Galisia: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

Golygu dolenni
Oddi ar Wicipedia
Pori'r hanes yn rhyngweithiol
← Cymharer â'r fersiwn gyntCymharer â'r fersiwn dilynol →
Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu
GweledolCystrawen wici
Huw P (sgwrs | cyfraniadau)
2,758 golygiad
Dim crynodeb golygu
Huw P (sgwrs | cyfraniadau)
2,758 golygiad
Dim crynodeb golygu
Llinell 34: Llinell 34:
Mae gan Galisia ei hiaith ei hun, [[Galisieg]], sy'n iaith Rufeinaidd, sy'n debygach i [[Portiwgaleg|Bortiwgaleg]] na [[Sbaeneg]]. Yn ôl astudiaeth ddiweddar defnyddir yr iaith gan tua 80% o'r boblogaeth. Ymhlith ei harwyr chwedlonol mae [[Pedro Pardo de Cela]] (c. 1425 - [[17 Rhagfyr]] [[1483]]). Ystyrir [[Ramón Piñeiro]] ([[31 Mai]] 1915 - 27 Awst 1990) yn [[Athronydd]], [[awdur]] a chenedlaetholwr o bwys. Fe'i ganwyd yn Armea de Abaixo, Lama, Láncara, Galisia ac roedd yn flaenllaw yn ei ymdrech i hyrwyddo diwylliant Galicia wedi [[Rhyfel Cartref Sbaen]].
Mae gan Galisia ei hiaith ei hun, [[Galisieg]], sy'n iaith Rufeinaidd, sy'n debygach i [[Portiwgaleg|Bortiwgaleg]] na [[Sbaeneg]]. Yn ôl astudiaeth ddiweddar defnyddir yr iaith gan tua 80% o'r boblogaeth. Ymhlith ei harwyr chwedlonol mae [[Pedro Pardo de Cela]] (c. 1425 - [[17 Rhagfyr]] [[1483]]). Ystyrir [[Ramón Piñeiro]] ([[31 Mai]] 1915 - 27 Awst 1990) yn [[Athronydd]], [[awdur]] a chenedlaetholwr o bwys. Fe'i ganwyd yn Armea de Abaixo, Lama, Láncara, Galisia ac roedd yn flaenllaw yn ei ymdrech i hyrwyddo diwylliant Galicia wedi [[Rhyfel Cartref Sbaen]].


Roedd [[Rosalía de Castro]] (24 Chwefror 1837 – 15 Gorffennaf 1885) yn brif lenor Galisia ac heddiw yn arwres ffeministaidd. Cyhoeddodd ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth ''Cantares gallegos'' (Cantoriaion Galisieg) ar 17 Mai, 1863. Mae 17 Mai bellach yn cael ei dathlu fel ''Día das Letras Galegas'' - Diwrnod llenyddiaeth Galisieg, yn ddiwrnod o wyliau yn Galisia.
Roedd [[Rosalía de Castro]] (1837 – 1885) yn brif lenor Galisia ac heddiw yn arwres ffeministaidd. Cyhoeddodd ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth ''Cantares gallegos'' (Caneuon Galisieg) ar 17 Mai, 1863. Mae 17 Mai bellach yn cael ei dathlu fel ''Día das Letras Galegas'' - Diwrnod llenyddiaeth Galisieg, yn ddiwrnod o wyliau yn Galisia. Un o brif ffigyrau eraill Galisia yw [[Alfonso Daniel Rodríguez Castelao|Castelao]] (1886 – 1950) a oedd yn arweinydd y mudiad cenelaethol, ysgrifennwr, arlunydd, cartwnydd, dramodydd a doctor.

==Cysylltiad Celtaidd==
==Cysylltiad Celtaidd==
Mae Galisia yn cael ei hystyried fel gwlad [[Y Celtiaid|Geltaidd]] am ei gysylltiadau Celtaidd hanesyddol.
Mae Galisia yn cael ei hystyried fel gwlad [[Y Celtiaid|Geltaidd]] am ei gysylltiadau Celtaidd hanesyddol.

Fersiwn yn ôl 18:16, 27 Rhagfyr 2020

Comunidade Autónoma da
Galiza
Baner Galisia
Ieithoedd swyddogol Galisieg a Sbaeneg
Prifddinas Santiago de Compostela
Anthem genedlaethol Os Pinos
Arwynebedd
 – Cyfanswm
 – % o Sbaen 		Safle 7fed
 29,574 km²
 5.8%
Poblogaeth
 – Cyfanswm
 – % o Sbaen
 – Dwysedd 		Safle 5ed
 2,760,179
 2,9%
 93.78/km²
ISO 3166-2 GA
Arlywydd Alberto Núñez Feijoo (PPdeG-PP)
Xunta de Galicia

Mae Galisia (Galisieg: Galicia; Galiza[1], Sbaeneg Galicia), yn un o gymunedau ymreolaethol Sbaen, yng ngogledd-orllewin yr orynys Iberaidd. Mae nifer o ynysoedd megis y Cíes, Ons, Cortegada, Arousa, Sálvora a Vionta yn rhan o Galisia. Ystyrir Galisia yn genedl hanesyddol, fel Catalonia ac Euskadi (sef Gwlad y Basg).

Mae gan Galisia ei hiaith ei hun, Galisieg, sy'n iaith Rufeinaidd, sy'n debygach i Bortiwgaleg na Sbaeneg. Yn ôl astudiaeth ddiweddar defnyddir yr iaith gan tua 80% o'r boblogaeth. Ymhlith ei harwyr chwedlonol mae Pedro Pardo de Cela (c. 1425 - 17 Rhagfyr 1483). Ystyrir Ramón Piñeiro (31 Mai 1915 - 27 Awst 1990) yn Athronydd, awdur a chenedlaetholwr o bwys. Fe'i ganwyd yn Armea de Abaixo, Lama, Láncara, Galisia ac roedd yn flaenllaw yn ei ymdrech i hyrwyddo diwylliant Galicia wedi Rhyfel Cartref Sbaen.

