Cyfieithiad benthyg

Mewn ieithyddiaeth mae cyfieithiad benthyg yn derm ar gyfer gair neu ymadrodd benthyg am beth neu gysyniad sydd wedi ei chyfieithu'n llythrennol, gair-am-air neu wraidd-wrth-wraidd o iaith estron. Yn aml gall y gair neu'r ymadrodd benthyg wedi'i gyfieithu wneud dim synnwyr yn yr iaith darged heb wybod y cyd-destun neu ystyr y gair yn yr iaith ffynhonnell.

Cyfieithiad a benthyciad yw cyfieithiad benthyg ar yr un pryd. Er enghraifft, mae ci a poeth yn cyfateb i'r Saesneg dog a hot. Felly mae ci poeth ~ poethgi yn cyfieithu ar ddelw'r Saesneg hot dog.

Mae calque ei hun yn air benthyg o'r enw Ffrangeg calque ‘dargopi, trasiad; dynwared, copi agos’ (cynigir dynwarediad fel cyfieithiad Gymraeg o'r Saesneg calque yn Geiriadur yr Academi). Mae'r ferf calquer yn golygu ‘dargopïo, trasio; dynwared yn agos’; papier calque yw papur trasio yn y Ffrangeg. Mae gair benthyg ~ benthycair yn y Gymraeg ei hun yn cyfieithiad benthyg o'r Saesneg loanword sydd ei hun, yn ei dro, yn cyfieithiad benthyg o'r gair Almaeneg Lehnwort.

Cyfieithiadau benthyg yn y Gymraeg

Mae cyfieithiadau benthyg yn frith yn yr iaith Gymraeg, yn enwedig yr iaith lafar. Er enghraifft:

• llifolau, ar ddelw'r Saesneg floodlight
• Gwlad yr Iâ, ar ddelw'r S. Iceland, ffrwyth camdarddiad poblogaidd o ice ‘iâ’ + land ‘gwlad’ (er bod yr enw'r wlad brodorol Islandeg Ísland yn golygu ‘ynys’, sy'n cyfateb i'r S. island)
• llawysgrif, ar ddelw'r Lladin manūscrīptum ‘llawysgrifen, ysgrifen â’r llaw’ o'r geiriau manū- ‘llaw’ a scrīptum ‘ysgrifen’
• llygoden, ar ddelw'r S. mouse cyfrifiadurol, y teclyn tywys ar y cyfrifiadur
• rhai weithiau, ar ddelw'r S. sometimes

Cyfieithiad rhannol

Mae benthyciad cymysg(iaith) neu ran-cyfieithiad benthyg (loan blend neu partial calque yn y Saesneg) yn golygu cyfieithu'n llythrennol un rhan o'r gair gwreiddiol ond nid y llall. Er enghraifft, mae'r enw ar y gwasanaeth digidol Gwyddelig, Saorview yn cyfieithiad rhannol gan ei fod yn defnyddio enw y gwasanaeth digidol Brydeinig, Freeview gan gyfieithu'r elfen flaenaf o'r Saesneg i'r Wyddeleg saor ond gadael yr ail elfen view yn ddi-gyfieithiad. Ymysg enghreifftiau eraill mae liverwurst ‘sosej iau / afu’ (< Almaeneg Leberwurst), apple strudel ‘strwdel afalau’ (< Alm. Apfelstrudel) a the Third Reich ‘y Drydedd Reich’ (< Alm. Drites Reich).

