Rhyfeloedd y Rhosynnau: Gwahaniaeth rhwng fersiynau

← Cymharer â'r fersiwn gynt Cymharer â'r fersiwn dilynol →

Cynnwys wedi'i ddileu Cynnwys wedi'i ychwanegu

Mewn-lein

Fersiwn yn ôl 09:13, 16 Ionawr 2016

Roedd Rhyfeloedd y Rhosynnau (Rhyfel y Rhos, yn ôl yr hanesydd John Davies^[1] yn gyfres o ryfeloedd a ymladdwyd o dros 30 mlynedd (1455 i 1485) rhwng cefnogwyr Teulu'r Lancastriaid) a Theulu'r Iorciaid). Fe'i gelwir "Rhyfeloedd y Rhosynnau" am fod y rhosyn coch yn cynrychioli Lancaster a'r rhosyn gwyn yn cynrychioli Iorc. Y wobr fawr yn y rhyfeloedd hyn oedd Coron Lloegr. Er eu bod yn rhyfel cartref Seisnig ar un ystyr roedd yn anorfod fod Cymru'n cael ei thynnu i mewn iddynt. Er y gelwir y cyfnod hwn yn 'Rhyfeloedd y Rhosynnau, ychydig o ymladd a fu mewn gwirionedd - tua 13 wythnos i gyd gyda chyfanswm o 12 brwydr.

Yn ôl John Davies, y pwysicaf o'r brwydrau a ymladdwyd oedd Brwydr Wakefield (1460) lle lladdwyd dug York, Brwydr Mortimer's Cross (1461) (brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry, mewn gwirionedd) gan i'w fab ddyrchafu ei hun yn Edward IV, Brwydr Banbury (1469) a arweiniodd at ailorseddu Harri VI a Brwydr Tewkesbury (1471) oedd yn allweddol i ailorseddu Edward IV, ac wrth gwrs Brwydr Bosworth.

Uchafbwynt y rhyfeloedd hyn oedd buddugoliaeth Harri Tudur (a ddaeth yn Harri VII) ym Mrwydr Bosworth yn 1485; diolch i'r cymorth a gafodd gan y Cymry a heidiai i'w gefnogi pan laniodd yn Sir Benfro, trechodd Harri y brenin Rhisiart III a chipiodd goron Lloegr gan agor cyfnod y Tuduriaid.

Rhyfeloedd y Rhosynnau yng Nghymru

Er na fu brwydrau o bwys yng Nghymru, yr oedd Cymru'n ffynhonnell bwysig o filwyr i'r ddwy blaid. Y ddau arweinydd pwysicaf yng Nghymru oedd y ddau Iarll Penfro, Siaspar Tudur dros y Lancastriaid a William Herbert dros yr Iorciaid. Yn ddiweddarach yr oedd gan Syr Rhys ap Thomas ran bwysig mewn codi milwyr i Harri Tudur yng Nghymru cyn brwydr Bosworth. Tueddai'r rhan fwyaf o'r Cymry i ochri â phlaid y Lancastriaid yn erbyn yr Iorciaid, ond yr oedd hefyd gryn gefnogaeth i'r Iorciaid. Roedd Guto'r Glyn er enghraifft yn blediwr selog i'r Iorciaid. Ym Mrwydr Mortimer's Cross yr oedd llawer o Gymry yn y ddwy fyddin, ac wedi i'r Iorciaid ennill y dydd, dienyddiwyd Owain Tudur. Bu farw Tywysog Cymru, Edward o San Steffan, ym Mrwydr Tewkesbury ar 4 Mai 1471.

Brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry oedd Brwydr Mortimer's Cross (1461), ac roedd treuan milwyr Harri yn Gymry yn ôl John Davies.^[2] Galwodd y bardd Lewis Glyn Cothi frwydr Banbury yn 'drychineb cenedlaethol' gan i gymaint o Gymry farw ynddi.

Brwydrau Pwysig y Rhyfeloedd y Rhosynnau

Prif: Rhestr brwydrau Cymru

Gweler hefyd

Rheinallt ap Gruffudd, amddiffynwr Harlech a'r Wyddgrug

Eginyn erthygl sydd uchod am hanes. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.

↑ Hanes Cymru; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)
↑ Hanes Cymru; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)

[1] Hanes Cymru; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)

[2] Hanes Cymru; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)

[1]

[2]

