Neidio i'r cynnwys

Iseldireg

Oddi ar Wicipedia
Iseldireg
Nederlands
Ynganiad IPA [ˈneːdərlɑnts]
Siaredir yn yn bennaf yr Iseldiroedd, Gwlad Belg a Swrinam, hefyd yn Aruba, Curaçao a Sint Maarten, yn ogystal ag Awstralia, Awstria, Brasil, Canada, Denmarc, Ffrainc, yr Almaen, Indonesia, Lwcsembwrg, Sbaen, Sweden, De Affrica, yr Unol Daleithiau a'r Deyrnas Unedig.
Rhanbarth yn bennaf yng Ngogledd Ewrop, heddiw hefyd yn Ne America a'r Caribî.
Mae Affricaneg yn cael ei siarad yn Ne Affrica.
Cyfanswm siaradwyr 23.5 miliwn (2006)[1]
Cyfanswm: 28 miliwn
Teulu ieithyddol Indo-Ewropeaidd
System ysgrifennu Lladin (Yr wyddor Iseldireg)
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn Baner Arwba Arwba
Baner Gwlad Belg Gwlad Belg
Baner Curaçao Curaçao
Baner Yr Iseldiroedd Yr Iseldiroedd
Baner Sint Maarten Sint Maarten
Baner Swrinam Swrinam

Nodyn:Country data Benelux
Yr Undeb Ewropeaidd
 Undeb Gwledydd De America
Rheoleiddir gan Nederlandse Taalunie
(Undeb yr Iseldireg)
Codau ieithoedd
ISO 639-1 nl
ISO 639-2 dut (B)  nld (T)
ISO 639-3 nld
Wylfa Ieithoedd 52-ACB-a (mathau:
52-ACB-aa to -an)

Y wlad Iseldireg. Un o Ieithoedd swyddogol yr Undeb Ewropeaidd ac Undeb Gwledydd De America yw'r Iseldireg.

Iaith frodorol yr Iseldiroedd ydy Iseldireg (Nederlands:"Cymorth – Sain" ynganiad Iseldireg ). Mae hi'n rhan o'r teuluoedd ieithyddol Indo-Ewropeaidd. Mae'n perthyn i'r teulu ieithyddol Germanaidd fel Saesneg ac Almaeneg fodern.

Gwledydd lle y siaredir Iseldireg

[golygu | golygu cod]
Map yn dangos lle siaredir Iseldireg yn Ewrop.

Siaredir Iseldireg gan bron holl ddinasyddion yr Iseldiroedd a Fflandrys. Iaith frodorol Fflandrys ydy Fflemeg tafodiaith o'r Iseldireg i rai, ond iaith ar wahan i lawer. Cai ei galw'n Vlaams Fflemeg yn aml iawn yn Fflandrys er nad oes lawer iawn o wahaniaethau o fewn yr Iseldireg yr Iseldiroedd a Gwlad Belg. Siaredir hi hefyd yn ardaloedd dwyieithog Brwsel ynghyd â Ffrangeg ac ieithoedd eraill. Yn y rhan fwyaf gogleddol o Ffrainc, arrondissement Dunkirk, siaredir Iseldireg o hyd fel iaith leiafrifol a elwir hefyd yn Vlaams. Ar ynysoedd Aruba ac Antilles yr Iseldiroedd defnyddir Iseldireg o hyd ond mae'n llai cyffredin na Papiamento a Saesneg. Siaredir Iseldireg fel mamiath o hyd yn Swrinam gan tua 60% o'r boblogaeth, gyda'r rhan fwyaf ohonynt yn ddwyieithog gyda Sranan Tongo neu ieithoedd ethnig eraill. Mae yna nifer o siaradwyr Iseldireg yng ngwledydd gyda mewmfudwyr o'r Iseldiroedd a Fflandrys fel Canada, Awstralia, Seland Newydd ac UDA. Mae'r Affricaneg sydd yn fwy neu lai dealladwy i siaradwr yr Iseldireg yn cael ei siarad yn Ne Affrica a Namibia. Mae yna hefyd nifer o siaradwyr Iseldireg yn Indonesia.

Geirfa

[golygu | golygu cod]

Mae geirfa'r Iseldireg yn un o'r rhai cyfoethocaf yn y byd gydag o leiaf 186,000 gair.

