Ethiopia

Ethiopia
Arwyddair	Land of origins
Math	gwladwriaeth sofran, gwlad, gwlad dirgaeedig
Prifddinas	Addis Ababa
Poblogaeth	104,957,438
Sefydlwyd	5 Mai 1941 ;
Anthem	March Forward, Dear Mother Ethiopia
Pennaeth llywodraeth	Abiy Ahmed
Cylchfa amser	UTC+03:00, East Africa Time
Nawddsant	Siôr
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Amhareg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	Dwyrain Affrica
Gwlad	Ethiopia
Arwynebedd	1,104,300 km²
Yn ffinio gyda	Swdan, De Swdan, Cenia, Somalia, Jibwti, Eritrea, Y Cynghrair Arabaidd
Cyfesurynnau	9°N 40°E
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of Ethiopia
Corff deddfwriaethol	Federal Parliamentary Assembly
Swydd pennaeth; y wladwriaeth	President of Ethiopia
Pennaeth y wladwriaeth	Sahle-Work Zewde
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Prime Minister of Ethiopia
Pennaeth y Llywodraeth	Abiy Ahmed
Ariannol
Cyfanswm CMC (GDP)	80,561 million US$
CMC y pen	767 US$
Arian	birr
Canran y diwaith	5 ±1 %
Cyfartaledd plant	4.395
Mynegai Datblygiad Dynol	0.463
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Gwlad tirgaeedig yng ngogledd-ddwyrain Affrica yw Gweriniaeth Ddemocrataidd Ffederal Ethiopia neu Ethiopia. Mae'n ffinio ag Eritrea i'r gogledd, Swdan a De Swdan i'r gorllewin, Cenia i'r de a Somalia a Jibwti i'r dwyrain. Addis Ababa yw'r brifddinas.

Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Diorseddwyd yr ymerawdwr Iyasu yn 1916, daeth ei fodryb Zewditu yn ymerodres, ac enwyd Tafari Makonnen yn aer i'r goron ac yn llywodraethwr y deyrnas.

Pan ddaeth Tafari Makonnen yn ymerawdwr yn 1930 ar farwolaeth Zewditu, cymerodd yr enw Haile Selassie, sy'n golygu "Grym y Drindod". Yn ystod ei deyrnasiad o 45 mlynedd, gwnaeth Haile Selassie lawer i geisio moderneiddio Ethiopia, ac enillodd boblogrwydd mawr yn Affrica a thu hwnt. Daeth i amlygrwydd byd-eang yn 1936 trwy ei araith i Gynghrair y Cenhedloedd yn condemnio defnydd yr Eidal o arfau cemegol yn eu hymdrech i oresgyn Ethiopia.

Aeth Haile Selassie yn fwy ceidwadol wrth iddo heneddio, a theimlai carfan yn Ethiopia nad oedd y wlad yn cael ei moderneiddio'n ddigon cyflym. Bu gwrthryfel yn ei erbyn, a diorseddwyd ef ar 12 Medi 1974.