Dewi Sant: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 14:49, 1 Mawrth 2017

Dewi Sant (bl. 6g; bu farw yn 589 yn ôl Rhigyfarch^[1]) yw nawddsant Cymru. Ni wyddom lawer amdano ond mae'n eitha sicr iddo fyw yng Nghymru a'i fod yn chwarter Cymro o leiaf; yn ôl Rhigyfarch, leian o'r enw Non oedd ei fam, a dresiwiyd gan Sant, Brenin Ceredigion.^[2] Dethlir Dydd Gŵyl Dewi yn flynyddol ar 1 Mawrth. Nodir yn y Fuchedd Gymraeg Llyfr Ancr Llanddewibrefi (Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen) ei bregeth olaf, lle dywedodd, "Arglwyddi, frodyr a chwiorydd, byddwch lawen a chedwch eich ffydd a'ch cred, a gwnewch y pethau bychain a glywsoch ac a welsoch gennyf i."

Hanes a thraddodiad

Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn Henfynyw ger Aberaeron, ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at Gapel Non, gerllaw Eglwys Gadeiriol Tyddewi heddiw. Ei fam oedd y santes Non a'i dad oedd Sant neu Sandde, brenin Ceredigion.

Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn Nhyddewi (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn llawysgrif Wyddelig o tua'r flwyddyn 800. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin vallis rosina sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu cwm corsiog.^{[angen ffynhonnell]} Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i Iwerddon, Cernyw, Llydaw gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol Tyddewi ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob.

Mae bron pob peth a wyddom am Dewi Sant yn tarddu o'r fuchedd a ysgrifennodd Rhigyfarch tua'r flwyddyn 1100. Gelwir y cyfieithiad Cymraeg Canol o'r Lladin wreiddiol Buchedd Dewi Sant.

Gosododd Dewi gyfundrefn lem iawn yn ei fynachlog. Roedd yr oriau gweddïo'n hir, bara a dŵr oedd y bwyd arferol, a'r gwaith yn galed. Rhaid oedd ymrwymo i dlodi hefyd, ond yr oedd pregethu'r efengyl i'r paganiaid yn holl bwysig. Oherwydd ei ffordd o fyw adwaenir Dewi fel "Dewi Ddyfrwr" (Aquaticus), yn ôl un awdur o'r 9g.

Ymhlith y traddodiadau niferus am y sant, dywedir iddo gwrdd â Sant Padrig ar Ynys Dewi, ar arfordir Sir Benfro ger Tyddewi. Traddodiad arall yw i'r tir godi pan yn pregethu i dyrfa enfawr yn Llanddewi Brefi gan nad oedd y dorf yn gallu ei weld na'i glywed ac i golomen eistedd ar ei ysgwydd. Yn ôl Rhigyfarch a llawysgrifau Gwyddelig o'r 9g, bu farw Dewi ar y cyntaf o Fawrth - yn y flwyddyn 589^[1] - a dyma'r dyddiad y dethlir Gŵyl Ddewi bob blwyddyn.

Gweler hefyd

Baner Dewi Sant
Capel Dewi (sawl lle)
Llanddewi (sawl lle)

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. Dewi Sant.
↑ Gwyddoniadur Cymru tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.

[ReferenceA-1] 1.0 ^1.1 Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru, d.e. Dewi Sant.

[2] Gwyddoniadur Cymru tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.

[1]

[2]

