Cwpan Pêl-droed Asia

Cwpan Pêl-droed Asia
Founded	1956; 69 mlynedd yn ôl
Region	Asia (Cyd-ffederasiwn Pêl-droed Asia)
Number of teams	24 (finals); 46 (eligible to enter qualification)
Current champions	Catar; (1st title)
Most successful team(s)	Japan (4 titles)
Website	www.the-afc.com
	2023 AFC Asian Cup

Mae Cwpan Pêl-droed Asia AFC yn cael ei gynnal bob 4 blynedd gan Gydffederasiwn Pêl-droed Asia - yr AFC. Ar ôl 2004, penderfynwyd symud y bencampwriaeth i osgoi gwrthdrawiad â thwrnameintiau eraill. Felly gohiriwyd y digwyddiad nesaf tan 2011.

Cynhaliwyd y bencampwriaeth gyntaf ym 1956. Mae Siapan, Iran a Arabia Sawdi i gyd wedi ennill deirgwaith yr un. Yn ogystal â'r cenhedloedd Asiaidd, mae Awstralia hefyd yn y twrnamaint. Mae Israel wedi cymryd rhan yn y gorffennol, ond wedi ymuno ag UEFA.

Y pencampwyr cyfredol yw Catar wedi budduoliaeth o 3-1 dros Japan yn 2019.

Sefydlu

Cynigiwyd cystadleuaeth pan-Asiaidd gyntaf ar ôl diwedd yr Ail Ryfel Byd, ond ni chafodd ei gweithredu tan y 1950au. Ddwy flynedd ar ôl i Gydffederasiwn Pêl-droed Asia (AFC) ddod i fodolaeth ym 1954, cynhaliwyd y Cwpan Asiaidd AFC cyntaf erioed yn Hong Kong gyda saith o'r deuddeg aelod sefydlu yn cymryd rhan, gan wneud y twrnamaint yr ail hynaf yn y byd. Roedd y broses gymhwyso yn cynnwys y gwesteiwyr ynghyd ag enillwyr y gwahanol barthau (Canol, Dwyrain a Gorllewin). Twrnamaint pedwar tîm yn unig ydoedd, fformat a oedd hefyd yn bodoli ar gyfer 1960 a 1964. Mae pob is-gydffederasiwn eisoes yn cynnal eu pencampwriaeth bob dwy flynedd eu hunain, pob un â graddau amrywiol o ddiddordeb.^[1]

Dangosodd De Corea ei rhagoriaeth ym mlynyddoedd cynnar y gystadleuaeth wrth i'r wlad orchfygu 1956 a 1960; mae hyn yn parhau i fod fel cyflawniadau gorau De Corea yn y twrnamaint.^[2]

Crynodeb o'r enillwyr

Mae Cwpan Asia wedi ei ddominyddu gan lond dwrn o brif dimau. Y gwledydd cychwynnol llwyddiannus oedd De Corea ac Iran (tair waill ill dau). Er 1984 mae Siapan a Arabia Sawdi wedi bod y timau mwyaf llwyddiannus, gan ennill saith o'r deg ffeinal ddiwethaf. Y gwledydd eraill sydd wedi bod yn llwyddiannus yw Catar (enillwyr 2015) ac Awstralia (enillwyr 2015). Irac (2007) a Coweit (1980). Bu i Israel ennill yn 1964 ond fe'i diarddelwyr o'r AFC gan ymuno ag UEFA (corff pêl-droed Ewrop).

Datblygiadau diweddar

Ymunodd Awstralia yr AFC yn 2007 gan gynnal twrnament Cwpan Asia yn 2015. Ehangwyd twrnament 2019 o 16 tîm i 24 gyda'r broses gymwyso yn dyblu hefyd fel ran o broses cymwyso ar gyfer Cwpan y Byd Pêl-droed 2018.^[3]^[4] Yn y twrnamaint yn 2019 defnyddiwyd cynorthwy-ydd dyfarnu fideo (VAR) am y tro cyntaf.^[5]

Enillwyr y Cwpan

Blwyddyn	Lleoliad	Enillydd	Terfynydd arall
1956	Hong Cong	De Corea	Israel
1960	De Corea	De Corea	Israel
1964	Israel	Israel	India
1968	Iran	Iran	Myanmar
1972	Gwlad Tai	Iran	De Corea
1976	Iran	Iran	Coweit
1980	Coweit	Coweit	Israel
1984	Singapôr	Sawdi Arabia	Gweriniaeth Pobl Tsieina
1988	Catar	Sawdi Arabia	De Corea
1992	Japan	Japan	Sawdi Arabia
1996	Emiradau Arabaidd Unedig	Sawdi Arabia	Emiradau Arabaidd Unedig
2000	Libanus	Japan	Sawdi Arabia
2004	Tsieina	Japan	Gweriniaeth Pobl Tsieina
2007	Indonesia Maleisia Gwlad Tai Fietnam	Irac	Sawdi Arabia
2011	Catar	Japan	Awstralia
2015	Awstralia	Awstralia	De Corea
2019	Emiradau Arabaidd Unedig	Catar	Japan
2023	Catar	Catar	Gwlad Iorddonen
2027	Sawdi Arabia