Neidio i'r cynnwys

Rhiwbeina

Oddi ar Wicipedia
Rhiwbeina
Mathmaestref, cymuned Edit this on Wikidata
Poblogaeth11,469, 11,249, 11,369 Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
SirDinas a Sir Caerdydd Edit this on Wikidata
GwladBaner Cymru Cymru
Cyfesurynnau51.5211°N 3.214°W Edit this on Wikidata
Cod SYGW04000858 Edit this on Wikidata
Cod postCF14 Edit this on Wikidata
AS/au y DUAnna McMorrin (Llafur)
Map
[golygwch ar Wicidata]

Maestref a chymuned yng Nghaerdydd yw Rhiwbeina ("Cymorth – Sain" ynganiad ) neu Rhiwbina (Saesneg: Rhiwbina). Mae'r cofnod cyntaf o'r enw yn nodi 'Rhiwbrien', a mae'n bosib ei fod yn tarddu o Sant Beuno. Mae'n ardal ffynianus yng ngogledd y ddinas a bu'n bentref ar wahân ar un adeg. Ar ddechrau'r 2010au roedd yma 11,249 o breswylwyr ac roedd arwynebedd y faestref yn 642 hectar. Ceir tir agored i'r gogledd o'r M4 o'r enw Coed y Wenallt, lle ceir golygfa o'r ddinas. I'r de o'r draffordd ceir mwnt canoloesol o'r enw Twmpath.[1]

Rhiwbina yw'r enw a glywir mewn hen recordiadau Cymraeg,[2] ond ar ôl i ynganiad wedi'i Seisnigeiddio (/ruˈbaɪnə/) ddod yn gyffredin, dechreuwyd defnyddio Rhiwbeina yn Gymraeg. Heddiw, mae Comisiynydd y Gymraeg yn rhestru Rhiwbeina fel y prif ffurf safonol, a Rhiwbina fel ffurf safonol amgen.[3]

Tua diwedd yr 11g, lladdwyd Iestyn ap Gwrgant, tywysog olaf Teyrnas Morgannwg, mewn brwydr yn erbyn y Normaniaid yn yr ardal. Cofir am y frwydr yn yr enw Rhyd Waedlyd, ar ffrwd fechan yn Rhiwbeina.

Y Gymraeg

[golygu | golygu cod]

Yng nghyfrifiad 2011 nodwyd bod 1,433 (12.9%) o'r boblogaeth dros dair blwydd oed yn medru'r Gymraeg. Y ffigwr cyfatebol yng nghyfrifiad 2001 oedd 1,409 (12.8%).[4]

Cynhelir gwasanaethu Cymraeg yng nghapel Methodistaidd Bethel. Bu capel Beulah (yr Eglwys Ddiwygiedig Unedig) yn gapel Cymraeg yn perthyn i'r Annibynwyr, ond wedi cyfnod o weithredu'n ddwyieithog, troes i'r Saesneg yn 1898.[5]

Bu Rhiwbeina yn gartref i nifer o unoligion amlwg yn y diwylliant Cymraeg, gan gynnwys W. J. Gruffydd, R. T. Jenkins, Iorwerth C. Peate, Kate Roberts, a Rachel Thomas.

Lleoliad Rhiwbina yng Nghaerdydd

Cyfrifiad 2011

[golygu | golygu cod]

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:[6][7][8][9]

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Rhiwbeina (pob oed) (11,369)
  
 100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Rhiwbeina) (1,433)
  
 12.9%
:Y ganran drwy Gymru
  
 19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Rhiwbeina) (8863)
  
 78%
:Y ganran drwy Gymru
  
 73%
Y nifer mewn gwaith rhwng 16 a 74 oed(Rhiwbeina) (2,154)
  
 42.6%
:Y ganran drwy Gymru
  
 67.1%

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ Gwyddoniadur Cymru; Gwasg Prifysgol Cymru; 2008. Tud. 119.
  2. ↑ Lleisiau coll Cymraeg Caerdydd
  3. ↑ Enwau Lleoedd Safonol Cymru
  4. ↑ Comisiynydd y Gymraeg: Cyfrifiad 2011: canlyniadau yn ôl Cymuned Archifwyd 2015-01-06 yn y Peiriant Wayback; gwelwyd 24 Ionawr 2015.
  5. ↑ Beulah United Reformed Church History, gwelwyd 1 Chwefror 2015.
  6. ↑ "Ystadegau Allweddol ar gyfer Cymru". Swyddfa Ystadegau Gwladol. Cyrchwyd 2012-12-12.. Poblogaeth: ks101ew. Iaith: ks207wa - noder mae'r canran hwn yn seiliedig ar y nier sy'n siarad Cymraeg allan o'r niferoedd sydd dros 3 oed. Ganwyd yng Nghymru: ks204ew. Diweithdra: ks106ew; adalwyd 16 Mai 2013.
  7. ↑ Canran y diwaith drwy Gymru; Golwg 360; 11 Rhagfyr 2012; adalwyd 16 Mai 2013
  8. ↑ Gwefan Swyddfa Ystadegau Gwladol; Niferoedd Di-waith rhwng 16 a 74 oed; adalwyd 16 Mai 2013.
  9. ↑ Gwefan Llywodraeth Cymru; Ystadegau Economaidd Allweddol, Tachwedd 2010; Mae'r gyfradd gyflogaeth ymhlith pobl 16 – 64 oed yng Nghymru yn 67.1 y cant.; adalwyd 31 Mai 2013[dolen farw]
gw • sg • go
Cymunedau Caerdydd
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Rhiwbeina&oldid=14291754"