1868 yng Nghymru
 Cofeb damwain drên Abergele | |
| Enghraifft o'r canlynol | digwyddiadau mewn blwyddyn neu gyfnod amser penodol  |
|---|---|
| Dyddiad | 1868 |
| Rhagflaenwyd gan | 1867 yng Nghymru |
| Olynwyd gan | 1869 yng Nghymru |
| Gwladwriaeth | Cymru |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae'r erthygl hon yn ymwneud ag arwyddocâd penodol y flwyddyn 1868 i Gymru a'i phobl.
Deiliaid[golygu | golygu cod]
Digwyddiadau[golygu | golygu cod]
- 13 Ionawr—Capten a chriw'r brig Albion i gyd yn boddi ar ôl mynd i drafferthion ger Penrhyn Gŵyr[1]
- 1 Chwefror – Wrth y bont dros yr Hafren yn Caersws mae arglawdd dynesu, a ddifrodwyd gan ddŵr llifogydd, yn cwympo o dan drên. Mae'r gyrrwr a'r dyn tân yn cael eu lladd[2]
- 4 Awst – Agor Rheilffordd y Bala a Dolgellau, cwblhau'r llinell o Riwabon i'r Bermo[3]
- 20 Awst—lladdwyd 33 o bobl gan ddamwain drên yn Abergele [4]
- Rhagfyr—Yn Etholiad cyffredinol y Deyrnas Unedig, etholwyd Richard Davies (Môn), Love Jones-Parry (Caernarfon), David Williams (Meirion), William Edwardes (Hwlffordd) a Richard Fothergill (Merthyr Tudful) ymysg yr aelodau newydd dros etholaethau Cymreig.
Y Celfyddydau[golygu | golygu cod]
.jpg)
Llyfrau newydd[golygu | golygu cod]
- Syr William Forbes Skene—The Four Ancient Books of Wales[5]
- David Morris (Eiddil Gwent)—Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn[6]
- Arthur Wynn Williams—Cancer of the Uterus and Other Parts[7]
- Griffith Jones (Glan Menai)—Enwogion Sir Aberteifi [8]
- Owen Evans, Llundain—Gwyrthiau Crist
- John Phillips (Tegidon)—Y Ddeilen ar y Traeth[9]
- John Davies (Siôn Gymro)—Llethi, Afonig Llanarth gyda Sylwadau Achlysurol[10]
- Robert Ellis (Cynddelw)—Geiriadur Cymreig Cymraeg un o'r ychydig geiriaduron efo geiriau Cymraeg yn cael eu hegluro yn Gymraeg[11]
Cylchgronau newydd[golygu | golygu cod]
- Cychwynnwyd Baner America o dan olygyddiaeth y Parchn. Morgan A. Ellis, Frederick Evans, David Parry (Dewi Moelwyn), a Henry M. Edwards[12]
- Cyhoeddodd Richard Edwards[13] y rhifyn cyntaf o Y Wasg Americanaidd,1868, a gafodd gylchrediad ymysg y Bedyddwyr
- Y Dydd cyhoeddwyd gan William Hughes, Dolgellau, golygwyd gan Richard Davies (Mynyddog)[14]
Cerddoriaeth[golygu | golygu cod]
- Hugh John Hughes—Y Gronfa Gerddorol [15]
- Edward Stephen (Tanymarian) a Joseph David Jones—Llyfr Tonau ac Emynau
Genedigaethau[golygu | golygu cod]
- 5 Ionawr — Thomas Phillips, gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr (m 1936)[16]
- 11 Mawrth — Edwin William Lovegrove, ysgolfeistr ac awdurdod ar bensaernïaeth Gothig (m 1956)[17]
- 5 Chwefror — Griffith Davies (Gwyndaf), bardd, athro beirdd, a hynafiaethydd (m 1962)[18]
