Simbabwe
![]() | |
Arwyddair |
Unity, Freedom, Work ![]() |
---|---|
Math |
gweriniaeth, gwladwriaeth sofran, gwlad dirgaeedig, gwlad ![]() |
Enwyd ar ôl |
Simbabwe Fawr ![]() |
![]() | |
Prifddinas |
Harare ![]() |
Poblogaeth |
16,529,904 ![]() |
Sefydlwyd | |
Anthem |
National Anthem of Zimbabwe ![]() |
Pennaeth llywodraeth |
Emmerson Mnangagwa ![]() |
Cylchfa amser |
UTC+2 ![]() |
Iaith/Ieithoedd swyddogol |
Saesneg, Shona, Northern Ndebele, Chichewa, Barwe, Kalanga, Tshwa, Ndau, Tsonga, Zimbabwe Sign Language, Sesotho, Tonga, Tswana, Venda, Xhosa ![]() |
Daearyddiaeth | |
Rhan o'r canlynol |
De Affrica, Dwyrain Affrica ![]() |
Gwlad |
![]() |
Arwynebedd |
390,757 km² ![]() |
Yn ffinio gyda |
Sambia, Mosambic, De Affrica, Botswana ![]() |
Cyfesurynnau |
19°S 30°E ![]() |
Gwleidyddiaeth | |
Corff deddfwriaethol |
Parliament of Zimbabwe ![]() |
Swydd pennaeth y wladwriaeth |
President of Zimbabwe ![]() |
Pennaeth y wladwriaeth |
Emmerson Mnangagwa ![]() |
Swydd pennaeth y Llywodraeth |
President of Zimbabwe ![]() |
Pennaeth y Llywodraeth |
Emmerson Mnangagwa ![]() |
![]() | |
Ariannol | |
Cyfanswm CMC (GDP) |
17,846 million US$ ![]() |
CMC y pen |
1,333 US$ ![]() |
Arian |
doler yr Unol Daleithiau ![]() |
Canran y diwaith |
5 ±1 % ![]() |
Cyfartaledd plant |
3.923 ![]() |
Mynegai Datblygiad Dynol |
0.535 ![]() |
Gwlad yn Affrica Ddeheuol yw Gweriniaeth Simbabwe neu Simbabwe (hefyd Zimbabwe). Lleolir y wlad rhwng afonydd Zambezi a Limpopo. Mae'n ffinio â De Affrica i'r de, â Botswana i'r gorllewin, â Sambia i'r gogledd ac â Mosambic i'r dwyrain ac nid oes ganddi fynediad i'r môr. Harare yw prifddinas y wlad. Cyn annibyniaeth roedd Simbabwe (Rhodesia) yn wladfa Brydeinig.
Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Roedd Simbabwe yn ganolfan i ymerodraeth frodorol yn ne Affrica a'i phrifddinas yn Simbabwe Fawr. Mashona oedd y trigolion. Cawsant eu gorchfygu gan y Matabele. Cipiwyd tir y Matabele a'r Mashona gan yr anturiaethwr imperialaidd o Sais Cecil Rhodes a'r Cwmni Prydeinig De Affrica yn 1895 a chafodd ei henwi'n Rhodesia ar ei ôl.
Datganodd Ian Smith, prif weinidog gwyn y wlad, annibyniaeth unochrog (UDI) oddi ar Brydain yn 1965 a datganwyd gweriniaeth yno yn 1970.
Ar ôl rhyfel herwfilwrol hir daeth Robert Mugabe, arweinydd ZANU (PF), yn arlywydd y wlad (gweler isod), yn 1980.
Daearyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae'r rhan fwyaf o'r wlad yn gorwedd ar wastatir uchel, dros 3,300' (1000m) i fyny ar gyfartaledd. Mae llawer o'r tir yn safana.
Gwleidyddiaeth[golygu | golygu cod y dudalen]
Rhaniadau gweinyddol[golygu | golygu cod y dudalen]
Rhennir Simbabwe yn wyth talaith a dwy ddinas â statws taleithiol. Is-rennir y taleithiau hynny yn 59 ardal a 1,200 ardal ddinesig.
Mae'r taleithiau'n cynnwys:
- Bulawayo (dinas)
- Harare (dinas)
- Manicaland
- Canolbarth Mashonaland
- Dwyrain Mashonaland
- Gorllewin Mashonaland
- Masvingo
- Gogledd Matabeleland
- De Matabeleland
- Y Canolbarth
Ardaloedd: gweler Ardaloedd Simbabwe
Ardaloedd dinesig: gweler Ardaloedd dinesig Simbabwe
Economi[golygu | golygu cod y dudalen]
Demograffeg[golygu | golygu cod y dudalen]
Mae mwyafrif helaeth y bologaeth yn bobl Bantŵ. Ceir yn ogystal lleiafrif o bobl o dras Ewropeaidd ac Asiaidd, ond mae eu nifer wedi gostwng yn sylweddol mewn canlyniad i'r sefyllfa gwleidyddol diweddar.
Yn ôl cyfansoddiad 2013, mae gan Simbabwe 16 iaith swyddogol: Saesneg, iaith arwyddion a 14 iaith Affricanaidd; y pwysicaf ohonynt yw Ndebele a Shona.