Griffith Jones (Glan Menai): Gwahaniaeth rhwng fersiynau
B →Gyrfa |
Gwybodlen wd |
||
Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{ |
{{Person|fetchwikidata=ALL|onlysourced=no|suppressfields=dinasyddiaeth|nationality={{banergwlad|Cymru}}|dateformat=dmy}} |
||
Roedd '''Griffith Jones (Glan Menai)''' ([[Mawrth]], [[1836]] - [[21 Hydref]], [[1906]]) yn ysgolfeistr ac yn awdur Cymreig.<ref>{{Cite web|title=JONES, GRIFFITH (Glan Menai; 1836 - 1906), ysgolfeistr ac awdur {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c3-JONE-GRI-1836|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2019-08-16}}</ref> |
Roedd '''Griffith Jones (Glan Menai)''' ([[Mawrth]], [[1836]] - [[21 Hydref]], [[1906]]) yn ysgolfeistr ac yn awdur Cymreig.<ref>{{Cite web|title=JONES, GRIFFITH (Glan Menai; 1836 - 1906), ysgolfeistr ac awdur {{!}} Y Bywgraffiadur Cymreig|url=https://bywgraffiadur.cymru/article/c3-JONE-GRI-1836|website=bywgraffiadur.cymru|access-date=2019-08-16}}</ref> |
||
== Cefndir == |
== Cefndir == |
||
Ganwyd Jones yn [[Llanfairfechan]] yn blentyn i Griffith Jones, [[bugail]] a thywysydd ymwelwyr trwy'r mynyddoedd a Mary ei wraig. Cafodd ei fedyddio yn Eglwys St Mair, Llanfairfechan a chafodd ei addysgu yn Ysgol Genedlaethol (ysgol [[Eglwys Loegr]]) Llanfairfechan. Wedi ymadael a'r ysgol aeth yn fyfyriwr i [[Coleg Prifysgol y Drindod|Goleg y Drindod]] Caerfyrddin lle gymhwysodd fel athro. |
Ganwyd Jones yn [[Llanfairfechan]] yn blentyn i Griffith Jones, [[bugail]] a thywysydd ymwelwyr trwy'r mynyddoedd a Mary ei wraig. Cafodd ei fedyddio yn Eglwys St Mair, Llanfairfechan a chafodd ei addysgu yn Ysgol Genedlaethol (ysgol [[Eglwys Loegr]]) Llanfairfechan. Wedi ymadael a'r ysgol aeth yn fyfyriwr i [[Coleg Prifysgol y Drindod|Goleg y Drindod]] Caerfyrddin lle gymhwysodd fel athro.<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3836376|title=Glan Menai - The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria|date=1909-03-18|accessdate=2019-08-15|publisher=W. H. Evans}}</ref> |
||
== Gyrfa == |
== Gyrfa == |
||
Llinell 9: | Llinell 9: | ||
Cafodd ei benodi yn athro yn Ysgol Genedlaethol [[Llanddeusant, Ynys Môn|Llanddeusant]], Môn, symudodd oddi yno ar ôl gyfnod byr i fod yn athro yn Ysgol Genedlaethol [[Llanfrothen]]. O Lanfrothen symudodd i Ysgol Genedlaethol [[Aberaeron]]. Yn Aberaeron bu hefyd yn cadw ysgol breifat i ddysgu sgiliau morwrol, aeth nifer o'i ddisgyblion preifat ymlaen i fod yn gapteiniaid llongau. Bu'n dysgu yn Aberaeron am ddeng mlynedd cyn symud i Ysgol Genedlaethol [[Llandybïe|Llandybie]] lle arhosodd am 3 blynedd cyn dychwelyd i Aberaeron. Ni fu yn Aberaeron am yr eildro am lawer gan i'w iechyd torri a'i orfodi i roi'r gorau i fod yn athro ar ôl gyrfa o 20 mlynedd. |
