Ymlusgiad: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Ymlusgiaid
	Delwedd:File:Reptiles 2021 collage.jpg
	Casgliad o ymlusgiaid yn ôl cytras: chwe lepidosaurs a chwe bwa.
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas:	Animalia
Ffylwm:	Chordata
Is-ffylwm:	Vertebrata
Dosbarth:	Reptilia; Laurenti, 1768
Isddosbarthiadau
	Anapsida; Diapsida
Cyfystyron
	Sauropsida Goodrich, 1916

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 06:52, 24 Mai 2022

Anifeiliaid asgwrn-cefn gwaed oer gyda chroen cennog yw ymlusgiaid ac maent i'w cael ar pob cyfandir heblaw am Antarctica er fod mwyafrif ohonyn yn byw mewn ardaloedd trofannol ac isdrofannol. Mae tymheredd eu cyrff yn newid ac felly maen nhw'n dibynnu ar dymheredd yr amgylchedd. Mae'r mwyafrif o rywogaethau'n gigysol ac yn ofiparol (hy maen nhw'n dodwy wyau).

Fideo o'r Madfall ddŵr gribog yng Nghymru

Mae ymlusgiaid modern yn perthyn i'r urddau canlynol:

Crocodilia (crocodeilod ac aligatoriaid): 23 rhywogaeth
Sphenodontida (twataraid o Seland Newydd): 2 rhywogaeth
Squamata (madfallod, nadroedd ac amwiboniaid): tua 7,600 rhywogaeth
Testudines (crwbanod): tua 300 rhywogaeth

Cymru

Pump rhywogaeth o ymlusgiaid sy'n frodorol i Gymry: dwy neidr, a thair madfall. Mae'r neidr wair (Natrix natrix) yn weddol eang ei dosbarthiad a'r wiber (Vipera berus) wenwynig yn fwy arfordirol. Ceir llawer o gyfeiriadau llên gwerin at wiberod, e.e. eu gallu i rowlio'n gylch, fel olwyn, i lawr allt. Credir fod 'Gwiber Penhesgyn' yn fath o ddraig neu sarff anferth reibus chwedlonol (Môn).

Mae'r neidr ddefaid (Anguis fragilis) yn fadfall ddi-goes a'r madfall cyffredin (Lacerta lacerta), yn eang eu dosbarthiad. Ceir llawer o enwau lleol ar y madfall cyffredin, e.e. cena pry gwirion (Llŷn), Galapi wirion (Môn), gena goeg (Clwyd), motrywilen a botrywilen (Dyfed). Collwyd madfall y tywod (L. agilis) o Gymru am gyfnod byr ar ddiwedd yr 20g, ond fe'i hailgyflwynwyd i safleoedd addas.

Cofnodir crwbanod môr ar draethau Cymru yn achlysurol, yn cynnwys y crwban môr cefn-lledr (Dermochelys coriacea) anferth ar Forfa Harlech yn 1988 a arddangosir bellach yn Amgueddfa Genedlaethol Cymru.

Cyfeiriadau

Mae'r erthygl hon yn cynnwys testun a sgwennwyd ac a briodolir i Twm Elias ac a uwchlwythwyd ar Wicipedia gan Defnyddiwr:Twm Elias. Cyhoeddwyd y gwaith yn gyntaf yn : Gwyddoniadur Cymru (Gwasg y Brifysgol).

@@ Llinell 1: / Llinell 1: @@
 {{Blwch tacson
 | enw = Ymlusgiaid
-| delwedd = Red-headed Rock Agama.jpg
+| delwedd = File:Reptiles 2021 collage.jpg
 | maint_delwedd = 250px
-| neges_delwedd = Madfall agama (''Agama agama'')
+| neges_delwedd = Casgliad o ymlusgiaid yn ôl cytras: chwe lepidosaurs a chwe bwa.
 | regnum = [[Animalia]]
 | phylum = [[Chordata]]
@@ Llinell 16: / Llinell 16: @@
 }}
-[[Fertebrat|Anifeiliaid asgwrn-cefn]] gwaed oer gyda chroen cennog yw '''ymlusgiaid'''.
+[[Fertebrat|Anifeiliaid asgwrn-cefn]] gwaed oer gyda chroen cennog yw '''ymlusgiaid''' ac maent i'w cael ar pob [[cyfandir]] heblaw am [[Antarctica]] er fod mwyafrif ohonyn yn byw mewn ardaloedd [[trofannol]] ac isdrofannol. Mae tymheredd eu cyrff yn newid ac felly maen nhw'n dibynnu ar dymheredd yr [[amgylchedd]]. Mae'r mwyafrif o rywogaethau'n [[cigysydd|gigysol]] ac yn ofiparol (hy maen nhw'n dodwy wyau).
-Mae ymlusgiaid ar pob [[cyfandir]] heblaw am [[Antarctica]] er fod mwyafrif ohonyn yn byw mewn ardaloedd [[trofannol]] ac isdrofannol. Mae tymheredd eu cyrff yn newid ac felly maen nhw'n dibynnu ar dymheredd yr amgylchedd. Mae'r mwyafrif o rywogaethau'n [[cigysydd|gigysol]] ac yn ofiparol (hy maen nhw'n dodwy wyau).
 [[Delwedd:Natura 2000 - Madfallod Dwr Cribog.webmhd.webm|bawd|chwith|Fideo o'r [[Madfall ddŵr gribog]] yng Nghymru]]
@@ Llinell 32: / Llinell 30: @@
 Mae'r [[neidr ddefaid]] (''Anguis fragilis'') yn fadfall ddi-goes a'r [[madfall cyffredin]] (''Lacerta lacerta''), yn eang eu dosbarthiad. Ceir llawer o enwau lleol ar y madfall cyffredin, e.e. cena pry gwirion (Llŷn), Galapi wirion (Môn), gena goeg (Clwyd), motrywilen a botrywilen ([[Dyfed]]). Collwyd [[madfall y tywod]] (''L. agilis'') o Gymru am gyfnod byr ar ddiwedd yr [[20g]], ond fe'i hailgyflwynwyd i safleoedd addas.
-Cofnodwyd [[Môr-grwban|crwbanod môr]] ar draethau Cymru yn achlysurol, yn cynnwys y [[crwban môr cefn-lledr]] (''Dermochelys coriacea'') anferth ar Forfa Harlech yn 1988 a arddangosir  bellach yn [[Amgueddfa Genedlaethol Cymru]].
+Cofnodir [[Môr-grwban|crwbanod môr]] ar draethau Cymru yn achlysurol, yn cynnwys y [[crwban môr cefn-lledr]] (''Dermochelys coriacea'') anferth ar Forfa Harlech yn 1988 a arddangosir  bellach yn [[Amgueddfa Genedlaethol Cymru]].
+==Cyfeiriadau==
+{{cyfeiriadau}}
 {{Priodoliad Twm Elias|: Gwyddoniadur Cymru|Gwasg y Brifysgol}}
@@ Llinell 38: / Llinell 39: @@
 {{Wiciadur|{{lc:{{PAGENAME}}}}}}
+{{Rheolaeth awdurdod}}
 [[Categori:Ymlusgiaid| ]]