1823 yng Nghymru
_-_geograph.org.uk_-_408122.jpg)
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1823 i Gymru a'i phobl
Digwyddiadau[golygu | golygu cod]
- 13 Ionawr - Penodwyd Edward Paget, cyn AS Caernarfon, yn gadbennaeth lluoedd Prydain yn India.
- 23 Ionawr - Yn Ogof Pen-y-fai ar Benrhyn Gŵyr, mae William Buckland yn darganfod Boneddiges goch Pen y Fai, y canfyddiad gyntaf o gladdedigaeth ddynol gyn hanesyddol.
- Chwefror - John Frost yn cael ei ddedfrydu i chwe mis o garchar am enllib yn erbyn clerc tref Casnewydd.[1]
- 4 Mawrth - Ethol John Richards, a anwyd yn Llanuwchllyn, i Gyngres yr Unol Daleithiau.[2]
- 26 Mawrth - Mae'r bacedlong Alert yn suddo oddi ar Ynysoedd y Moelrhoniaid, Ynys Môn, gan golli cant o fywydau.
- Haf - Clawdd Stanley yn cael ei gwblhau gan Thomas Telford gan gysylltu Ynys Môn ac Ynys Gybi.
- Cynhelir eisteddfod fawr yn yr Wyddgrug.
- Sefydlir Y Gymdeithas Lenyddol Gymreig yn Aberhonddu gan Thomas Price (Carnhuanawc).
- Mae Eglwys Bresbyteraidd Cymru yn llunio cyffes ffydd ac yn dod yn gorff ar wahân i Eglwys Loegr.
- Darganfyddir Cawg Caergwrle, arteffact addurnedig o'r Oes Efydd Ganol.
Celfyddydau a llenyddiaeth[golygu | golygu cod]
Llyfrau newydd[golygu | golygu cod]
- Felicia Hemans – The Siege of Valencia
- Walter Davies (Gwallter Mechain) [3]- Eos Ceiriog, sef casgliad o bêr ganiadau Huw Morus Casgliad o waith Eos Ceiriog, sef casgliad o bêr ganiadau Huw Morus (casgliad o waith Huw Morus (Eos Ceiriog) (1866 - 1709
- Ioan Siencyn – Casgliad o Ganiadau Difyr
Cerddoriaeth[golygu | golygu cod]
- David Charles – Hymnau ar Amrywiol Achosion
- John Ellis [4] - Eliot (emyn dôn)
Genedigaethau[golygu | golygu cod]
- 8 Ionawr, Alfred Russel Wallace - naturiaethwr a hyrwyddwr diwygiadau cymdeithasol (bu farw 1913) [5]
- 11 Chwefror, Syr Llewellyn Turner - Uchel Siryf Sir Gaernarfon, Maer tref Caernarfon (bu farw 1903) [6]
- Mawrth, Rowland Williams (Hwfa Môn) - prifardd a gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1905) [7]
- 3 Mawrth, Charles Hughes - cyhoeddwr (bu farw 1886) [8]
- 19 Ebrill, Anna Laetitia Waring - bardd ac emynydd [9]
- 1 Mai, John Davies gweinidog gyda'r Annibynwyr (bu farw 1874) [10]
- 8 Mai, Nicholas Bennett - cerddor a hanesydd (bu farw 1899) [11]
- 13 Mai, John Williams (Ioan Mai) - bardd (bu farw 1887) [12]
- 30 Mai, Richard Roberts gweinidog Wesleaidd (bu farw 1909) [13]
- 12 Mehefin, John Roberts - chwaraewr biliards (bu farw 1893) [14]
- 2 Gorffennaf, Thomas Jones (Canrhawdfardd) - cerddor (bu farw 1904) [15]
- 3 Awst, Thomas Lewis - gweinidog gyda'r Bedyddwyr a hanesydd (bu farw 1900) [16]
- 21 Awst, George Thomas Orlando Bridgeman - clerigwr, hynafiaethydd ac achyddwr (bu farw 1895) [17]
- 23 Medi Robert Meredith - argraffydd (bu farw 1893) [18]
- 9 Hydref, David William Morris (Marmora) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr (bu farw 1914) [19]
- 2 Tachwedd, Edward Evans (Heman Gwent) - cerddor (bu farw 1878) [20]
- 16 Rhagfyr, Caroline Elizabeth Williams - ymgyrchydd dros hawliau merched (bu farw 1908) [21]
- 17 Rhagfyr, Thomas Davies, Llanelli - gweinidog (bu farw 1898) [22]
- Dyddiad anhysbys
Marwolaethau[golygu | golygu cod]
- 10 Ionawr, John Daniel – argraffydd (g 1755) [25]
- 10 Ionawr, David Williams (Iwan) - gweinidog gyda'r Bedyddwyr (g 1796)[26]
- 17 Chwefror, Benjamin Jones - gweinidog gyda'r Annibynwyr (g 1756) [27]
- 21 Mawrth, William Davies - casglwr defnyddiau at ysgrifennu hanes Sir Forgannwg (g 1756)[28]
- 25 Mawrth, Lewis Ellis - cerddor ac offerynnwr (g 1761)[29]
- 12 Ebrill, Diana Noel - noddwraig crefydd[30]
- 19 Tachwedd, John Edwards - pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g 1755) [31]
- 4 Rhagfyr, John Harris (Ieuan Ddu) - argraffydd ac awdur (g 1802) [32]
- 28 Rhagfyr, John Williams - pregethwr Methodist ac emynydd (g 1762) [33]
- Dyddiad anhysbys
