Chichewa

Oddi ar Wicipedia
Chewa
Siaredir yn Sambia, Malawi, Mosambic, Simbabwe
Cyfanswm siaradwyr 11.52 miliwn
Teulu ieithyddol Niger–Congo
  • Ieithoedd Iwerydd–Congo
    • Ieithoedd Benue–Congo
      • Ieithoedd De Bantoid
        • Ieithoedd Bantu
          • Ieithoedd Nyasa Nyasa
            • Chewa
System ysgrifennu Lladin (Yr Wyddor Chewa)
Braille Chewa
Statws swyddogol
Iaith swyddogol yn  Malawi
 Simbabwe
Rheoleiddir gan Nid oes rheoliad swyddogol
Codau ieithoedd
ISO 639-1 ny
ISO 639-2 nya
ISO 639-3 nya
Wylfa Ieithoedd 99-AUS-xaa – xag

Iaith yn perthyn i deulu'r ieithoedd Bantu yw Chichewa neu Chicheŵa, hefyd Chewa. Mae'r rhagddodiad "chi" o flaen "Chewa" yn golygu "iaith". Fe'i siaredir gan 57.2% o'r boblogaeth ym Malawi, lle mae iddi statws iaith genedlaethol (Saesneg yw'r iaith swyddogol). Siardeir Chichewa hefyd yn Sambia, lle mae'n un o'r saith iaith lwythol swyddogol, ac yn Mosambic. Yn Simbabwe saif yn drydedd o ran defnydd o'i ieithoedd brodorol, ar ôl Shona a Sindebele. Gellir hefyd ei hystyried fel tafodiaith o Shona, iaith sy'n perthyn yn agos iddi.

Daeth yr iaith Chichewa i amlygrwydd yn ystod cyfnod Ymerodraeth y Maravi, oedd yn rheoli Malawi a rhannau o Fosambic a Sambia rhwng y 15fed a'r 18g. Llwyth sy'n byw ger Llyn Malawi yw'r Chewa; mae chicheŵa yn golygu "iaith y Chewa". Mabwysiadwyd yr iaith gan genhadon yn y 19g, a chyfieithwyd rhannau o'r Beibl iddi tua diwedd y ganrif honno.