Tennessee

**Talaith Tennessee**
Baner Tennessee	Sêl Tennessee
	Llysenw/Llysenwau: Talaith y Gwirfoddolwr
Prifddinas	Nashville
Dinas fwyaf	Memphis
Arwynebedd	Safle 36feg
- Cyfanswm	109,247 km²
- Lled	195 km
- Hyd	710 km
- % dŵr	0.56
- Lledred	34° 59′ G i 36° 41′ G
- Hydred	81° 39′ Gor i 90° 19′ Gor
Poblogaeth	Safle 17eg
- Cyfanswm (2010)	6,456,243
- Dwysedd	60.0/km² (40fed)
Uchder
- Man uchaf	Clingmans Dome; 2025 m
- Cymedr uchder	270 m
- Man isaf	54 m
Derbyn i'r Undeb	1 Mehefin 1796 (16eg)
Llywodraethwr	Bill Haslam (G)
Seneddwyr	Lamar Alexander (G); Bob Corker (G)
Cylch amser	Canolog: UTC-6/-5, -5/-4
Byrfoddau	TN Tenn. US-TN
Gwefan (yn Saesneg)	www.tennessee.gov

Mae Tennessee yn dalaith yn ne canolbarth yr Unol Daleithiau, sy'n ymrannu'n Ddwyrain, Canolbarth a Gorllewin Tennessee. Yn Nwyrain Tennessee ceir ardal o fryniau coediog; mae Canolbarth Tennessee (Middle Tennessee), drofa ar Afon Tennessee, yn ardal o lwyfandir ucheldirol a bryniau, ac mae Gorllewin Tennessee yn ardal o gorsydd a thir isel sy'n gorwedd rhwng Afon Tennessee ac Afon Mississippi. Brwydrai Prydain Fawr a Ffrainc am feddiant o'r ardal yn yr 17eg ganrif a daeth dan reolaeth Prydain. Cafodd ei datgan yn diriogaeth yn 1790 a daeth yn dalaith yn 1796. Cefnogodd y De yn Rhyfel Cartref America. Bu'n dyst i anghydfod sifil yn y 1960au; saethwyd Martin Luther King ym Memphis yn 1968. Nashville yw'r brifddinas.

Mewnfudo o Gymru[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn dilyn y Rhyfel Cartref symudodd 104 teulu Cymraeg o Pennsylvania i Ddwyrain Tennessee - i ran o'r enw Mechanicsville, a rhan o ddinas Knoxville. Fe'u cyflogwyd gan y brodyr Joseph a David Richards (a John H. Jones)i weithio mewn ffatri metal. Roedd y brodyr wedi sefydlu Gwaith Haearn Knoxville gerllaw rheilffordd yr "L&N Railroad", ar safle a ddefnyddiwyd yn ddiweddarach fel safle ar gyfer "1982 World's Fair". Mae'r hen ffwndri, a ddefnyddir heddiw fel tŷ bwyta, yn dal i sefyll; yr unig ddarn.

Codwyd capel Cymraeg ganddynt, gyda'r Parchedig Thomas Thomas yn weinidog arnynt yn 1870. Gwerthwyd y capel yn 1899.

Daeth y gwladychwyr Cymreig hyn yn llwyddiannus iawn yn yr ardal gan sefydlu sawl busnes arall yn y ddinas, gan gynnwys y cwmni oedd yn gyfrifol am greu cerbydau rheilffordd, cwmni llechi (a thoi), cwmni marmor a sawl cwmni gwneud dodrefn. Erbyn 1930 roedd plant y teuluoedd wedi lledaenu drwy'r ddinas a siroedd eraill megis Swydd Sevier. Heddiw, mae dros 250 teulu'n olrhain eu hachau i'r mewnfudwyr cyntaf hynny ac maent yn parhau i ddathlu Dydd Gŵyl Dewi.