Cafodd ei benodi yn athro yn Ysgol Genedlaethol [[Llanddeusant, Ynys Môn|Llanddeusant]], Môn, symudodd oddi yno ar ôl gyfnod byr i fod yn athro yn Ysgol Genedlaethol [[Llanfrothen]]. O Lanfrothen symudodd i Ysgol Genedlaethol [[Aberaeron]]. Yn Aberaeron bu hefyd yn cadw ysgol breifat i ddysgu sgiliau morwrol, aeth nifer o'i ddisgyblion preifat ymlaen i fod yn gapteiniaid llongau. Bu'n dysgu yn Aberaeron am ddeng mlynedd cyn symud i Ysgol Genedlaethol [[Llandybïe|Llandybie]] lle arhosodd am 3 blynedd cyn dychwelyd i Aberaeron. Ni fu yn Aberaeron am yr eildro am lawer gan i'w iechyd torri a'i orfodi i roi'r gorau i fod yn athro ar ôl gyrfa o 20 mlynedd. |
||
Symudodd i [[Caernarfon|Gaernarfon]] i fyw. Yno dechreuodd ysgrifennu erthyglau ar gyfer y papurau lleol a phapurau Cymreig Lerpwl fel y caniatâi ei iechyd. Wedi cael peth adferiad aeth ar gais y Deon Edwards ar daith trwy Gymru i chwilio am ohebwyr a thanysgrifwyr i gylchgrawn enwadol Eglwys Lloegr, [[Y Llan]]. Wedi llwyddo yn y gwaith cafodd gais gan berchennog y [[Carmarthen Journal |
Symudodd i [[Caernarfon|Gaernarfon]] i fyw. Yno dechreuodd ysgrifennu erthyglau ar gyfer y papurau lleol a phapurau Cymreig Lerpwl fel y caniatâi ei iechyd. Wedi cael peth adferiad aeth ar gais y Deon Edwards ar daith trwy Gymru i chwilio am ohebwyr a thanysgrifwyr i gylchgrawn enwadol Eglwys Lloegr, [[Y Llan]]. Wedi llwyddo yn y gwaith cafodd gais gan berchennog y ''[[Carmarthen Journal]]'' i wneud gwaith tebyg. Gwariodd gweddill ei oes yn hybu papurau ac yn gwerthu llyfrau.<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3763916|title=GLAN MENAI - The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser|date=1909-03-12|accessdate=2019-08-15|publisher=J. Daniel}}</ref> |
||
== Gyrfa lenyddol == |
== Gyrfa lenyddol == |
||
Dechreuodd Glan Menai cystadlu mewn eisteddfodau pan oedd yn weddol ifanc. Cafodd ei lwyddiant mawr cyntaf ym [[1859]] pan ddaeth yn fuddugol am y cyfieithiad gorau o "[[God Save the Queen |
Dechreuodd Glan Menai cystadlu mewn eisteddfodau pan oedd yn weddol ifanc. Cafodd ei lwyddiant mawr cyntaf ym [[1859]] pan ddaeth yn fuddugol am y cyfieithiad gorau o "''[[God Save the Queen]]''" i'r Gymraeg. Rhan o'r wobr oedd cael gwahoddiad i [[Castell Penrhyn|Gastell Penrhyn]] i glywed ei gyfieithiad yn cael ei chanu o flaen y [[Victoria, brenhines y Deyrnas Unedig|Frenhines Fictoria]], tra bod hi'n ymweld â Chymru. Ym 1861 cyhoeddwyd nofel, ''Hywel Wyn'', ganddo. Ym 1865 enillodd wobr am y traethawd gorau am "''Enwogion Sir Aberteifi''" a gyhoeddwyd fel llyfr gan gwmni Hughes, [[Dolgellau]] ym 1868.<ref>[http://www.archive.org/stream/enwogionsiraber00jonegoog#page/n3/mode/2up Internet Archive ''Enwogion Sir Aberteifi'', Copi wedi ei ddigido gellir ei ddarllen am ddim]</ref>. Yn Eisteddfod [[Porthaethwy]] 1879 bu'n fuddugol am draethawd ar "''Fywyd ac Athrylith [[Lewis Morris]] (Llywelyn Ddu o Fôn)''" Ym 1886 cyhoeddwyd cyfrol o'i gerddi "''Caneuon Glan Menai''". Cyhoeddwyd nifer fawr o draethodau a chyfieithiadau eraill ganddo hefyd. Ym 1901 cyhoeddodd llyfr Saesneg am fro ei enedigaeth "''A Commplete Guide to Llanfairfechan and Aber''".<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3848107|title=GLAN MENAI - Baner ac Amserau Cymru|date=1909-05-12|accessdate=2019-08-15|publisher=Thomas Gee}}</ref> |
