Tennessee

Tennessee
Arwyddair	Agriculture and Commerce
Math	taleithiau'r Unol Daleithiau
Enwyd ar ôl	Tanasi
	En-us-Tennessee.ogg
Prifddinas	Nashville
Poblogaeth	6,600,299
Sefydlwyd	1 Mehefin 1796 ;
Pennaeth llywodraeth	Bill Lee
Cylchfa amser	Cylchfa Amser y Dwyrain, Cylchfa Amser Canolog
Iaith/Ieithoedd; swyddogol	Saesneg
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynol	taleithiau cyfagos UDA
Sir	Unol Daleithiau America
Gwlad	Unol Daleithiau America
Arwynebedd	109,247 km²
Uwch y môr	280 metr
Yn ffinio gyda	Arkansas, Missouri, Kentucky, Virginia, Gogledd Carolina, Georgia, Alabama, Mississippi
Cyfesurynnau	36°N 86°W
	US-TN
Gwleidyddiaeth
Corff gweithredol	Government of Tennessee
Corff deddfwriaethol	Tennessee General Assembly
Swydd pennaeth; y Llywodraeth	Governor of Tennessee
Pennaeth y Llywodraeth	Bill Lee
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Mae Tennessee yn dalaith yn ne canolbarth yr Unol Daleithiau, sy'n ymrannu'n Ddwyrain, Canolbarth a Gorllewin Tennessee. Yn Nwyrain Tennessee ceir ardal o fryniau coediog; mae Canolbarth Tennessee (Middle Tennessee), drofa ar Afon Tennessee, yn ardal o lwyfandir ucheldirol a bryniau, ac mae Gorllewin Tennessee yn ardal o gorsydd a thir isel sy'n gorwedd rhwng Afon Tennessee ac Afon Mississippi. Brwydrai Prydain Fawr a Ffrainc am feddiant o'r ardal yn yr 17g a daeth dan reolaeth Prydain. Cafodd ei datgan yn diriogaeth yn 1790 a daeth yn dalaith yn 1796. Cefnogodd y De yn Rhyfel Cartref America. Bu'n dyst i anghydfod sifil yn y 1960au; saethwyd Martin Luther King ym Memphis yn 1968. Nashville yw'r brifddinas.

Mewnfudo o Gymru[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn dilyn y Rhyfel Cartref symudodd 104 teulu Cymraeg o Pennsylvania i Ddwyrain Tennessee - i ran o'r enw Mechanicsville, a rhan o ddinas Knoxville. Fe'u cyflogwyd gan y brodyr Joseph a David Richards (a John H. Jones)i weithio mewn ffatri metal. Roedd y brodyr wedi sefydlu Gwaith Haearn Knoxville gerllaw rheilffordd yr "L&N Railroad", ar safle a ddefnyddiwyd yn ddiweddarach fel safle ar gyfer "1982 World's Fair". Mae'r hen ffwndri, a ddefnyddir heddiw fel tŷ bwyta, yn dal i sefyll; yr unig ddarn.

Codwyd capel Cymraeg ganddynt, gyda'r Parchedig Thomas Thomas yn weinidog arnynt yn 1870. Gwerthwyd y capel yn 1899.

Daeth y gwladychwyr Cymreig hyn yn llwyddiannus iawn yn yr ardal gan sefydlu sawl busnes arall yn y ddinas, gan gynnwys y cwmni oedd yn gyfrifol am greu cerbydau rheilffordd, cwmni llechi (a thoi), cwmni marmor a sawl cwmni gwneud dodrefn. Erbyn 1930 roedd plant y teuluoedd wedi lledaenu drwy'r ddinas a siroedd eraill megis Swydd Sevier. Heddiw, mae dros 250 teulu'n olrhain eu hachau i'r mewnfudwyr cyntaf hynny ac maent yn parhau i ddathlu Dydd Gŵyl Dewi.