Grangetown

Grangetown
Math	cymuned, maestref
Poblogaeth	20,818
Daearyddiaeth
Sir	Dinas a Sir Caerdydd
Gwlad	Cymru
Cyfesurynnau	51.4675°N 3.1853°W
Cod SYG	W04000847
AS/au y DU	Stephen Doughty (Llafur)
	Ffeiliau perthnasol ar Comin
	[golygwch ar Wicidata]

Systemau newydd i reoli glaw yn Grangetown, Caerdydd sydd yn glanhau dŵr glaw ac yn ei anfon yn syth i Afon Taf yn hytrach na'i bwmpio dros 8 milltir drwy Fro Morgannwg i’r môr.

Ardal a chymuned yng Nghaerdydd yw Grangetown.^[1] Mae'n un o faestrefi mwyaf Caerdydd, ac mae'n ffinio ag ardaloedd Glan'rafon, Treganna a Thre-Biwt. Mae Afon Taf yn nadreddu drwy'r ardal. Fe'i datblygwyd gan deulu Winsdor-Clive, yn bennaf. Gyferbyn ag ardal Bae Caerdydd, mae Grangetown wedi ennill o'r datblygiadau a welwyd yno'n ddiweddar, gan gynnwys adeiladau newydd a gwasanaethau megis cysylltiadau trafnidiaeth gwell.

Roedd gan Grangetown boblogaeth o 18,362 mewn 8,261 aelwyd adeg cyfrifiad 2011^[2]. Mae'n ardal amrywiol ac amlddiwylliannol, gyda phoblogaeth sylweddol o bobl o dras Somaliaidd, Asiaidd, a thras cymysg. Mae'n gartref i deml Hindŵ mwyaf Caerdydd,^[3] ac amryw o fosgiau gan gynnwys mosg newydd Abu Bakkar.

Enwau Cymraeg

Grangetown yw'r enw safonol yn y Gymraeg.^[1] Mae'r enw'n cyfeirio at ystad neu grange a oedd yn eiddo gynt i Abaty Margam. Mae hen ffermdy y Grange, sydd â'i wreiddiau yn yr Oesoedd Canol, yn dal i'w weld ar gornel Clive Street a Stockland Street. Daeth yr enw Grangetown i fodolaeth yn 19g pan godwyd maestref newydd ar y tir o amlgylch y ffermdy.^[4]

Yn Gymraeg, gwelir weithiau yr amrywiadau Y Grange (sy'n dyddio'n ôl i'r 19g^[5]) ac Y Grenj^[6] – mae'r ddau'n cyfateb i'r Saesneg The Grange. Mae Owen John Thomas wedi arfer y ffurf Y Grange Mawr, sydd o bosibl yn dangos dylanwad ffurfiau Saesneg hynafol megis Mor Grange a Grange Moor.^[7]

Mae'r enwau Trelluest^[8], Trefaenor^[9] a Trefynach^[10] yn fathiadau diweddar heb seiliau hanesyddol. Yr hanesydd John Davies a fathodd Trelluest ar sail enwau yng Ngheredigion a gynhwysai'r elfen lluest yn yr ystyr 'cartref dros dro'.^[11] Ond fel y dywed Elwyn Davies, ‘Lluest is not known as a name for a township or other administrative area, or for a grange of a monastery. Nor has it been traced as a place-name to such early dates [hynny yw, yr Oesoedd Canol].'^[12]

Grangetown yw'r ffurf a ddefnyddir gan Wyddoniadur Cymru (t. 118) ond mae hefyd yn cydnabod bolodaeth y ffurf Trelluest.

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:^[13]^[14]^[15]^[16]

Cyfrifiad 2011

Poblogaeth cymuned Grangetown (pob oed) (19,385)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Grangetown) (1,867)			10.2%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Grangetown) (11520)			59.4%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Grangetown) (2,441)			29.5%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Gweler hefyd

