O. M. Lloyd

O. M. Lloyd
Ganwyd	14 Chwefror 1910  Blaenau Ffestiniog
Bu farw	1 Chwefror 1980  Bangor
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Prifysgol Bangor Coleg Bala-Bangor Ysgol Y Moelwyn
Galwedigaeth	gweinidog yr Efengyl, bardd, newyddiadurwr, llenor

Roedd y Parchedig O. M. (Owen Morgan) Lloyd (14 Chwefror 1910 – 1 Chwefror 1980) yn weinidog gyda'r Annibynwyr, yn fardd ac yn genedlaetholwr Cymreig.

Bywyd personol

Ganwyd O. M. ym Maenofferen, Blaenau Ffestiniog yn fab i Hugh Lloyd, chwarelwr a Sarah Ann (née Morgan) ei wraig. Wedi damwain yn y chwarel penodwyd Hugh Lloyd yn llyfrgellydd y Blaenau. Trwy gadw cwmni ei dad yn y llyfrgell magwyd diddordeb O. M. mewn llyfrau, llenyddiaeth a barddoniaeth Cafodd ei addysgu yn Ysgol Ramadeg Blaenau Ffestiniog, Prifysgol Bangor a Choleg Bala-Bangor, gan raddio ym 1934.

Priododd Gwyneth Jones ym 1938, roedd hi yn athrawes ysgol uwchradd. Bu iddynt dau fab ac un ferch; Gwyn, Rhys a Nest.

Gyrfa

Cafodd O. M. ei ordeinio yn weinidog Annibynnol yng Nghapel Soar, Nefyn ym 1937 gan wasanaethu yno ac wedyn yng Nghapel Mynydd Bach, Llangyfelach hyd dderbyn galwad i Gapel y Tabernacl, Dolgellau a chapeli annibynnol eraill cylch Dolgellau ym 1955. Bu'n gwasanaethu fel gweinidog y Tabernacl hyd ei ymddeoliad ym 1978. Yn ôl Tecwyn Owen Roedd yn bregethwr huawdl a chymeradwy.... Roedd hefyd yn ŵr na allai ddioddef anghyfiawnder a hymbyg gwleidyddol a chymdeithasol, ac nid oedd yn fyr o ddweud ei farn a'i chyhoeddi o'r pulpud ... ac nid oedd y farn honno bob amser wrth fodd pawb o wrandawyr y bregeth. Wedi ymddeol symudodd O. M. a Mrs Lloyd i fyw i Ffordd Segontiwm, Caernarfon.

Cadwodd O. M. gopi o bob taflen bedydd, priodas ac angladd iddo weinidogaethu ynddynt. Cyflwynwyd y taflenni i Archif Gwynedd/Meirionnydd, gan greu casgliad hanes teulu / hel achau unigryw.

Bardd

Roedd O. M. yn gynganeddwr hynod fedrus. Enillodd o leiaf saith cadair yn ôl gwefan Casglu'r Cadeiriau.

• Eisteddfod Ryng-golegol 1932
• Eisteddfod Myfyrwyr Bangor 1932
• Eisteddfod Gadeiriol Caernarfon 1937
• Eisteddfod Môn 1953 a 1954
• Eisteddfod Cadair a Thalaith Powys 1958

Does dim cofnod ei fod wedi ymgeisio am Gadair Genedlaethol, ac os wnaeth ni fu'n llwyddiannus. Er na chafodd ei godi'n brifardd cenedlaethol roedd yn fardd bu prifeirdd yn ei barchu ac yn ymofyn ei gymorth. Byddai'n annheg ei alw'n fardd gwlad, gan fod hynny, yn aml, yn awgrymu bardd eilradd; doedd dim oedd yn eilradd yng nghanu O. M.; ond roedd y rhan fwyaf o'i gynnyrch yn ganu at iws gwlad. Englynion bedydd, priodas a choffa, englynion ar bynciau'r dydd.

Bu'n cyfrannu i'r rhaglen radio Ymryson y Beirdd ar y radio yn y 1950au a'r 1960au. Bu'n holwr ar y rhaglen cwis teledu Barddota. Ond mae'n debyg ei fod yn cael ei gofio'n bennaf fel rhan o dybl act comedi cyntaf Cymru trwy ei bartneriaeth a'r Prifardd W. D. Williams fel beirniaid Ymryson y Beirdd ym Mhabell Lên yr Eisteddfod Genedlaethol.

Newyddiadurwr

Rhwng 1956 a 1979 bu O. M. Lloyd yn golofnydd tudalen flaen Y Dydd. Bu'r Dydd yn bapur o bwys cenedlaethol yn y 1880au ond erbyn y 1950au roedd wedi troi'n bapur lleol i ardal Dolgellau. Er hynny roedd colofn O. M., O Gader Idris yn delio efo materion Cymreig, Prydeinig, byd eang a lleol. Roedd y golofn yn trin pynciau crefydd a llenyddiaeth, fel byddid disgwyl gan weinidog a bardd, ond roedd yn fwyaf nodedig am ei farn wleidyddol ddigyfaddawd. Roedd O. M. yn sosialydd ac yn genedlaetholwr pybyr. Roedd yn cefnogi Plaid Cymru ac yn rhoi cefnogaeth lwyr i bobl ifanc Cymdeithas yr Iaith ar adeg pan fu cyfoedion iddo yn y Blaid yn gofyn iddynt bwyllo. Bu hefyd yn gyfranu colofn i'r Herald Gymraeg

Marwolaeth

Bu farw O. M. yn ysbyty Môn ac Arfon, Bangor, ychydig yn brin o'i 70ain pen-blwydd. Cynhaliwyd ei wasanaeth angladd yng Nghapel Salem Caernarfon cyn trosglwyddo ei weddillion i amlosgfa Bangor.

Cyhoeddiadau

• O em i em: detholiad byr o waith O.M. Lloyd Cymdeithas Barddas 1978
• Barddoniaeth O.M. Lloyd; Cyhoeddiadau Barddas 1981
• O Gader Idris: detholiad o ysgrifau y Parchedig O.M. Lloyd, Dolgellau : Gwasg y Dydd 1997.