Crwst: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
BDim crynodeb golygu
Dim crynodeb golygu
Llinell 1: Llinell 1:
{{cys-gwa|Efallai eich bod yn chwilio am Sant [[Grwst]].}}
{{cys-gwa|Efallai eich bod yn chwilio am Sant [[Grwst]].}}
[[Delwedd:Palmeras de hojaldre 1.jpg|bawd|[[Palmier]]s, bisgedi siwgr a wneir o [[crwst pwff|grwst pwff]].]]
[[Delwedd:Lille Meert2.JPG|bawd|Ffenestr siop grystiau Ffrengig.]]
[[Delwedd:Palmeras de hojaldre 1.jpg|bawd|[[Palmier]]s, bisgedi siwgr a wneir o grwst pwff.]]
Bwyd [[pobi|pob]] a wneir o [[toes|does]] yw '''crwst'''. Gwneir y toes o [[blawd|flawd]], [[halen]], [[siwgr]], cymhareb uchel o [[braster|fraster]], ac ychydig o hylif.<ref>{{dyf gwe |iaith=en |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/446138/pastry |teitl=pastry (food) |gwaith=[[Encyclopædia Britannica]] |dyddiadcyrchiad=28 Tachwedd 2013 }}</ref>
Bwyd [[pobi|pob]] a wneir o [[toes|does]] yw '''crwst'''. Gwneir y toes o [[blawd|flawd]], [[halen]], cymhareb uchel o [[braster|fraster]], ac ychydig o hylif. Gall hefyd gynnwys [[siwgr]] a chynhwysion eraill i flasu.<ref name=EB>{{dyf Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/446138/pastry |teitl=pastry (food) |dyddiadcyrchiad=5 Mehefin 2015 }}</ref> Y prif fathau o does a ddefnyddir i wneud crystiau yw crwst brau, crwst pwff, crwst haenog, a chrwst ''choux'', a cheir hefyd [[sbwnj Génoise]] a chrystiau bras a [[lefeinio|lefeinir]] gyda [[burum]] megis ''[[brioche]]''.<ref name=Davidson/>


[[Melysfwyd]]ydd yw'r mwyafrif o grystiau, ond ceir rhai crystiau sawrus megis ''[[voul-au-vent]]s'', ''[[bouchée]]s'', a [[rhôl selsig|rholiau selsig]]. Bwyteir crystiau melys am bwdin ac hefyd am damaid gyda [[coffi|choffi]] yng nghanol y bore neu am [[te'r prynhawn|de'r prynhawn]].<ref name=Davidson/>
[[Melysfwyd]]ydd yw'r mwyafrif o grystiau, ond ceir rhai crystiau sawrus megis ''[[voul-au-vent]]s'', ''[[bouchée]]s'', a [[rhôl selsig|rholiau selsig]]. Bwyteir crystiau melys am bwdin ac hefyd am damaid gyda [[coffi|choffi]] yng nghanol y bore neu am [[te'r prynhawn|de'r prynhawn]].<ref name=Davidson/>
Llinell 9: Llinell 10:


== Mathau o grwst ==
== Mathau o grwst ==
* [[Crwst brau]]
=== Crwst brau ===
Crwst brau yw'r crwst a ddefnyddir amlaf. Defnyddir cymhareb 2:1 o flawd i fraster. Os [[menyn]] yw'r braster ceir crwst bras, os [[saim llysiau gwyn]] yw'r braster ceir ansawdd dda. Ceir nifer o amrywiadau drwy ychwanegu cynhwysion, gan gynnwys crwst [[gwenith cyflawn]], crwst [[cnau]], crwst [[caws]], crwst [[perlysiau]], crwst [[olewydd]], a chrwst [[hadau pabi]].<ref name=GH32>Good Housekeeping ''Food Encyclopedia'' (Llundain, Collins & Brown, 2009), t. 432.</ref> Caiff y cynhwysion eu cyfuno'n dda fel bo'r crwst pob yn frau ac yn fain ei ansawdd, ac yn tueddu i falu'n [[briwsion|friwsion]] yn hytrach na haenau.<ref name=EB/> Mae crwst brau melys yr un â chrwst brau, ond yn cynnwys siwgr, a weithiau [[melynwy]]. Defnyddir i wneud [[tarten]]ni a [[pei|pheis]] melys.<ref name=GH32/> Mae'r crwst Ffrengig ''pate sucrée'' yn enghraifft o grwst brau sy'n cynnwys siwgr a melynwy.<ref name=BBC>{{dyf gwe |iaith=en |url=http://www.bbc.co.uk/food/pastry |teitl=Pastry recipes |cyhoeddwr=[[BBC]] Food |dyddiadcyrchiad=5 Mehefin 2015 }}</ref>
⚫
* [[Crwst choux|Crwst ''choux'']]

