Ann Jones (gol.), 'Gwaith Llywarch Llaety', yn Kathleen A. Bramley et al. (gol.), Gwaith Llywelyn Fardd I ac eraill o feirdd y ddeuddegfed ganrif (Gwasg Prifysgol Cymru, Caerdydd, 1994). 'Cyfres Beirdd y Tywysogion.'
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]