||
Ym 1904 cafodd blwydd-dal o £30 y flwyddyn gan y llywodraeth fel cydnabyddiaeth i'w cyfraniad at lenyddiaeth Cymraeg a Chymreig. |
Ym 1904 cafodd blwydd-dal o £30 y flwyddyn gan y llywodraeth fel cydnabyddiaeth i'w cyfraniad at lenyddiaeth Cymraeg a Chymreig.<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/3606665|title=ANNUITYFORGLANMENAI - Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent|date=1904-08-26|accessdate=2019-08-16|publisher=James Rees}}</ref> |
||
== Teulu == |
== Teulu == |
||
Llinell 20: | Llinell 20: | ||
== Marwolaeth == |
== Marwolaeth == |
||
Wrth ymweld â [[Conwy (tref)|Chonwy]] fel rhan o'i waith fel llyfrwerthwr cafodd Glan Menai ffit apoplectig ([[strôc]], mae'n debyg) aed a fo adref i Lanfairfechan ar y trên ond bu farw o fewn hanner awr o gyrraedd cartref. Claddwyd ei weddillion ym mynwent y plwyf Llanfairfechan. |
Wrth ymweld â [[Conwy (tref)|Chonwy]] fel rhan o'i waith fel llyfrwerthwr cafodd Glan Menai ffit apoplectig ([[strôc]], mae'n debyg) aed a fo adref i Lanfairfechan ar y trên ond bu farw o fewn hanner awr o gyrraedd cartref. Claddwyd ei weddillion ym mynwent y plwyf Llanfairfechan.<ref>{{cite web|url=https://hdl.handle.net/10107/4168689|title=jOBITUARY - Evening Express|date=1906-10-29|accessdate=2019-08-15|publisher=Walter Alfred Pearce}}</ref> |
||
== Cyfeiriadau == |
== Cyfeiriadau == |
||
{{cyfeiriadau}} |
{{cyfeiriadau}} |
||
⚫ | |||
{{Rheoli awdurdod}} |
{{Rheoli awdurdod}} |
||
⚫ | |||
[[Categori:Genedigaethau 1836]] |
[[Categori:Genedigaethau 1836]] |
||
[[Categori:Marwolaethau 1906]] |
[[Categori:Marwolaethau 1906]] |
Fersiwn yn ôl 22:22, 14 Mawrth 2020
Griffith Jones | |
---|---|
Ganwyd | 15 Mawrth 1836 Llanfairfechan |
Bu farw | 21 Hydref 1906 Llanfairfechan |
Dinasyddiaeth | Cymru |
Alma mater | |
Galwedigaeth | athro, ysgrifennwr, llyfrwerthwr |
Roedd Griffith Jones (Glan Menai) (Mawrth, 1836 - 21 Hydref, 1906) yn ysgolfeistr ac yn awdur Cymreig.[1]
Cefndir
Ganwyd Jones yn Llanfairfechan yn blentyn i Griffith Jones, bugail a thywysydd ymwelwyr trwy'r mynyddoedd a Mary ei wraig. Cafodd ei fedyddio yn Eglwys St Mair, Llanfairfechan a chafodd ei addysgu yn Ysgol Genedlaethol (ysgol Eglwys Loegr) Llanfairfechan. Wedi ymadael a'r ysgol aeth yn fyfyriwr i Goleg y Drindod Caerfyrddin lle gymhwysodd fel athro.[2]
Gyrfa
Cafodd ei benodi yn athro yn Ysgol Genedlaethol Llanddeusant, Môn, symudodd oddi yno ar ôl gyfnod byr i fod yn athro yn Ysgol Genedlaethol Llanfrothen. O Lanfrothen symudodd i Ysgol Genedlaethol Aberaeron. Yn Aberaeron bu hefyd yn cadw ysgol breifat i ddysgu sgiliau morwrol, aeth nifer o'i ddisgyblion preifat ymlaen i fod yn gapteiniaid llongau. Bu'n dysgu yn Aberaeron am ddeng mlynedd cyn symud i Ysgol Genedlaethol Llandybie lle arhosodd am 3 blynedd cyn dychwelyd i Aberaeron. Ni fu yn Aberaeron am yr eildro am lawer gan i'w iechyd torri a'i orfodi i roi'r gorau i fod yn athro ar ôl gyrfa o 20 mlynedd.