@@ Llinell 2: / Llinell 2: @@
 [[Delwedd:Flag of Saint David.svg|bawd|Baner Dewi Sant]]
-'''Dewi Sant''' (bl. [[6g]]; bu farw yn [[589]] yn ôl [[Rhigyfarch]]<ref name="ReferenceA">''Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru'', d.e. Dewi Sant.</ref>) yw [[nawddsant]] [[Cymru]]. Ni wyddom lawer amdano ond mae'n eitha sicr iddo fyw yng Nghymru a'i fod yn chwarter Cymro o leiaf. Dethlir [[Dydd Gŵyl Dewi]] yn flynyddol ar [[1 Mawrth]].
+'''Dewi Sant''' (bl. [[6g]]; bu farw yn [[589]] yn ôl [[Rhigyfarch]]<ref name="ReferenceA">''Cydymaith i Lenyddiaeth Cymru'', d.e. Dewi Sant.</ref>) yw [[nawddsant]] [[Cymru]]. Ni wyddom lawer amdano ond mae'n eitha sicr iddo fyw yng Nghymru a'i fod yn chwarter Cymro o leiaf; yn ôl Rhigyfarch, [[leian]] o'r enw [[Non]] oedd ei fam, a dresiwiyd gan Sant, Brenin [[Ceredigion]].<ref>''[[Gwyddoniadur Cymru]]'' tud 288;] Gwasg Prifysgol Cymru; Prif Olygydd: John Davies.</ref> Dethlir [[Dydd Gŵyl Dewi]] yn flynyddol ar [[1 Mawrth]]. Nodir yn y Fuchedd Gymraeg [[Llyfr Ancr Llanddewibrefi]] ([[Llyfrgell Bodley, Prifysgol Rhydychen]]) ei bregeth olaf, lle dywedodd, ''"Arglwyddi, frodyr a chwiorydd, byddwch lawen a chedwch eich ffydd a'ch cred, a gwnewch y pethau bychain a glywsoch ac a welsoch gennyf i."''
 ==Hanes a thraddodiad==
-Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn [[Henfynyw]] ger [[Aberaeron]], ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at [[Capel Non|Gapel Non]], gerllaw [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]] heddiw. Ei fam oedd y santes [[Non]] a'i dad oedd [[Sandde]] brenin Ceredigion.
+Yn ôl un traddodiad, cafodd ei eni yn [[Henfynyw]] ger [[Aberaeron]], ond mae traddodiad arall yn cyfeirio at [[Capel Non|Gapel Non]], gerllaw [[Eglwys Gadeiriol Tyddewi]] heddiw. Ei fam oedd y santes [[Non]] a'i dad oedd Sant [[neu Sandde]], brenin Ceredigion.
-Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn [[Tyddewi|Nhyddewi]] (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn [[llawysgrif]] Wyddelig o tua'r flwyddyn [[800]]. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin ''vallis rosina'' sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu ''cwm corsiog''.{{angen ffynhonnell}}
+Mae'n eithaf sicr iddo sefydlu ei abaty yn [[Tyddewi|Nhyddewi]] (yr hen enw oedd Mynyw: Menevia) ac mae cyfeiriad at fynachlog yno mewn [[llawysgrif]] Wyddelig o tua'r flwyddyn [[800]]. Enw arall ar y lle yw Glyn Rhosyn, sy'n gamgyfieithiad o'r Lladin ''vallis rosina'' sydd, o'i gyfieithu'n gywir, yn golygu ''cwm corsiog''.{{angen ffynhonnell}} Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i [[Iwerddon]], [[Cernyw]], [[Llydaw]] gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol [[Tyddewi]] ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob.
-Mae'n demtasiwn i feddwl am y llecyn fel lle tawel, ond allai hynny ddim fod ymhellach oddi wrth y gwir. Roedd yn groesffordd i deithiau i [[Iwerddon]], [[Cernyw]], [[Llydaw]] gan arwain i Rufain a'r dwyrain a'r gogledd. Mae Eglwys Gadeiriol [[Tyddewi]] ei hun mewn pant ac yn agos i adfeilion Plas yr Esgob.
 Mae bron pob peth a wyddom am Dewi Sant yn tarddu o'r [[Buchedd|fuchedd]] a ysgrifennodd [[Rhigyfarch]] tua'r flwyddyn [[1100]]. Gelwir y cyfieithiad [[Cymraeg Canol]] o'r [[Lladin]] wreiddiol ''[[Buchedd Dewi Sant]]''.
+Gosododd Dewi gyfundrefn lem iawn yn ei [[Mynachlog|fynachlog]]. Roedd yr oriau gweddïo'n hir, bara a dŵr oedd y bwyd arferol, a'r gwaith yn galed. Rhaid oedd ymrwymo i dlodi hefyd, ond yr oedd pregethu'r [[efengyl]] i'r [[Paganiaeth|paganiaid]] yn holl bwysig. Oherwydd ei ffordd o fyw adwaenir Dewi fel "Dewi Ddyfrwr" (Aquaticus), yn ôl un awdur o'r [[9g]].
-Yn ôl traddodiad bu farw Dewi ar y cyntaf o Fawrth - yn y flwyddyn 589 yn ôl [[Rhigyfarch]]<ref name="ReferenceA"/> - a dyma'r dyddiad y dethlir [[Dydd Gŵyl Dewi|Gŵyl Ddewi]] bob blwyddyn.
-Gosododd Dewi gyfundrefn lem iawn yn ei [[Mynachlog|fynachlog]]. Roedd yr oriau gweddïo yn hir, bara a dŵr oedd y bwyd arferol, a'r gwaith yn galed. Rhaid oedd ymrwymo i dlodi hefyd, ond yr oedd pregethu'r [[efengyl]] i'r [[Paganiaeth|paganiaid]] yn holl bwysig. Oherwydd ei ffordd o fyw adwaenir Dewi fel "Dewi Ddyfrwr" (Aquaticus).
-Ymhlith y traddodiadau niferus am y sant, dywedir iddo gwrdd â [[Sant Padrig]] ar [[Ynys Dewi]], ar arfordir [[Sir Benfro]] ger Tyddewi. Traddodiad arall yw i'r tir godi pan yn pregethu i dyrfa enfawr yn [[Llanddewi Brefi]] gan nad oedd y dorf yn gallu ei weld na'i glywed ac i golomen eistedd ar ei ysgwydd.
+Ymhlith y traddodiadau niferus am y sant, dywedir iddo gwrdd â [[Sant Padrig]] ar [[Ynys Dewi]], ar arfordir [[Sir Benfro]] ger Tyddewi. Traddodiad arall yw i'r tir godi pan yn pregethu i dyrfa enfawr yn [[Llanddewi Brefi]] gan nad oedd y dorf yn gallu ei weld na'i glywed ac i golomen eistedd ar ei ysgwydd. Yn ôl [[Rhigyfarch]] a llawysgrifau [[Gwyddeleg|Gwyddelig]] o'r [[9g]], bu farw Dewi ar y cyntaf o Fawrth - yn y flwyddyn 589<ref name="ReferenceA"/> - a dyma'r dyddiad y dethlir [[Dydd Gŵyl Dewi|Gŵyl Ddewi]] bob blwyddyn.
 ==Gweler hefyd==