- 16 Mawrth — John William Jones, adeiladydd (1868 -1945) (m 1945)[19]
- 10 Mehefin — David Lewis Prosser, archesgob Cymru (m 1950)[20]
- 10 Mehefin — John Jones (Ioan Brothen), bardd 1868 -1940 (m 1940)[21]
- 30 Mehefin — Joseph Morgan Thomas, gweinidog (U) a Chatholig Rhydd, a chynghorwr a dyn cyhoeddus (m 1955)[22]
- 2 Awst — Alfred Lewis, banciwr (1868-1940) (m 1940)[23]
- 28 Awst — Thomas Charles Williams, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (m 1927)[24]
- 10 Medi — Richard Jenkin Rees, gweinidog (MC) (m 1963)[25]
- 23 Hydref — John Davies, awdur Cymreig (m 1940)[26]
- 28 Tachwedd—Arthur Linton, rasiwr beic ffordd. (M 1896)
- 29 Tachwedd — William Owen Jones (Eos y Gogledd, cerddor (m 1928)[27]
- 13 Rhagfyr — Edgar William Jones, addysgwr a darlledwr (m 1953)[28]
- 14 Rhagfyr — Thomas Lewis, Prifathro'r Coleg Coffa, Aberhonddu (m 1953)[29]
Marwolaethau[golygu | golygu cod]
_NLW3364173.jpg)
- 27 Ionawr—Ellis Owen, Hynafiaethydd, awdur, beirniad llenyddol a bardd (g 1789)[30]
- 28 Ionawr—William Williams (Gwilym ab Ioan), bardd yn U.D.A (g 1800)[31]
- 30 Mawrth—Charles John Salusbury, offeiriad a hynafiaethydd [32]
- 14 Ebrill (claddu)—David Morris (Bardd Einion), bardd (g tua 1797)[33]
- 25 Ebrill–Sarah Williams (Sadie), bardd a nofelydd eingl-gymreig[34]
- 23 Mehefin—David Jones, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd (g 1805)[35]
- 24 Mehefin—Owen Griffith (Ywain Meirion, Owen Gospiol) baledwr (g 1803)
- 1 Gorffennaf—David Jones, (Dafydd Dywyll) baledwr [36]
- 1 Medi—Maria James, Bardd Americanaidd-Cymreig (g 1793)[37]
- 24 Tachwedd—John Dorney Harding, twrnai'r frenhines (g 1809)[38]
- 23 Rhagfyr—Hugh Pugh, ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Annibynwyr[39]
- Dyddiad anhysbys:
- William Howell Lewis, gweinidog Annibynnol[40]
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "ACARDIFFBRIGSTRANDEDSEVERALLIVESLOST - The Cardiff and Merthyr Guardian Glamorgan Monmouth and Brecon Gazette". Henry Webber. 1868-01-25. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "DAMWAIN AR Y RHEILFFORDD YN CAERSWS - Baner ac Amserau Cymru". Thomas Gee. 1868-02-12. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "OPENING OF THE BALA AND DOLGELLEY RAILWAY - Wrexham and Denbighshire Advertiser and Cheshire Shropshire and North Wales Register". George Bayley. 1868-08-08. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "Y DDAMWAIN ARSWYDUS GER ABERGELE - Y Dydd". William Hughes. 1868-09-11. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ Skene, William Forbes (1868). The four ancient books of Wales : containing the Cymric poems attributed to the bards of the sixth century. Edinburgh : Edmonston.
