Brythoniaid: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Pori'r hanes yn rhyngweithiol

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

GweledolCystrawen wici

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 08:00, 14 Mehefin 2009

Ystrad Clud

Gododdin

Rheged

Elfed

Gwynedd

Cere-

digion

Powys

Brycheiniog

Erging

Gwent

Glywy-

sing

Dyfed

Cernyw

Dumnonia

Brynaich

North-

umbria

North-

umbria

Deifr

Lindsey

Mersia
Mersia

East Anglia

Essex

Caint

Sussex

Wessex

Х

Y Môr Udd

Y Môr Celtaidd

Tiriogaethau Prydain

(y map gwreiddiol gan William Rees 1959) ^[1]

Allwedd:

Teyrnas Frythonig

Teyrnas Sacsoniaid ac estroniaid eraill

X = Brwydrau

Y Brythoniaid (neu'r Brutaniaid a hefyd Brython fel enw unigol lluosog) oedd y bobl oedd yn byw yn ynys Prydain i'r de o Ucheldiroedd yr Alban cyn goresgyniad y Rhufeiniaid. Nid un "genedl" oeddynt ond yn hytrach gasgliad o deyrnasoedd annibynnol mawr a bach yn seiliedig ar batrymau llwythol. Mae llawer o ysgrifenwyr wedi anghofio am y Brythoniaid - maen' nhw'n defnyddio termau fel "Celtiaid" neu "Romano-British" gan amlaf.

Erbyn i'r Rhufeiniaid adael yn 410 OC roedd Lladin, iaith y Rhufeiniaid, wedi dylanwadu ar y Frythoneg ac roedd hi'n dechrau newid ei strwythr. Roedd yr iaith yn datblygu a'r ysgogiad i gofnodi gwahanol ddeunydd - ysgrifau am hanes a dirwyiad tybiedig y genedl gan y mynach Gildas, canu Taliesin ac Aneirin yn cael eu draddodi ar lafar, a chofnodion a phytiau mewn llawysgrifau eglwysig ac ar feini - yn arwain at gychwyn llenyddiaeth Gymraeg.

Yn llenyddiaeth gynnar Cymru, defnyddir yr enwau "Cymry" a "Brython" (Brythoniaid/Brutaniaid) ochr yn ochr.

Roedd y Cymry'n ymwybodol iawn o'u perthynas â'r Llydawyr yn Llydaw (fel y tyst yr enw Breton) a'r Cernywiaid yng Nghernyw, ynghyd â'u cyd-Frythoniaid yn yr Hen Ogledd. Dros y môr i Lydaw aeth nifer o'r Brythoniaid, yn ôl chwedl Macsen Wledig a ffynonellau eraill, wedi'r goresgyniad Sacsonaidd yn Lloegr - a dyma lle ymsefydlodd nifer o'r seintiau Brythonaidd cynnar.

Llyfryddiaeth

Geraint Bowen (gol.), Y Gwareiddiad Celtaidd (Caerdydd, 1987). Gweler yn arbennig pennod 4, "Y Brydain Rufeinig" gan D. Ellis Evans a phennod 9, "Yr Ymfudo i Lydaw" gan Léon Fleuriot.
Wendy Davies, Wales in the Early Middle Ages (Leicester, 1982)
John Morris, The Age of Arthur (Llundain, 1973)
Christopher Snyder, The Britons (Blackwell, 2003)

Gweler hefyd

Cyfeiriadau

↑ Atgynhyrchwyd y map hwn yn "Hanes Cymru" gan John Davies; cyhoeddwyd gan Penguin Books, 1990)

[1] Atgynhyrchwyd y map hwn yn "Hanes Cymru" gan John Davies; cyhoeddwyd gan Penguin Books, 1990)

[1]

@@ Llinell 56: / Llinell 56: @@
 <!--Teitl-->
-{{Image label small|x=0.66|y=0.08|scale={{{width|400}}}|text='''Tiriogaethau Prydain'''}}
+{{Image label small|x=0.68|y=0.08|scale={{{width|400}}}|text='''Tiriogaethau Prydain'''}}
-{{Image label small|x=0.66|y=0.12|scale={{{width|400}}}|text=(y map gwreiddiol gan William Rees 1959) <ref>Atgynhyrchwyd y map hwn yn "Hanes Cymru" gan John Davies; cyhoeddwyd gan Penguin Books, 1990)</ref>}}
+{{Image label small|x=0.68|y=0.12|scale={{{width|400}}}|text=(y map gwreiddiol gan William Rees 1959) <ref>Atgynhyrchwyd y map hwn yn "Hanes Cymru" gan John Davies; cyhoeddwyd gan Penguin Books, 1990)</ref>}}
 <!--Allwedd (gwaelod)-->
-{{Image label small|x=0.70|y=1.11|scale={{{width|400}}}|text='''Allwedd:'''}}
+{{Image label small|x=0.70|y=1.11|scale={{{width|400}}}|text=Allwedd:}}
-{{Image label small|x=0.70|y=1.14|scale={{{width|400}}}|text='''[[Brythoniaid|<span style="color: #028002">Teyrnas Frythonig]]'''}}
+{{Image label small|x=0.70|y=1.14|scale={{{width|400}}}|text=[[Brythoniaid|<span style="color: #028002">Teyrnas Frythonig]]}}
-{{Image label small|x=0.70|y=1.18|scale={{{width|400}}}|text='''[[Sacsoniaid|<span style="color: #9e5406;">Teyrnas Sacsoniaid ac estroniaid eraill]]'''}}
+{{Image label small|x=0.70|y=1.18|scale={{{width|400}}}|text=[[Sacsoniaid|<span style="color: #9e5406;">Teyrnas Sacsoniaid ac estroniaid eraill]]}}
-{{Image label small|x=0.70|y=1.24|scale={{{width|400}}}|text='''X = Brwydrau'''}}
+{{Image label small|x=0.70|y=1.24|scale={{{width|400}}}|text=<span style="color: #000000;">X = Brwydrau}}
 </font color>
 {{Image label end}}
 <!--Diwedd y Map-->
 Y '''Brythoniaid''' (neu'r '''Brutaniaid''' a hefyd '''Brython''' fel enw unigol lluosog) oedd y bobl oedd yn byw yn [[ynys Prydain]] i'r de o [[Ucheldiroedd yr Alban]] cyn goresgyniad [[Yr Ymerodraeth Rufeinig|y Rhufeiniaid]]. Nid un "genedl" oeddynt ond yn hytrach gasgliad o deyrnasoedd annibynnol mawr a bach yn seiliedig ar batrymau llwythol. Mae llawer o ysgrifenwyr wedi anghofio am y Brythoniaid - maen' nhw'n defnyddio termau fel "[[Y Celtiaid|Celtiaid]]" neu "''Romano-British''" gan amlaf.