- Jonathan Powell, gweinidog gyda'r Annibynwyr (g 1764)[34]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "FROST, JOHN (1784 - 1877), siartydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ Biographical Directory of the United States Congress. RICHARDS, John (1765-1850)
- ↑ "DAVIES, WALTER (' Gwallter Mechain'; 1761 - 1849), offeiriad, bardd, hynafiaethydd, a beirniad | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ – Griffith, R. D., & Williams, H., (1953). ELLIS, JOHN (1760 - 1839), cyfrwywr a cherddor. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ "WALLACE, ALFRED RUSSEL (1823-1913), naturiaethwr a hyrwyddwr diwygiadau cymdeithasol. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ Daily Post Caernarfon plaque to honour castle saviour and water pioneer Sir Llewelyn Turner
- ↑ "WILLIAMS, ROWLAND ('Hwfa Môn'; 1823 - 1905), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "HUGHES, CHARLES (1823 - 1886), cyhoeddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ [https://doi.org/10.1093/ref:odnb/36742 ODNB Waring, Anna Letitia
- ↑ "DAVIES, JOHN (1823 - 1874), gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "BENNETT, NICHOLAS (1823 - 1899), cerddor a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "WILLIAMS, JOHN ('Ioan Mai'; 1823 - 1887), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "ROBERTS, RICHARD (1823 - 1909), gweinidog Wesleaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "ROBERTS, JOHN (1823 - 1893), chwaraewr biliards | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "JONES, THOMAS ('Canrhawdfardd'; 1823 - 1904), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "LEWIS, THOMAS (1823 - 1900), gweinidog gyda'r Bedyddwyr, a hanesydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "BRIDGEMAN, GEORGE THOMAS ORLANDO (1823 - 1895), clerigwr, hynafiaethydd ac achyddwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "MEREDITH, ROBERT (1823 - 1893), argraffydd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "MORRIS, DAVID WILLIAM ('Marmora'; 1823 - 1914), gweinidog gyda'r Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "EVANS, EDWARD ('Heman Gwent'; 1823 - 1878), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ Hellohistoria Caroline Elizabeth Williams
- ↑ Owen, M. B., (1953). DAVIES, THOMAS (1823 - 1898), Llanelli;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ "EVANS, WILLIAM (1823 - 1900), ficer Rhymni a chanon mygedol yn eglwys gadeiriol Llandaf | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ "MORGAN, DAVID LLOYD (1823 - 1892), meddyg yn y llynges | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2020-03-03.
- ↑ Davies, W. Ll., (1953). DANIEL, JOHN (1755? - 1823), argraffydd yng Nghaerfyrddin;. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Rhys, W. J., (1953). WILLIAMS, DAVID (‘Iwan’; 1796 - 1823) gweinidog gyda'r Bedyddwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020]
- ↑ Owen, R. G., (1953). JONES, BENJAMIN (1756 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Davies, W. Ll., (1953). DAVIES, WILLIAM (1756 - 1823), casglwr defnyddiau at ysgrifennu hanes sir Forgannwg. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Griffith, R. D., (1953). ELLIS, LEWIS (1761 - 1823), cerddor ac offerynnwr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Roberts, G. M., (1953). BARHAM, DIANA (1763 - 1823), arglwyddes, noddwraig crefydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Jenkins, R. T., (1953). EDWARDS, JOHN (1755 - 1823), pregethwr gyda'r Methodistiaid Calfinaidd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Rhys, W. J., (1953). HARRIS, JOHN RYLAND (‘Ieuan Ddu’; 1802 - 1823). Y Bywgraffiadur Cymreig Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Roberts, G. M., (1953). WILLIAMS, JOHN (1762 - 1823), pregethwr Methodist ac emynydd. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
- ↑ Owen, R. G., (1953). POWELL, JONATHAN (1764 - 1823), gweinidog gyda'r Annibynwyr. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 3 Maw 2020
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899