Adeiladau rhestredig yn Grangetown, Caerdydd

Cyfeiriadau

↑ ^1.0 ^1.1 Davies, John; Menna Baines, Peredur Lynch, Nigel Jenkins (2008). Gwyddoniadur Cymru (yn Cymraeg). Gwasg Prifysgol Cymru, tud. 118. ISBN 0-7083-1954-3
↑ "Gwybodaeth Ward Cyngor Caerdydd" (PDF). Adalwyd, Ebrill 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2021-02-19. Check date values in: |date= (help)
↑ "Swaminarayan Wales". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-08-20. Cyrchwyd 2008-11-11.
↑ Morgan, Richard (2018). Place-Names of Glamorgan. Cardiff: Welsh Academic Press. t. 95. ISBN 9781860571329.
↑ Er enghraifft, 'ar y Morfa, mewn lle a elwir y Grange', Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, Thomas Rees a John Thomas (1871).
↑ Er enghraifft, 'Paul a'r Pethe', Vaughan Roderick, BBC (2010).
↑ Owen John Thomas, 'Yr Iaith Gymraeg yng Nghaerdydd c.1800-1914', tt. 183 etc., yn Geraint H. Jenkins (gol.), Iaith Carreg Fy Aelwyd (Caerdydd, 1998).
↑ Er enghraifft, 'Marwolaeth Caerdydd: Cyhuddo dyn', Golwg360 (2011).
↑ Er enghraifft, 'Tîm pêl fas gwaith nwy Trefaenor, Caerdydd, 1918' Archifwyd 2013-07-03 yn archive.today, Casglu'r Tlysau.
↑ Er enghraifft, Rhagolwg 27 Archifwyd 2016-03-03 yn y Peiriant Wayback, RhAG (February 2013).
↑ Davies, John (2014). Fy Hanes I. Talybont: Y Lolfa. ISBN 9781847719850.
↑ Davies, Elwyn (1980). "Hafod, hafoty and lluest: their distribution, features and purpose". Ceredigion 9 (1): 4. https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/1093205/1096644/9.
↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^{[dolen farw]}

Dolenni allanol

Gwefan Cymuned Grangetown
Hanes Grangetown
Gwybodaeth CCSP Grangetown Archifwyd 2007-09-27 yn y Peiriant Wayback
Ystadegau cyfrifiad 2011 Archifwyd 2021-02-19 yn y Peiriant Wayback
blitzandblight.com / Grangetown Archifwyd 2009-01-06 yn y Peiriant Wayback
Eglwys Sant Paul Archifwyd 2008-09-01 yn y Peiriant Wayback

[Gwyddon-1] 1.0 ^1.1 Davies, John; Menna Baines, Peredur Lynch, Nigel Jenkins (2008). Gwyddoniadur Cymru (yn Cymraeg). Gwasg Prifysgol Cymru, tud. 118. ISBN 0-7083-1954-3

[2] "Gwybodaeth Ward Cyngor Caerdydd" (PDF). Adalwyd, Ebrill 2019. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2021-02-19. Check date values in: |date= (help)

[3] "Swaminarayan Wales". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2008-08-20. Cyrchwyd 2008-11-11.

[4] Morgan, Richard (2018). Place-Names of Glamorgan. Cardiff: Welsh Academic Press. t. 95. ISBN 9781860571329.

[5] Er enghraifft, 'ar y Morfa, mewn lle a elwir y Grange', Hanes Eglwysi Annibynnol Cymru, Thomas Rees a John Thomas (1871).

[6] Er enghraifft, 'Paul a'r Pethe', Vaughan Roderick, BBC (2010).

[7] Owen John Thomas, 'Yr Iaith Gymraeg yng Nghaerdydd c.1800-1914', tt. 183 etc., yn Geraint H. Jenkins (gol.), Iaith Carreg Fy Aelwyd (Caerdydd, 1998).

[8] Er enghraifft, 'Marwolaeth Caerdydd: Cyhuddo dyn', Golwg360 (2011).

[9] Er enghraifft, 'Tîm pêl fas gwaith nwy Trefaenor, Caerdydd, 1918' Archifwyd 2013-07-03 yn archive.today, Casglu'r Tlysau.

[10] Er enghraifft, Rhagolwg 27 Archifwyd 2016-03-03 yn y Peiriant Wayback, RhAG (February 2013).

[11] Davies, John (2014). Fy Hanes I. Talybont: Y Lolfa. ISBN 9781847719850.

[12] Davies, Elwyn (1980). "Hafod, hafoty and lluest: their distribution, features and purpose". Ceredigion 9 (1): 4. https://cylchgronau.llyfrgell.cymru/view/1093205/1096644/9.

[13] "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.

[14] Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013

[15] Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.

[16] Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013^{[dolen farw]}

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]