- ↑ Morris, David (1868). "Hanes Tredegar ynghyd a Braslun o Hanes Pontgwaithyrhaiarn" (PDF). bookreader.toolforge.org. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "WILLIAMS, ARTHUR WYNN (1819 - 1886), meddyg a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ Jones (Glan Menai), Griffith (1868). "Enwogion Sir Aberteifi" (PDF). bookreader.toolforge.org. W Hughes, Dolgellau. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "Hysbyseb Llyfrau Hughes & Son, Wrexham - Y Goleuad". John Davies. 1872-03-02. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "DAVIES, JOHN (1804 - 1884), gweinidog Annibynnol, ieithydd ac esboniwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "Geiriadur Cymreig Cymraeg sef, geiriau Cymraeg yn cael eu hegluro yn Gymraeg". Syllwr y Llyfrgell Genedlaethol. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ Jones (Gwenallt), Thomas Morris (1893). "Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia". [[[s:Llenyddiaeth Fy Ngwlad/Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia|Llenyddiaeth Fy Ngwlad; Cylchgronau Cymreig America ac Awstralia]] Llenyddiaeth Fy Ngwlad] Check
|url=value (help). Treffynnon: P M Evans. tt. 206–207. - ↑ "EDWARDS, RICHARD (fl. 1840-84), gweinidog gyda'r Bedyddwyr a golygydd cyfnodolion yn U.D.A. | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "HUGHES, WILLIAM (1838 - 1921), argraffydd a chyhoeddwr, Dolgellau; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "HUGHES, HUGH JOHN (1828? - 1872), awdur a cherddor yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "PHILLIPS, THOMAS (1868 - 1936), gweinidog a phrifathro gyda'r Bedyddwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "LOVEGROVE, EDWIN WILLIAM (1868 - 1956), ysgolfeistr ac awdurdod ar bensaernïaeth Gothig | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "DAVIES, GRIFFITH ('Gwyndaf '; 1868 - 1962); bardd, athro beirdd, a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "JONES, JOHN WILLIAM (1868-1945), adeiladydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "PROSSER, DAVID LEWIS (1868 - 1950), archesgob | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "JONES, JOHN ('Ioan Brothen'; 1868 - 1940), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "THOMAS, JOSEPH MORGAN (LLOYD) (1868 - 1955), gweinidog (U) a Chatholig Rhydd, a chynghorwr a dyn cyhoeddus | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "LEWIS, Syr ALFRED EDWARD (1868 - 1940), bancer | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "WILLIAMS, THOMAS CHARLES (1868 - 1927), gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "REES, RICHARD JENKIN (1868 - 1963), gweinidog (MC) | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "DAVIES, JOHN (1868 - 1940), awdur | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "JONES, WILLIAM OWEN ('Eos y Gogledd '; 1868 - 1928), cerddor | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "JONES, EDGAR WILLIAM (1868 - 1953), addysgwr a darlledwr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "LEWIS, THOMAS (1868 - 1953), Prifathro'r Coleg Coffa, Aberhonddu | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "OWEN, ELLIS (1789-1868), amaethwr, hynafiaethydd, a bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "WILLIAMS, WILLIAM ('Gwilym ab Ioan '; 1800 - 1868), bardd yn U.D.A.; | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "SALUSBURY, Syr CHARLES JOHN (1792 - 1868), clerigwr a hynafiaethydd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "MORRIS, DAVID ('Bardd Einion '; 1797? - 1868), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "Williams, Sarah [pseud. Sadie] (1837–1868), poet and novelist". Oxford Dictionary of National Biography (yn Saesneg). doi:10.1093/ref:odnb/59109. Cyrchwyd 2023-08-14.
- ↑ "JONES, DAVID (1805 - 1868), Treborth, Sir Gaernarfon, gweinidog gyda'r Methodistiaid Calfinaidd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ JONES, DAVID (1803 - 1868), baledwr a chantwr pen ffair. Y Bywgraffiadur Cymreig. Adferwyd 24 Hyd 2022
- ↑ "JAMES, MARIA (1793 - 1868), bardd | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "HARDING, Sir JOHN DORNEY (1809 - 1868). twrnai'r frenhines ('Queen's Advocate') | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "PUGH, HUGH (1803 - 1868), ysgolfeistr a gweinidog gyda'r Annibynwyr | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
- ↑ "LEWIS, WILLIAM HOWELL (1793? - 1868), gweinidog Annibynnol | Y Bywgraffiadur Cymreig". bywgraffiadur.cymru. Cyrchwyd 2022-10-24.
Rhestrau'r 19eg Ganrif yng Nghymru
1800au: 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 - 1810au: 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 - 1820au: 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 - 1830au: 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 - 1840au: 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 - 1850au: 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 - 1860au: 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 - 1870au: 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 - 1880au: 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 - 1890au: 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899