Fel Saesneg, mae Iseldireg yn cynnwys geiriau o'r Roeg a Lladin. Daeth y rhan fwyaf o fenthynciadau o'r Ffrangeg drwy'r Iseldiroedd. Digwyddodd hyn oherwydd y meddylfryd ddaeth gyda'r Ffrangeg mai iaith y dosbarthiadau cymdeithasol cyfoethog yw hi, ac felly cafodd nifer o eiriau Ffrangeg eu mabwysiadau gan ddosbarthiadau uwch yr Iseldiroedd. Ni ddigwyddodd hyn yng Ngwlad Belg oherwydd roedd dinasyddion y dosbarthiadau uwch yn siarad Ffrangeg ac felly doedd dim angen addasu iaith eu hunain. Dylanwadodd termau Ffrangeg yn fawr ar dafodau Iseldireg yn Fflandrys, ond mae siaradwyr Belgaidd yn dueddol o beidio defnyddio benthyciadau Ffrangeg wrth siarad Iseldireg safonol. Serch hynny mae yna nifer o eiriau wedi eu benthyg o'r Ffrangeg yn eithaf diweddar er nad oes ganddynt yr un gwerth. Er enghraifft, mae'r gair blesseren (o'r Ffrangeg blesser ‘niweidio’) yn cyfeirio at anafiadau chwaraeon yn unig, tra defnyddir y berfau Iseldireg safonol kwetsen a verwonden yng nghyd-destunau eraill o hyd.

Ar y strydoedd yn enwedig mae yna gynnydd ym menthyciadau o'r Saesneg er eu bod yn cael eu hynganu'n wahanol. Cai'r mewnlifiad o eiriau Saesneg i'r iaith ei gryfhau gan arglwyddiaeth yr Saesneg yn y cyfryngau a'r we. Yn annhebyg i ieithoedd eraill mae'r Iseldireg yn mabwysiadu'r geiriau hyn heb lawer o brotest. Yn wir nid yw ymdrechion i greu fersiynau Iseldireg o'r geiriau newydd wedi bod yn llwyddiannus iawn.

Cymharu ag ieithoedd Germanaidd eraill

[golygu | golygu cod]
ystyr Saesneg Ffrisieg y Gorllewin Affricaneg Iseldireg Isel Almaeneg Almaeneg Swedeg Daneg
afal apple appel appel appel Appel Apfel äpple æble
bwrdd board board bord bord Boord Brett bräde bræt
ffawydd(en) beech boeke(beam) beuk beuk Böök Buche bok bøg
llyfr book boek boek boek Book Buch bok bog
bron breast boarst bors borst Bost Brust bröst bryst
brown brown brún bruin bruin bruun braun brun brun
dydd day dei dag dag Dag Tag dag dag
marw dead dea dood dood doot tot död død
marw (trengi) die stjerre sterf sterven starven sterben
digon enough genôg genoeg genoeg (ge)noog genug nog nok
bys finger finger vinger vinger Finger Finger finger finger
rhoi give jaan gee geven geven geben giva, ge give
gwydr glass glês glas glas Glas Glas glas glas
aur gold goud goud goud Gold Gold guld guld
llaw hand hân hand hand Hand Hand hand hånd
pen head holle hoof, kop hoofd, kop Kopp, Höövd Kopf huvud hoved
uchel high heech hoog hoog hoog hoch hög høj
cartref home hiem heim, tuis heim, thuis Heem Heim hem hjem
bach(yn) hook hoek haak haak Haak Haken hake, krok hage, krog
house hûs huis huis Huus Haus hus hus
llawer many mannich menige menige männig manch många mange
canol dydd noon moanne maan maan Maan(d) Mond måne måne
nos night nacht nag nacht Nacht Nacht natt nat
na(ge) no nee nee nee nee nein nej nej
hen old (older, oldest) âld oud oud (ouder, oudst) oolt alt gammal (äldre, äldst) gammel (ældre, ældst)
un one ien een een een ein en en
owns ounce ûns ons ons Ons Unze uns unse
eira snow snie sneeu sneeuw Snee Schnee snö sne
carreg stone stien steen steen Steen Stein sten sten
hynny that dat dit, daardie dat, die dat das det det
dau, dwy two twa twee twee twee zwei två to
pwy who wa wie wie we(r) wer vem hvem
abwydyn, mwydyn worm wjirm wurm worm Worm, Wörm Wurm mask[2] orm
ystyr Saesneg Ffrisieg y Gorllewin Affricaneg Iseldireg Isel Almaeneg Almaeneg Swedeg Daneg

Gramadeg

[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. (Iseldireg)  Gwall wrth ddefnyddio Nodyn:Dyf gwe: mae'r paramedrau url a teitl yn angenrheidiol.. Nederlandse Taalunie (2010).
  2. Mae'r gair cytras orm yn golygu ‘neidr’.

Dolen Allanol

[golygu | golygu cod]

Geiriaduron

[golygu | golygu cod]
Wikipedia
Wikipedia
Argraffiad Iseldireg Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd
Chwiliwch am Iseldireg
yn Wiciadur.