Ystum Llwynarth

Ystym Llwynarth gan y ffotograffydd Mary Dillwyn (1816-1906), c. 1853/4

Ardal a phentref yw Ystum Llwynarth neu Ystumllwynarth (Saesneg: Oystermouth) sy'n gorwedd i'r de o ddinas Abertawe. Yn weinyddol, mae'n ward etholiadol sy'n rhan o gymuned Y Mwmbwls, yn Sir Abertawe. Heddiw mae'r enw Saesneg 'Oystermouth' yn fath o enw amgen am bentref Y Mwmbwls ei hun. Poblogaeth: 4,315 (Cyfrifiad 2001).

Mae ward etholiadol Ystum Llwynarth yn cynnwys: Norton, pentref Ystum Llwynarth, Y Mwmbwls, a Thistleboon, yn etholaeth seneddol Gŵyr. Mae'r ward yn ffinio ar Newton i'r gorllewin, West Cross i'r gogledd a Bae Abertawe i'r de a'r dwyrain. Mae'r ffin rhwng pentref Ystum Llwynarth a'r Mwmbwls yn annelwig erbyn heddiw, gyda phobl yn tueddu i'w gynnwys fel rhan o'r Mwmwbwls.

Hanes

Yn yr Oesoedd Canol cynnar, roedd Ystum Llwynarth yn un o ganolfannau pwysicaf Teyrnas Gŵyr lle ceid clas a gysylltir â Sant Illtud. Yng nghyfnod y Normaniaid, codwyd Castell Ystum Llwynarth yno, un o brif ganolfannau milwrol cwmwd Gŵyr. Yn ôl traddodiad, roedd y brudiwr Rhys Fardd (neu'r 'Bardd Bach' neu'r 'Bardd Cwsg') (fl. 1460-80) yn frodor o Ystum Llwynarth.

Sefydlwyd Rheilffordd Ystum Llwynarth (Oystermouth Railway) yn gynnar yn y 19eg ganrif. Mae'r lein ar gau ers y 1960au ac yn cael ei defnyddio fel llwybr troed heddiw.

Cyfeiriadau

Trefi a phentrefi Sir Abertawe

Abertawe  · Burry Green  · Cadle  · Casllwchwr  · Crofty  · Clydach  · Dyfnant  · Fforest-fach  · Garnswllt  · Y Gellifedw  · Y Glais  · Gorseinon  · Llandeilo Ferwallt  · Llanddewi  · Llangyfelach  · Llangynydd  · Llanilltud Gŵyr  · Llanmorlais  · Llanrhidian  · Llan-y-tair-mair  · Y Mwmbwls  · Nicholaston  · Oxwich  · Pen-clawdd  · Pengelli  · Pennard  · Pentre Poeth  · Pontarddulais  · Pont-lliw  · Port Einon  · Reynoldston  · Rhosili  · Sgeti  · Treforys  · Tre-gŵyr  · Y Crwys  · Ynysdawe  · Ynysforgan  · Ystumllwynarth