⚫
* [[Crwst haenog]]
* [[Crwst pwff]]
=== Crwst pwff ===
Defnyddir blawd a menyn, a weithiau ychydig o [[sudd lemwn]] i wneud crwst pwff. Defnyddir llai o fenyn i wneud crwst pwff bras. Nid yw crwst pwff bras yn codi cymaint â chrwst pwff, ond mae'n haws i'w wneud.<ref name=GH33>''Food Encyclopedia'' (2009), tt. 433.</ref>

⚫
=== Crwst haenog ===
Cymysgir blawd [[glwten]]-isel gyda menyn, [[bloneg]], neu saim llysiau i dorri'r braster yn ddarnau. Defnyddir ychydig iawn o hylif, a chaiff y toes ei drin yn ysgafn. Math eithriadol o grwst haenog yw ''pâte feuilletée'', a wneir drwy blygu ac ailblygu crwst llawn menyn gan ffurfio cannoedd o haenau o flawd a menyn sy'n codi yn y ffwrn yn 12 gwaith ei uchder.<ref name=EB/>

⚫
=== Crwst ''choux'' ===
Gwneir crwst ''choux'' drwy gymysgu blawd, halen, menyn, a dŵr berwedig gan ffurfio toes caled, ac ychwanegu [[wy (bwyd|wyau]] cyfan drwy guro. Pobir darnau bychain o'r toes ar [[astell bobi|estyll pobi]], ar dymheredd uchel i gychwyn. Ffurfir swigoed aer wrth gymysgu'r toes, ac mae'r rhain yn chwyddo'n gyflym wrth bobi. O ganlyniad mae'r tu mewn yn llawn tyllau mawr a ellir eu llenwi gyda chynhwysion melys, megis [[hufen chwip]] i wneud [[pwff hufen|pyffiau hufen]], neu sawrus, megis [[berdys|ferdys]] mewn saws i wneud ''voul-au-vents''. Mae tu allan y crwst yn ceulo wrth bobi ac yn weddol galed ac yn lliw brown.<ref name=EB2>{{dyf Britannica |url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/49594/baking/50221/Puff-pastry |teitl=baking: puff pastry, chou paste |dyddiadcyrchiad=5 Mehefin 2015 }}</ref>

=== Ffilo a strwdel ===
Defnyddir blawd glwten-uchel, wyau, a chymhareb uwch na'r arfer o hylif i wneud toes hydrin a ellir ei rolio neu dynnu'n denau iawn. Mae hyn yn rhoi iddo gryfder tynnol sy'n addas i wneud crystiau megis [[ffilo]] a [[strwdel]].<ref name=EB/>


== Ar draws y byd ==
== Ar draws y byd ==
=== Gorllewin Ewrop ===
=== Gorllewin Ewrop ===
Yng [[Gwledydd Prydain|Ngwledydd Prydain]] mae crystiau yn cynnwys [[bynen|byns]] a lefeinir gyda [[burum]]. Ar y cyfandir, ceir [[strwdel]]au, crystiau [[cneuen|cnau]], [[meráng]]s, a [[crwst Danaidd|chrystiau Danaidd]].<ref name=Davidson/>
Yng [[Gwledydd Prydain|Ngwledydd Prydain]] mae crystiau yn cynnwys [[bynen|byns]] a lefeinir gyda burum. Ar y cyfandir, ceir strwdelau, crystiau cnau, [[meráng]]s, a [[crwst Danaidd|chrystiau Danaidd]].<ref name=Davidson/>


Datblygodd traddodiad cywrain a soffistigedig o wneud crystiau yn [[Ffrainc]], [[y Swistir]] ac [[Awstria]], gyda phwyslais ar gynhwysion o'r ansawdd gorau a gwaith llaw gofalus a glân, a dilynir y broses hon ar draws y byd heddiw. Yn ôl y traddodiad hwn, mae toes neu deisen yn ffurfio sail i'r crwst, a rhoddir blasau ac ansoddau gwrthgyferbyniol gan lenwi gyda [[jam]], [[hufen]], ''[[crème pâtissière]]'', neu [[cwstard|gwstard]], ac yn aml ychwanegir [[ffondant]], [[siocled]], neu [[eisin]].<ref name=Davidson/>
Datblygodd traddodiad cywrain a soffistigedig o wneud crystiau yn [[Ffrainc]], [[y Swistir]] ac [[Awstria]], gyda phwyslais ar gynhwysion o'r ansawdd gorau a gwaith llaw gofalus a glân, a dilynir y broses hon ar draws y byd heddiw. Yn ôl y traddodiad hwn, mae toes neu deisen yn ffurfio sail i'r crwst, a rhoddir blasau ac ansoddau gwrthgyferbyniol gan lenwi gyda [[jam]], [[hufen]], ''[[crème pâtissière]]'', neu [[cwstard|gwstard]], ac yn aml ychwanegir [[ffondant]], [[siocled]], neu [[eisin]].<ref name=Davidson/>


