Homo sapiens sapiens
| Homo sapiens sapiens Bodau dynol anatomegol | |
|---|---|
| |
| H. s. sapiens (oedolion) yng ngogledd Gwlad Tai | |
| Dosbarthiad gwyddonol | |
| Teyrnas: | Animalia |
| Ffylwm: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Primat |
| Is-urdd: | Haplorhini |
| Teulu: | Hominidae |
| Genws: | Homo |
| Rhywogaeth: | H. sapiens |
| Isrywogaeth: | H. s. sapiens |
| |
| Dosbarthiad | |
O fewn paleoanthropoleg, cyfeiria'r term Homo sapiens sapiens (neu Bodau dynol modern o ran anatomeg; Saesneg: anatomically modern humans, AMH ) at yr aelodau unigol hynny o fewn y rhywogaeth Homo sapiens sydd hefyd yn edrych yn debyg i fodau dynol modern.[1][2] (AMHS)
Esblygodd bodau dynol modern o fodau dynol cyntefig yn ystod Hen Oes y Cerrig Canol, tua 200,000 o flynyddoed cyn y presennol (CP).[3] Mae'r newid hwn yn nodi carreg filltir - sef cychwyn yr is-rywogaeth Homo sapiens sapiens', y grŵp mae pob bod dynol sy'n fyw heddiw'n perthyn iddo.
Mae'r ffosiliau hynaf o H. s. sapiens yn tarddu i 195,000 CP, a chanfuwyd 'gweddillion Omo' yn Nwyrain Affrica, ac yn cynnwys dau benglog (rhannau), braich, coes, troed ac asgwrn y pelfis.[4][5][6]
Ymhlith y darganfyddiadau eraill o ffosiliau cynnar mae Homo sapiens idaltu a ganfuwyd yn Herto yn Ethiopia sydd o fewn trwch blewyn i fod yn perthyn i Hen Oes y Cerrig Isaf (160,000 CP).[7] a darganfyddiadau yn Skhull, Israel sy'n 90,000 o flynyddoedd cyn y presennol.[8] Mae'r olion hynaf o H. s. sapiens - a echdynnwyd y genome cyfan ohono - yn 45,000 CP, a ganfuwyd yng ngorllewin Siberia .[9]
Gweler hefyd
[golygu | golygu cod]- Homo sapiens idaltu
- Cro-Magnon
- Dyn Neanderthal (Homo neanderthalensis)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ Matthew H. Nitecki, Doris V. Nitecki. Origins of Anatomically Modern Humans. Springer, 31 Ionawr 1994
- ↑ Major Events in the History of Life. Golygydd: J. William Schopf. Pg 168.
- ↑ Human Evolution: A Neuropsychological Perspective gan John L. Bradshaw. Pg 185
- ↑ "Fossil Reanalysis Pushes Back Origin of Homo sapiens". Scientific American. 17 Chwefror 2005. http://www.scientificamerican.com/article.cfm?id=fossil-reanalysis-pushes.
- ↑ McDougall, Ian; Brown, Francis H.; Fleagle, John G. (17 Chwefror 2005). "Stratigraphic placement and age of modern humans from Kibish, Ethiopia". Nature 433 (7027): 733–736. Bibcode 2005Natur.433..733M. doi:10.1038/nature03258. PMID 15716951. https://archive.org/details/sim_nature-uk_2005-02-17_433_7027/page/733.
- ↑ "Worlds Together Worlds Apart", 4ydd rhifyn, Beginnings Through the 15th century, Tignor, 2014, tt. 14
- ↑ White, Tim D.; Asfaw, B.; DeGusta, D.; Gilbert, H.; Richards, G. D.; Suwa, G.; Howell, F. C. (2003). "Pleistocene Homo sapiens from Middle Awash, Ethiopia". Nature 423 (6491): 742–747. Bibcode 2003Natur.423..742W. doi:10.1038/nature01669. PMID 12802332{{inconsistent citations}}
- ↑ Trinkaus, E. (1993). "Femoral neck-shaft angles of the Qafzeh-Skhul early modern humans, and activity levels among immature near eastern Middle Paleolithic hominids". Journal of Human Evolution (INIST-CNRS) 25 (5): 393–416. doi:10.1006/jhev.1993.1058. ISSN 0047-2484. http://cat.inist.fr/?aModele=afficheN&cpsidt=4290541. Adalwyd 2016-08-06.
- ↑ "Oldest human genome reveals when our ancestors had sex with Neandertals". nature.com. 22 Hydref 2014. Cyrchwyd 27 Hydref 2014.