Neidio i'r cynnwys

Griffith Edwards (Gutyn Padarn)

Oddi ar Wicipedia
Griffith Edwards
FfugenwGutyn Padarn Edit this on Wikidata
Ganwyd1 Medi 1812 Edit this on Wikidata
Llanberis Edit this on Wikidata
Bu farw29 Ionawr 1893 Edit this on Wikidata
Y Trallwng Edit this on Wikidata
DinasyddiaethBaner Cymru Cymru
Alma mater
Galwedigaethclerig, bardd, hynafiaethydd Edit this on Wikidata
Gwobr/auCymrawd y Gymdeithas Hanesyddol Frenhinol Edit this on Wikidata

Offeiriad Anglicanaidd, bardd, a hynafiaethydd o Gymru oedd Griffith Edwards (Gutyn Padarn) (1 Medi 181229 Ionawr 1893).[1]

Cefndir

[golygu | golygu cod]

Ganwyd Gutyn Padarn yn Llanberis yn blentyn i William Edwards, (Gwilym Padarn),[2] chwarelwr a bardd gwlad, ac Elin ei wraig.

Dechreuodd gyrfa Gutyn Padarn yn y chwarel gyda'i dad. O weithio fel chwarelwr aeth i gadw ysgol ddyddiol yn Llanrug ac wrth gadw 'r ysgol derbyniodd rhywfaint o addysg glasurol gan y Parch Peter Bailey Williams, rheithor Llanrug ac ysgolhaig a hynafiaethydd adnabyddus yn ei ddydd. Bu hyn yn ei alluogi i fynd yn fyfyriwr i Goleg y Drindod, Dulyn, lle graddiodd B.A. ym 1843, ac M.A. ym 1846.[3]

Wedi ei ordeinio'n offeiriad Eglwys Loegr dechreuodd ei weinidogaeth fel curad plwyf Llangollen rhwng 1843 a 1849. Ym 1849 daeth yn beriglor Y Mwynglawdd ger Wrecsam ac ym 1863 fe'i penodwyd yn Rheithor Llangadfan lle arhosodd hyd ei ymddeoliad.

Gyrfa lenyddol

[golygu | golygu cod]

Roedd Gutyn yn un o'r beirdd o ardal Caernarfon oedd yn cael eu hadnabod fel Cywion Dafydd Ddu sef beirdd a ddysgodd y grefft o farddoni gan Dafydd Ddu Eryri ac ef yw awdur un o englynion bedd Dafydd Du:

Wele, — Dyma gell dywell Dewi, — fardd clodfawr
O orawr Eryri
Tristwch mawr sy'n awr i ni
O'i ddwyn, ddyn addwyn, iddi.[4]

Ym 1831, cyhoeddodd cyfres o erthyglau hynafiaethol yn y Gwyliedydd.[5] Ym 1832 dyfarnwyd y wobr iddo yn Eisteddfod Biwmares am y Farwnad orau er Cof am y Parch. John Jenkins (Ifor Ceri), a derbyniodd y wobr o fedal arian gan y Dywysoges Fictoria, (y Frenhines Fictoria yn ddiweddarach). Yna enillodd wobr mewn Eisteddfod yng Nghaerdydd am ysgrifennu cerdd o glod i'r dywysoges Fictoria ym 1840. Roedd yn fuddugol yn Eisteddfod Lerpwl am Farwnad i Syr Watkin Williams-Wynn ac yn y Bala am Farwnad i wraig Syr Watkin y Ledi Henrietta Wynn.

Wedi hynny mae'n ymddangos ei fod wedi rhoi'r gorau i gystadlu ar farddoni mewn eisteddfodau gan droi fwy at feirniadu.

Cyfrannodd cerddi a thraethodau i'r Gwladgarwr, y Traethodydd, yr Haul, a chylchgronau Cymraeg eraill. Ym 1839 golygodd wythnosolyn o'r enw Y Protestant.

Cyhoeddodd blodeugerdd o'i gerddi Prydyddiaeth Gutyn Padarn ym 1846 a chyfrol o bregethau Deg-ar-hugain o Bregethau ym 1854. Cyfieithodd traethawd Saesneg poblogaidd Easy Lessons for Sunday Schools fel Gwersi Hawdd i Ysgolion Sul. Golygodd Ceinion Alun sef gyfrol o waith barddonol John Blackwell ym 1851 ac fe gyfrannodd cofiant byr i Alun fel rhagymadrodd i'r llyfr.[6]

Yn ystod ei gyfnod yn Llangadfan roedd yn aelod brwd o Glwb Hynafiaethau Powysland ac ysgrifennodd traethodau ar hanes plwyfi Llangadfan, Garthbeibio, a Llanerfyl ar gyfer eu cyfnodolyn The Mongomeryshire Collection [7]

Fe'i hetholwyd yn Gymrawd o'r Gymdeithas Hanesyddol Frenhinol.[8]

Marwolaeth

[golygu | golygu cod]

Ychydig fisoedd cyn ei farwolaeth ymddeolodd o'i waith offeiriadol oherwydd iechyd bregus ac aeth i fyw yn agos at berthynas iddo yn y Trallwng, lle fu farw yn ddi-briod.[9] Ar ôl ei farwolaeth cyhoeddwyd llyfr teyrnged iddo The works of the Rev. Griffith Edwards (Gutyn Padarn). M.A., F.R.H.S., late Vicar of LLangadfan, Montgomeryshire edited by Elias Owen; parochial histories of LLangadfan, Garthbeibio, and Llanerfyl, Montgomeryshire, together with Welsh and English poetry. [10]

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. Gutyn Padarn yn y Bywgraffiadur
  2. Gwilym Padarn yn y Bywgraffiadur
  3. Gutyn Padarn - Y Geninen cylchgrawn cenedlaethol; Mawrth 1893
  4. Cymru; Cyf. 33, 1907 - Beirdd Llanberis
  5. Achau Teulu Cefn Llanfair gan Gutyn - Y Gwyliedydd Chwefror 1831
  6. EDWARDS, Rev. GRIFFITH, M.A., F.R.Hist.S. (Gutyn Padarn) yn Williams, Richard; Montgomeryshire Worthies, ail argraffiad (1894)
  7. "Y Diweddar Gutyn Padarn - Y Cymro". Isaac Foulkes. 1893-02-16. Cyrchwyd 2020-02-10.
  8. "HYN AR LLALL O'R GOGLEDD - Y Celt". H. Evans. 1893-02-24. Cyrchwyd 2020-02-11.
  9. "THE LATE REV G EDWARDS MA - Weekly Mail". Henry Mackenzie Thomas. 1893-03-18. Cyrchwyd 2020-02-11.
  10. Edwards, Griffith; Owen, Elias. (1895). The works of the Rev. Griffith Edwards (Gutyn Padarn). M.A., F.R.H.S., late Vicar of LLangadfan, Montgomeryshire. London: E. Stock.