Cyfieithiadau benthyg ar ddelw'r Saesneg skyscraper

Enghraifft o gyfieithiad benthyg morffem-wrth-morffem mewn sawl iaith yw'r gair Saesneg skyscraper ‘entrychdy’, yn llythrennol ‘nen-grafwr’:

• Affricaneg: wolkekrabber ("cymylau-grafwr")
• Albaneg: qiellgërvishtës ("nen-grafwr")
• Almaeneg: Wolkenkratzer ("cwmwl-grafwr")
• Arabeg: ناطحة سحاب (nāṭiḥat saḥāb, "cwmwl-menyncloud-butter")
• Armeneg: երկնաքեր (yerk-n-a-ker, "nen-grafwr")
• Aserbaijaneg: göydələn ("nen-dyllwr")
• Belarwsieg: хмарачос (khmaračos, "cwmwl-grafwr")
• Bengali: akash-jharu (আকাশঝাড়ু, "nen-sgubwr") neu gagan-chumbi গগনচুম্বী ("nen-gusanwr")
• Bwlgareg: небостъргач (nebostargach, "nen-grafwr")
• Catalaneg: gratacel ("crafu'r nen")
• Croateg: neboder ("nen-rwygwr")
• Cymraeg: cwmwlgrafwr neu nendwr
• Daneg: skyskraber ("cwmwl-grafwr")
• Eidaleg: grattacielo ("crafa'r nen")
• Estoneg: pilvelõhkuja ("cwmwl-dorrwr")
• Fietnameg: nhà chọc trời ("adeilad nen-brocio")
• Ffineg: pilvenpiirtäjä ("cwmwl-ymestynwr")
• Ffrangeg: gratte-ciel ("crafa'r nen")
• Georgeg: ცათამბჯენი ("sky-upleaning", "sky-uppropping"), ცათამწვდომი ("nen-gyrraedd")
• Groeg (iaith): ουρανοξύστης (uranoxístis, "nen-grafwr")
• Gwyddeleg: scríobaire spéire ("nen-grafwr") neu ilstórach (spéire) ("aml-lawr")
• Hebraeg: גורד שחקים (goréd šħaqím, "crafwr y nen")
• Hindi: गगनचुंबी' (gagan-chumbi, "nen-gusanwr")
• Hwngareg: felhőkarcoló ("cwmwl-grafwr")
• Iseldireg: wolkenkrabber ("cwmwl-grafwr")
• Islandeg: skýjakljúfur ("cwmwl-rwygwr")
• Latfieg: debesskrāpis ("nen-grafwr")
• Lithiwaneg: dangoraižis ("nen-grafwr")
• Macedoneg: облакодер (oblakoder, "cwmwl-grafwr")
• Malaialam: അംബരചുംബി (ambaracumbi, "nen-gusanwr")
• Maleieg ac Indoneseg: pencakar langit ("nen-gropiwr")
• Mongoleg: тэнгэр баганадсан барилга (tenger baganadsan barilga, "adeilad nen-biler")
• Norwyeg: skyskraper ("cwmwl-grafwr")
• Persieg: آسمان‌خراش (âsmânkhrâsh, "nen-grafwr")
• Portiwgaleg: arranha-céus ("crafa'r nen")
• Pwyleg: drapacz chmur ("cwmwl-grafwr")
• Rwmaneg: zgârie-nori ("scrapes-clouds")
• Rwsieg: небоскрёб (neboskryob, "nen-grafwr")
• Sbaeneg: rascacielos ("crafa'r nen")
• Serbeg: oблакодер (oblakoder, "cwmwl-rwygwr")
• Siapaneg: 摩天楼 (matenrou, "tŵr nen-grafwr")
• Slofeneg: nebotičnik ("nen-rwciwr, -gyffyrddwr")
• Swedeg: skyskrapa ("nen-grafwr")
• Tagalog: gusaling tukudlangit ("adeilad procio'r nen")
• Tamil: வானளாவி (vāṉaḷāvi, "nen-gyrhaeddwr")
• Thai: ตึกระฟ้า (tụkraf̂ā, "adeilad crafu'r nen")
• Tsieceg a Slofaceg: mrakodrap ("cwmwl-grafwr")
• Tsieineeg: Tsieineeg syml: 摩天楼; Tsieineeg draddodiadol: 摩天樓; pinyin: mótiānlóu ("adeilad cyffwrdd y nen")
• Tyrceg: gökdelen ("nen-dyllwr")
• Wcraineg: хмарочос (hmaročos, "cwmwl-ymestynwr")

Dolenni

• Erthygl ar fathu termau Cymraeg, BBC Cymru Fyw