Mae crystiau [[Sbaen]] a [[Portiwgal|Phortiwgal]] yn llawn [[ŵy (bwyd)|wyau]], tra bo crystiau'r [[Eidal]] yn tueddu i gynnwys cymysgeddau o gnau ac nid cymaint o gynnyrch llaeth.<ref name=Davidson/>
Mae crystiau [[Sbaen]] a [[Portiwgal|Phortiwgal]] yn llawn wyau, tra bo crystiau'r [[Eidal]] yn tueddu i gynnwys cymysgeddau o gnau ac nid cymaint o gynnyrch llaeth.<ref name=Davidson/>


=== Dwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol ===
=== Dwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol ===
Dylanwadwyd traddodiad crystiau yn Nwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol gan goginiaeth [[Ymerodraeth yr Otomaniaid|Otomanaidd]], sef crystiau [[ffilo]] megis y [[baclafa]].<ref name=Davidson/>
Dylanwadwyd traddodiad crystiau yn Nwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol gan goginiaeth [[Ymerodraeth yr Otomaniaid|Otomanaidd]], sef crystiau ffilo megis y [[baclafa]].<ref name=Davidson/>


=== De a Dwyrain Asia ===
=== De a Dwyrain Asia ===
Nid yw crystiau yn gyffredin iawn yn [[Tsieina]], ac eithrio [[lloerdeisen]]ni.<ref name=Davidson>Davidson, Alan. ''The Oxford Companion to Food'' (Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2006), t. 585.</ref>
Ceir rhai crystiau yng nghoginiaeth [[India]]. Nid yw crystiau yn gyffredin iawn yn [[Tsieina]], ac eithrio [[lloerdeisen]]ni.<ref name=Davidson>Davidson, Alan. ''The Oxford Companion to Food'' (Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2006), t. 585.</ref>


== Gweler hefyd ==
== Gweler hefyd ==
* [[Pastai]]
* [[Pastai]]
* [[Pei]]
* [[Pwdin]]
* [[Pwdin]]
* [[Tarten]]
* [[Teisen]]
* [[Teisen]]


== Cyfeiriadau ==
== Cyfeiriadau ==
{{cyfeiriadau}}
{{cyfeiriadau|2}}


[[Categori:Crystiau| ]]
[[Categori:Crystiau| ]]

Fersiwn yn ôl 16:21, 5 Mehefin 2015

Efallai eich bod yn chwilio am Sant Grwst.
Ffenestr siop grystiau Ffrengig.
Palmiers, bisgedi siwgr a wneir o grwst pwff.

Bwyd pob a wneir o does yw crwst. Gwneir y toes o flawd, halen, cymhareb uchel o fraster, ac ychydig o hylif. Gall hefyd gynnwys siwgr a chynhwysion eraill i flasu.[1] Y prif fathau o does a ddefnyddir i wneud crystiau yw crwst brau, crwst pwff, crwst haenog, a chrwst choux, a cheir hefyd sbwnj Génoise a chrystiau bras a lefeinir gyda burum megis brioche.[2]

Melysfwydydd yw'r mwyafrif o grystiau, ond ceir rhai crystiau sawrus megis voul-au-vents, bouchées, a rholiau selsig. Bwyteir crystiau melys am bwdin ac hefyd am damaid gyda choffi yng nghanol y bore neu am de'r prynhawn.[2]

Geirdarddiad

Daw'r gair Cymraeg "crwst" o'r gair Saesneg Canol crouste.[3]

Mathau o grwst

Crwst brau

Crwst brau yw'r crwst a ddefnyddir amlaf. Defnyddir cymhareb 2:1 o flawd i fraster. Os menyn yw'r braster ceir crwst bras, os saim llysiau gwyn yw'r braster ceir ansawdd dda. Ceir nifer o amrywiadau drwy ychwanegu cynhwysion, gan gynnwys crwst gwenith cyflawn, crwst cnau, crwst caws, crwst perlysiau, crwst olewydd, a chrwst hadau pabi.[4] Caiff y cynhwysion eu cyfuno'n dda fel bo'r crwst pob yn frau ac yn fain ei ansawdd, ac yn tueddu i falu'n friwsion yn hytrach na haenau.[1] Mae crwst brau melys yr un â chrwst brau, ond yn cynnwys siwgr, a weithiau melynwy. Defnyddir i wneud tartenni a pheis melys.[4] Mae'r crwst Ffrengig pate sucrée yn enghraifft o grwst brau sy'n cynnwys siwgr a melynwy.[5]

