Harri VII, brenin Lloegr

Harri Tudur, y cyntaf o frenhinlin y Tuduriaid

Roedd Harri Tudur (Saesneg Henry Tudor), y brenin Harri VII o Loegr (28 Ionawr 1457 - 21 Ebrill 1509), yn frenin teyrnas Lloegr o 1485 hyd at ei farwolaeth. Mab Edmwnd Tudur, un o feibion Owain Tudur a brawd Siasbar Tudur, a Margaret Beaufort oedd Harri. Elisabeth o Efrog oedd ei wraig. Yng nghastell Penfro, pencadlys ei ewythr Siasbar yn Sir Benfro, de-orllewin Cymru, y cafodd ei eni.

Daeth yn frenin Lloegr yn 1485 ar ôl ennill brwydr Bosworth a churo'r brenin Rhisiart III o Loegr a laddwyd ar y maes ar ôl y frwydr. Cynrychiolai blaid y Lancastriaid yn erbyn yr Iorciaid yn rhan olaf Rhyfeloedd y Rhosynnau. Ond llwyddodd i uno'r ddwy blaid a rhoi terfyn ar y rhyfel drwy briodi aeres Iorcaidd - Elisabeth o Efrog. Bregus iawn oedd ei hawl i fod yn frenin Lloegr, ond medrai aros mewn grym drwy ei ddoniau gwleidyddol.

Roedd wedi defnyddio ei gysylltiadau teuluol â Chymru i ennill cefnogaeth y Cymry i'w ymgyrch i gipio'r goron, ond ni ddefnyddiodd ei ddylanwad wedyn i adfer ymreolaeth y Cymry. Roedd y Cymry a'i dilynodd i faes Bosworth yn gobeithio mai Harri oedd y Mab Darogan - fel Owain Lawgoch ac Owain Glyndŵr o'i flaen - a fyddai'n adfer Ynys Brydain i'r Brythoniaid, sef y Cymry. Erys ar glawr nifer o gerddi darogan neu frudiau o'r cyfnod hwnnw sy'n dangos mor angerddol oedd y gobaith fod yr amser hir-ddisgwyliedig wedi dod. Ond rhyw wythfed ran o Gymro o ran ei waed oedd Harri ac nid oes sicrwydd ei fod yn medru siarad Cymraeg hyd yn oed am ei fod wedi'i magu yn y castell ym Mhenfro a threulio cyfnodau maith mewn alltudiaeth yn Ffrainc.

Llwyddodd i greu perthynas dda rhwng Lloegr â'r Alban drwy drefnu priodas ei ferch Marged â'r brenin Iago IV, brenin yr Alban.

Plant

• Arthur Tudur (1486-1502)
• Marged Tudur (1489-1541)
• Harri VIII, brenin Lloegr (1491-1547)
• Elisabeth Tudur (1492-1495)
• Mari Tudur (1496-1533)
• Edmwnd Tudur (1499-1500)
• Catrin Tudur (1503)

Ei linach gwrywaidd

Ednyfed Fychan m. 1246

Goronwy ab Ednyfed m. 1268

Tudur Hen (neu Tudur ap Goronwy) m. 1311

Goronwy ap Tudur Hen m. 1331

Elen ferch Tomos (mam Owain Glyn Dŵr)

Marged ferch Tomos

Tudur ap Goronwy m. 1367

Maredudd ap Tudur m. 1406

Rhys ap Tudur m. 1409

Gwilym ap Tudur m. 1413

Owain Tudur m. 1461

Edmwnd Tudur m. 1456

Siasbar Tudur m.1495

Harri VII, brenin Lloegr m. 1507

Llyfryddiaeth

Ceir nifer o lyfrau am Harri Tudur ond ychydig iawn ohonynt sy'n edrych ar ei yrfa o safbwynt Cymreig. Ymhlith yr ychydig eithriadau ceir:

• David Rees, The Son of Prophecy (1985; argraffiad newydd, John Jones, 1997)

Rhagflaenydd: Rhisiart III

Brenin Lloegr 22 Awst 1485 – 21 Ebrill 1509

Olynydd: Harri VIII