Roedd Rosalía de Castro (1837 – 1885) yn brif lenor Galisia ac heddiw yn arwres ffeministaidd. Cyhoeddodd ei chasgliad cyntaf o farddoniaeth Cantares gallegos (Caneuon Galisieg) ar 17 Mai, 1863. Mae 17 Mai bellach yn cael ei dathlu fel Día das Letras Galegas - Diwrnod llenyddiaeth Galisieg, yn ddiwrnod o wyliau yn Galisia. Un o brif ffigyrau eraill Galisia yw Castelao (1886 – 1950) a oedd yn arweinydd y mudiad cenelaethol, ysgrifennwr, arlunydd, cartwnydd, dramodydd a doctor.

Cysylltiad Celtaidd

Mae Galisia yn cael ei hystyried fel gwlad Geltaidd am ei gysylltiadau Celtaidd hanesyddol.

Enw un o brif glybiau pêl-droed y wlad yw Celta de Vigo (Celtiad Vigo) ac mae cerddoriaeth draddodiadol Galisia yn cynnwys offerynnau Celtaidd fel y pibgod.

Mae Os Pinos - anthem genelaethol y wlad yn cyfeirio at Galisia fel ‘Cenedl Beogán’. Roedd Breogán (Breoghan, Bregon neu Breachdan)[2] yn arwr yn hanes Celtaidd. Mae’r llyfr Gwyddelig Lebor Gabála Érenn [3](Llyfr llafar Iwerddon) o’r canoloesol yn cyfeirio at Breogán a’i disgynyddion yn teithio i Galisia a sefydlu dinas Brigantia (A Coruña heddiw). Mae cerflun modern enfawr o Beogán yn sefyll yn A Coruña yn edrych tua'r môr ac Iwerddon


Prif drefi Galisia

Yn economaidd, mae Galisia yn dibynnu i raddau helaeth ar amaethyddiaeth a physgota. Mae twristiaeth hefyd yn elfen bwysig, ac mae miloedd o bererinion yn cyrchu i Santiago de Compostela bob blwyddyn ar hyd y Camino de Santiago.

Oriel

  • Ymgyrch rhai Galisiaid i gael eu cyfyri'n wlad Geltaidd, ar ffurf baneri Celtaidd.
    Ymgyrch rhai Galisiaid i gael eu cyfyri'n wlad Geltaidd, ar ffurf baneri Celtaidd.
  • Torch aur o Burela, o Oes yr Haearn
    Torch aur o Burela, o Oes yr Haearn
  • Llywodraeth Galisia: y Pazo de Raxoi, yn Santiago
    Llywodraeth Galisia: y Pazo de Raxoi, yn Santiago
  • Dwysedd y boblogaeth
    Dwysedd y boblogaeth
  • Baner Galisia gyda seren dros annibyniaeth
    Baner Galisia gyda seren dros annibyniaeth

Dinasoedd a threfi mawrion

Y prif ddinasoedd yw: Vigo, A Coruña, Ourense, Lugo, Santiago de Compostela (y brifddinas), Pontevedra a Ferrol.

Yr ardaloedd mwyaf poblog yw:

  • Vigo-Pontevedra – 660,000
  • A Coruña-Ferrol – 640,000
Rhestr dinasoedd a threfi yn Galisia yn ôl poblogaeth
Tref/Dinas Rhanbarth Poblogaeth (2013) Tref/Dinas Rhanbarth Poblogaeth (2013)
1 Vigo Pontevedra 294,997   11 Carballo A Coruña 31,303
2 A Coruña A Coruña 244,810   12 Arteixo A Coruña 30,482
3 Ourense Ourense 106,905   13 Redondela Pontevedra 30,006
4 Lugo Lugo 98,007   14 Culleredo A Coruña 29,207
5 Santiago de Compostela A Coruña 95,207   15 Ames A Coruña 28,852
6 Pontevedra Pontevedra 82,946   16 Ribeira A Coruña 27,699
7 Ferrol A Coruña 70,389   17 Cangas Pontevedra 26,121
8 Narón A Coruña 39,450   18 Marín Pontevedra 25,864
9 Vilagarcía de Arousa Pontevedra 37,621   19 Cambre A Coruña 23,649
10 Oleiros A Coruña 34,470   20 Ponteareas Pontevedra 23,561


Gweler hefyd

Cyfeiriadau

  1. ↑ Fraga, Xesús (2008-06-08). "La Academia contesta a la Xunta que el único topónimo oficial es Galicia". La Voz de Galicia. Unknown parameter |trans_title= ignored (help)
  2. ↑ "Breogán" (yn en), Wikipedia, 2020-01-13, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Breog%C3%A1n&oldid=935528972, adalwyd 2020-10-24
  3. ↑ "Lebor Gabála Érenn" (yn en), Wikipedia, 2020-10-18, https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Lebor_Gab%C3%A1la_%C3%89renn&oldid=984132599, adalwyd 2020-10-24
gw • sg • go
Cymunedau ymreolaethol Sbaen

Andalucía · Aragón · Asturias · Cantabria · Castilla-La Mancha · Castilla y León · Catalwnia · Extremadura · Galisia · Gwlad y Basg · Madrid · Murcia · Navarra · La Rioja · Valenciana · Ynysoedd Balearig · Yr Ynysoedd Dedwydd ·

Dinasoedd ymreolaethol
Ceuta · Melilla

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Galisia&oldid=10809633"