Dewi Sant: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
manion |
BDim crynodeb golygu |
||
Llinell 5: | Llinell 5: | ||
==Hanes a thraddodiad== |
==Hanes a thraddodiad== |
||
Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn [[Henfynyw]] ger [[Aberaeron]], ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at [[Capel Non|Gapel Non]], gerllaw [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]] heddiw. Ei fam oedd y santes [[Non]] a'i dad oedd Sant |
Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn [[Henfynyw]] ger [[Aberaeron]], ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at [[Capel Non|Gapel Non]], gerllaw [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]] heddiw. Ei fam oedd y santes [[Non]] a'i dad oedd Sant (neu [[Sandde]]), brenin Ceredigion. |
||
Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn [[Tyddewi|Nhyddewi]] (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn [[llawysgrif]] Wyddelig o tua'r flwyddyn [[800]]. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin ''vallis rosina'' sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu ''cwm corsiog''.{{angen ffynhonnell}} Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i [[Iwerddon]], [[Cernyw]], [[Llydaw]] gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol [[Tyddewi]] ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob. |
Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn [[Tyddewi|Nhyddewi]] (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn [[llawysgrif]] Wyddelig o tua'r flwyddyn [[800]]. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin ''vallis rosina'' sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu ''cwm corsiog''.{{angen ffynhonnell}} Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i [[Iwerddon]], [[Cernyw]], [[Llydaw]] gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol [[Tyddewi]] ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob. |
Fersiwn yn ôl 14:51, 1 Mawrth 2017
Dewi Sant (bl. 6g; bu farw yn 589 yn ôl Rhigyfarch[1]) yw nawddsant Cymru. Ni wyddom lawer amdano ond mae'n eitha sicr iddo fyw yng Nghymru a'i fod yn chwarter Cymro o leiaf; yn ôl Rhigyfarch, leian o'r enw Non oedd ei fam, a dresiwiyd gan Sant, Brenin Ceredigion.[2] Dethlir Dydd Gŵyl Dewi yn flynyddol ar 1 Mawrth. Nodir yn y Fuchedd Gymraeg Llyfr Ancr Llanddewibrefi (Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen) ei bregeth olaf, lle dywedodd, "Arglwyddi, frodyr a chwiorydd, byddwch lawen a chedwch eich ffydd a'ch cred, a gwnewch y pethau bychain a glywsoch ac a welsoch gennyf i."
Hanes a thraddodiad
Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn Henfynyw ger Aberaeron, ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at Gapel Non, gerllaw Eglwys Gadeiriol Tyddewi heddiw. Ei fam oedd y santes Non a'i dad oedd Sant (neu Sandde), brenin Ceredigion.
Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn Nhyddewi (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn llawysgrif Wyddelig o tua'r flwyddyn 800. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin vallis rosina sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu cwm corsiog.[angen ffynhonnell] Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i Iwerddon, Cernyw, Llydaw gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol Tyddewi ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob.
Mae bron pob peth a wyddom am Dewi Sant yn tarddu o'r fuchedd a ysgrifennodd Rhigyfarch tua'r flwyddyn 1100. Gelwir y cyfieithiad Cymraeg Canol o'r Lladin wreiddiol Buchedd Dewi Sant.
Gosododd Dewi gyfundrefn lem iawn yn ei fynachlog. Roedd yr oriau gweddïo'n hir, bara a dŵr oedd y bwyd arferol, a'r gwaith yn galed. Rhaid oedd ymrwymo i dlodi hefyd, ond yr oedd pregethu'r efengyl i'r paganiaid yn holl bwysig. Oherwydd ei ffordd o fyw adwaenir Dewi fel "Dewi Ddyfrwr" (Aquaticus), yn ôl un awdur o'r 9g.
Ymhlith y traddodiadau niferus am y sant, dywedir iddo gwrdd â Sant Padrig ar Ynys Dewi, ar arfordir Sir Benfro ger Tyddewi. Traddodiad arall yw i'r tir godi pan yn pregethu i dyrfa enfawr yn Llanddewi Brefi gan nad oedd y dorf yn gallu ei weld na'i glywed ac i golomen eistedd ar ei ysgwydd. Yn ôl Rhigyfarch a llawysgrifau Gwyddelig o'r 9g, bu farw Dewi ar y cyntaf o Fawrth - yn y flwyddyn 589[1] - a dyma'r dyddiad y dethlir Gŵyl Ddewi bob blwyddyn.
Gweler hefyd
- Baner Dewi Sant
- Capel Dewi (sawl lle)
- Llanddewi (sawl lle)
Cyfeiriadau
- ↑ 1.0 1.1 Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. Dewi Sant.
- ↑ Gwyddoniadur Cymru tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.
|