Crwst pwff

Defnyddir blawd a menyn, a weithiau ychydig o sudd lemwn i wneud crwst pwff. Defnyddir llai o fenyn i wneud crwst pwff bras. Nid yw crwst pwff bras yn codi cymaint â chrwst pwff, ond mae'n haws i'w wneud.[6]

Crwst haenog

Cymysgir blawd glwten-isel gyda menyn, bloneg, neu saim llysiau i dorri'r braster yn ddarnau. Defnyddir ychydig iawn o hylif, a chaiff y toes ei drin yn ysgafn. Math eithriadol o grwst haenog yw pâte feuilletée, a wneir drwy blygu ac ailblygu crwst llawn menyn gan ffurfio cannoedd o haenau o flawd a menyn sy'n codi yn y ffwrn yn 12 gwaith ei uchder.[1]

Crwst choux

Gwneir crwst choux drwy gymysgu blawd, halen, menyn, a dŵr berwedig gan ffurfio toes caled, ac ychwanegu wyau cyfan drwy guro. Pobir darnau bychain o'r toes ar estyll pobi, ar dymheredd uchel i gychwyn. Ffurfir swigoed aer wrth gymysgu'r toes, ac mae'r rhain yn chwyddo'n gyflym wrth bobi. O ganlyniad mae'r tu mewn yn llawn tyllau mawr a ellir eu llenwi gyda chynhwysion melys, megis hufen chwip i wneud pyffiau hufen, neu sawrus, megis ferdys mewn saws i wneud voul-au-vents. Mae tu allan y crwst yn ceulo wrth bobi ac yn weddol galed ac yn lliw brown.[7]

Ffilo a strwdel

Defnyddir blawd glwten-uchel, wyau, a chymhareb uwch na'r arfer o hylif i wneud toes hydrin a ellir ei rolio neu dynnu'n denau iawn. Mae hyn yn rhoi iddo gryfder tynnol sy'n addas i wneud crystiau megis ffilo a strwdel.[1]

Ar draws y byd

Gorllewin Ewrop

Yng Ngwledydd Prydain mae crystiau yn cynnwys byns a lefeinir gyda burum. Ar y cyfandir, ceir strwdelau, crystiau cnau, merángs, a chrystiau Danaidd.[2]

Datblygodd traddodiad cywrain a soffistigedig o wneud crystiau yn Ffrainc, y Swistir ac Awstria, gyda phwyslais ar gynhwysion o'r ansawdd gorau a gwaith llaw gofalus a glân, a dilynir y broses hon ar draws y byd heddiw. Yn ôl y traddodiad hwn, mae toes neu deisen yn ffurfio sail i'r crwst, a rhoddir blasau ac ansoddau gwrthgyferbyniol gan lenwi gyda jam, hufen, crème pâtissière, neu gwstard, ac yn aml ychwanegir ffondant, siocled, neu eisin.[2]

Mae crystiau Sbaen a Phortiwgal yn llawn wyau, tra bo crystiau'r Eidal yn tueddu i gynnwys cymysgeddau o gnau ac nid cymaint o gynnyrch llaeth.[2]

Dwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol

Dylanwadwyd traddodiad crystiau yn Nwyrain Ewrop a'r Dwyrain Canol gan goginiaeth Otomanaidd, sef crystiau ffilo megis y baclafa.[2]

De a Dwyrain Asia

Ceir rhai crystiau yng nghoginiaeth India. Nid yw crystiau yn gyffredin iawn yn Tsieina, ac eithrio lloerdeisenni.[2]

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 (Saesneg) pastry (food). Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 5 Mehefin 2015.
  2. ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 Davidson, Alan. The Oxford Companion to Food (Rhydychen, Gwasg Prifysgol Rhydychen, 2006), t. 585.
  3. ↑  crwst. Geiriadur Prifysgol Cymru. Adalwyd ar 27 Rhagfyr 2014.
  4. ↑ 4.0 4.1 Good Housekeeping Food Encyclopedia (Llundain, Collins & Brown, 2009), t. 432.
  5. ↑ (Saesneg) Pastry recipes. BBC Food. Adalwyd ar 5 Mehefin 2015.
  6. ↑ Food Encyclopedia (2009), tt. 433.
  7. ↑ (Saesneg) baking: puff pastry, chou paste. Encyclopædia Britannica. Adalwyd ar 5 Mehefin 2015.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Crwst&oldid=1705518"