Neidio i'r cynnwys

Chichewa

Oddi ar Wicipedia
Chewa
Nyanja
Chichewa, Chinyanja
Yn brodorol iMalawi
ArdalDe-orllewin Affrica
EthnigeddChewa
Siaradwyr brodorol
7 miliwn (2007)[1]
Lladin (y wyddor Chewa)
Mwangwego
Breil Chewa
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn
Codau iaith
ISO 639-1ny
ISO 639-2nya
ISO 639-3nya
Glottolognyan1308
N.30 (N.31, N.121)[2]
Linguaspherexag 99-AUS-xaa – xag
Ardaloedd lle mai'r Chewa yw'r brif iaith (porffor). Mae gwyrdd solet yn dynodi gwlad lle mae Chewa yn iaith swyddogol, mae gwyrdd streipiog yn dynodi gwlad lle mae Chewa yn iaith leiafrifol gydnabyddedig.
Mae'r erthygl hon yn cynnwys symbolau ffonetig IPA. Heb gymorth rendro priodol, efallai y byddwch yn gweld marciau cwestiwn, blychau, neu symbolau eraill yn lle nodau Unicode. Am ganllaw cyflwyniadol ar symbolau IPA, gweler Help:IPA.
Siaradwr Chichea/Nyanja speaker, o ger Lusaka, recordiwyd yn Ne Affrica

Iaith yn perthyn i deulu'r ieithoedd Bantu yw Chichewa neu Chicheŵa, hefyd Chewa. Mae'r rhagddodiad "chi" o flaen "Chewa" yn golygu "iaith". Gelwir hefyd yn Nyanja. Fe'i siaredir gan 57.2% o'r boblogaeth ym Malawi, lle mae iddi statws iaith genedlaethol (Saesneg yw'r iaith swyddogol). Siardeir Chichewa hefyd yn Sambia, lle mae'n un o'r saith iaith lwythol swyddogol, ac yn Mosambic. Yn Simbabwe saif yn drydedd o ran defnydd o'i ieithoedd brodorol, ar ôl Shona a Sindebele. Gellir hefyd ei hystyried fel tafodiaith o Shona, iaith sy'n perthyn yn agos iddi.

Daeth yr iaith Chichewa i amlygrwydd yn ystod cyfnod Ymerodraeth y Maravi, oedd yn rheoli Malawi a rhannau o Fosambic a Sambia rhwng y 15fed a'r 18g. Llwyth sy'n byw ger Llyn Malawi yw'r Chewa; mae chicheŵa yn golygu "iaith y Chewa". Mabwysiadwyd yr iaith gan genhadon yn y 19g, a chyfieithwyd rhannau o'r Beibl iddi tua diwedd y ganrif honno.

Eginyn erthygl sydd uchod am Malawi. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
Eginyn erthygl sydd uchod am Sambia. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.
  1. Mikael Parkvall, "Världens 100 största språk 2007" (The World's 100 Largest Languages in 2007), in Nationalencyklopedin
  2. Jouni Filip Maho, 2009. Rhestr Guthrie Newydd wedi'i Diweddaru Ar-lein