Symudodd i Gaernarfon i fyw. Yno dechreuodd ysgrifennu erthyglau ar gyfer y papurau lleol a phapurau Cymreig Lerpwl fel y caniatâi ei iechyd. Wedi cael peth adferiad aeth ar gais y Deon Edwards ar daith trwy Gymru i chwilio am ohebwyr a thanysgrifwyr i gylchgrawn enwadol Eglwys Lloegr, Y Llan. Wedi llwyddo yn y gwaith cafodd gais gan berchennog y Carmarthen Journal i wneud gwaith tebyg. Gwariodd gweddill ei oes yn hybu papurau ac yn gwerthu llyfrau.[3]
Gyrfa lenyddol
Dechreuodd Glan Menai cystadlu mewn eisteddfodau pan oedd yn weddol ifanc. Cafodd ei lwyddiant mawr cyntaf ym 1859 pan ddaeth yn fuddugol am y cyfieithiad gorau o "God Save the Queen" i'r Gymraeg. Rhan o'r wobr oedd cael gwahoddiad i Gastell Penrhyn i glywed ei gyfieithiad yn cael ei chanu o flaen y Frenhines Fictoria, tra bod hi'n ymweld â Chymru. Ym 1861 cyhoeddwyd nofel, Hywel Wyn, ganddo. Ym 1865 enillodd wobr am y traethawd gorau am "Enwogion Sir Aberteifi" a gyhoeddwyd fel llyfr gan gwmni Hughes, Dolgellau ym 1868.[4]. Yn Eisteddfod Porthaethwy 1879 bu'n fuddugol am draethawd ar "Fywyd ac Athrylith Lewis Morris (Llywelyn Ddu o Fôn)" Ym 1886 cyhoeddwyd cyfrol o'i gerddi "Caneuon Glan Menai". Cyhoeddwyd nifer fawr o draethodau a chyfieithiadau eraill ganddo hefyd. Ym 1901 cyhoeddodd llyfr Saesneg am fro ei enedigaeth "A Commplete Guide to Llanfairfechan and Aber".[5]
Ym 1904 cafodd blwydd-dal o £30 y flwyddyn gan y llywodraeth fel cydnabyddiaeth i'w cyfraniad at lenyddiaeth Cymraeg a Chymreig.[6]
Teulu
Bu'n briod ddwywaith. Bu farw ei wraig gyntaf yn Aberdaron wrth esgor. Mary oedd enw ei ail wraig a bu iddynt dwy ferch a mab. Bu Mary farw ym 1902 [7]
Marwolaeth
Wrth ymweld â Chonwy fel rhan o'i waith fel llyfrwerthwr cafodd Glan Menai ffit apoplectig (strôc, mae'n debyg) aed a fo adref i Lanfairfechan ar y trên ond bu farw o fewn hanner awr o gyrraedd cartref. Claddwyd ei weddillion ym mynwent y plwyf Llanfairfechan.[8]
Cyfeiriadau
- ↑ "JONES, GRIFFITH (Glan Menai; 1836 - 1906), ysgolfeistr ac awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2019-08-16.
- ↑ "Glan Menai - The Welsh Coast Pioneer and Review for North Cambria". W. H. Evans. 1909-03-18. Cyrchwyd 2019-08-15.
- ↑ "GLAN MENAI - The Carmarthen Journal and South Wales Weekly Advertiser". J. Daniel. 1909-03-12. Cyrchwyd 2019-08-15.
- ↑ Internet Archive Enwogion Sir Aberteifi, Copi wedi ei ddigido gellir ei ddarllen am ddim
- ↑ "GLAN MENAI - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1909-05-12. Cyrchwyd 2019-08-15.
- ↑ "ANNUITYFORGLANMENAI - Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent". James Rees. 1904-08-26. Cyrchwyd 2019-08-16.
- ↑ "Family Notices - Carnarvon and Denbigh Herald and North and South Wales Independent". James Rees. 1902-02-07. Cyrchwyd 2019-08-16.
- ↑ "jOBITUARY - Evening Express". Walter Alfred Pearce. 1906-10-29. Cyrchwyd 2019-08-15.