@@ Llinell 2: / Llinell 2: @@
 [[Delwedd:Yorkshire rose.svg|bawd|200px|Rhosyn Swydd Efrog]]
-Roedd '''Rhyfeloedd y Rhosynnau''' yn gyfres o ryfeloedd a ymladdwyd o [[1455]] i [[1485]] rhwng cefnogwyr Teulu'r [[Lancastriaid]]) a Theulu'r [[Iorciaid]]). Fe'i gelwir "Rhyfeloedd y Rhosynnau" am fod y [[rhosyn]] coch yn cynrychioli Lancaster a'r rhosyn gwyn yn cynrychioli Iorc. Y wobr fawr yn y rhyfeloedd hyn oedd [[Coron Lloegr]]. Er eu bod yn rhyfel cartref Seisnig ar un ystyr roedd yn anorfod fod Cymru'n cael ei thynnu i mewn iddynt.
+Roedd '''Rhyfeloedd y Rhosynnau''' ('''Rhyfel y Rhos''', yn ôl yr hanesydd John Davies<ref>''Hanes Cymru''; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)</ref> yn gyfres o ryfeloedd a ymladdwyd o dros 30 mlynedd ([[1455]] i [[1485]]) rhwng cefnogwyr Teulu'r [[Lancastriaid]]) a Theulu'r [[Iorciaid]]). Fe'i gelwir "Rhyfeloedd y Rhosynnau" am fod y [[rhosyn]] coch yn cynrychioli Lancaster a'r rhosyn gwyn yn cynrychioli Iorc. Y wobr fawr yn y rhyfeloedd hyn oedd [[Coron Lloegr]]. Er eu bod yn rhyfel cartref Seisnig ar un ystyr roedd yn anorfod fod Cymru'n cael ei thynnu i mewn iddynt. Er y gelwir y cyfnod hwn yn 'Rhyfeloedd y Rhosynnau, ychydig o ymladd a fu mewn gwirionedd - tua 13 wythnos i gyd gyda chyfanswm o 12 brwydr.
+Yn ôl John Davies, y pwysicaf o'r brwydrau a ymladdwyd oedd [[Brwydr Wakefield]] (1460) lle lladdwyd dug York, [[Brwydr Mortimer's Cross]] ([[1461]]) (brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry, mewn gwirionedd) gan i'w fab ddyrchafu ei hun yn Edward IV, [[Brwydr Banbury]] (1469) a arweiniodd at ailorseddu Harri VI a [[Brwydr Tewkesbury]] (1471) oedd yn allweddol i ailorseddu Edward IV, ac wrth gwrs Brwydr Bosworth.
-Uchafbwynt y rhyfeloedd oedd buddugoliaeth [[Harri Tudur]] ym [[Brwydr Bosworth|Mrwydr Bosworth]] yn [[1485]]; diolch i'r cymorth a gafodd gan y Cymry a heidiai i'w gefnogi pan laniodd yn [[Sir Benfro]], trechodd Harri y brenin [[Rhisiart III o Loegr|Rhisiart III]] a chipiodd goron [[Lloegr]] gan agor [[Cyfnod y Tuduriaid yng Nghymru|cyfnod y Tuduriaid]].
+Uchafbwynt y rhyfeloedd hyn oedd buddugoliaeth [[Harri Tudur]] (a ddaeth yn Harri VII) ym [[Brwydr Bosworth|Mrwydr Bosworth]] yn [[1485]]; diolch i'r cymorth a gafodd gan y Cymry a heidiai i'w gefnogi pan laniodd yn [[Sir Benfro]], trechodd Harri y brenin [[Rhisiart III o Loegr|Rhisiart III]] a chipiodd goron [[Lloegr]] gan agor [[Cyfnod y Tuduriaid yng Nghymru|cyfnod y Tuduriaid]].
 == Rhyfeloedd y Rhosynnau yng Nghymru ==
-Er na fu brwydrau o bwys yng [[Cymru|Nghymru]], yr oedd Cymru'n ffynhonnell bwysig o filwyr i'r ddwy blaid. Y ddau arweinydd pwysicaf yng Nghymru oedd y ddau [[Iarll Penfro]], [[Siaspar Tudur]] dros y Lancastriaid a [[William Herbert]] dros yr Iorciaid. Yn ddiweddarach yr oedd gan Syr [[Rhys ap Thomas]] ran bwysig mewn codi milwyr i Harri Tudur yng Nghymru cyn [[brwydr Bosworth]]. Tueddai'r rhan fwyaf o'r [[Cymry]] i ochri â phlaid y [[Lancastriaid]] yn erbyn yr [[Iorciaid]], ond yr oedd hefyd gryn gefnogaeth i'r Iorciaid. Roedd [[Guto'r Glyn]] er enghraifft yn blediwr selog i'r Iorciaid. Ym [[Brwydr Mortimer's Cross|Mrwydr Mortimer's Cross]] yr oedd llawer o Gymry yn y ddwy fyddin, ac wedi i'r Iorciaid ennill y dydd, dienyddiwyd [[Owain Tudur]].  Bu farw Tywysog Cymru, [[Edward o San Steffan]], ym [[Brwydr Tewkesbury|Mrwydr Tewkesbury]] ar 4 Mai 1471.
+Er na fu brwydrau o bwys yng [[Cymru|Nghymru]], yr oedd Cymru'n ffynhonnell bwysig o filwyr i'r ddwy blaid. Y ddau arweinydd pwysicaf yng Nghymru oedd y ddau [[Iarll Penfro]], [[Siaspar Tudur]] dros y Lancastriaid a [[William Herbert]] dros yr Iorciaid. Yn ddiweddarach yr oedd gan Syr [[Rhys ap Thomas]] ran bwysig mewn codi milwyr i Harri Tudur yng Nghymru cyn [[brwydr Bosworth]]. Tueddai'r rhan fwyaf o'r [[Cymry]] i ochri â phlaid y [[Lancastriaid]] yn erbyn yr [[Iorciaid]], ond yr oedd hefyd gryn gefnogaeth i'r Iorciaid. Roedd [[Guto'r Glyn]] er enghraifft yn blediwr selog i'r Iorciaid. Ym [[Brwydr Mortimer's Cross|Mrwydr Mortimer's Cross]] yr oedd llawer o Gymry yn y ddwy fyddin, ac wedi i'r Iorciaid ennill y dydd, dienyddiwyd [[Owain Tudur]]. Bu farw Tywysog Cymru, [[Edward o San Steffan]], ym [[Brwydr Tewkesbury|Mrwydr Tewkesbury]] ar 4 Mai 1471.
+Brwydr rhwng dwy fyddin o Gymry oedd Brwydr Mortimer's Cross ([[1461]]), ac roedd treuan milwyr Harri yn Gymry yn ôl John Davies.<ref>''Hanes Cymru''; cyhoeddiad Penguin; 2009; tud 206)</ref> Galwodd y bardd [[Lewis Glyn Cothi]] frwydr Banbury yn 'drychineb cenedlaethol' gan i gymaint o Gymry farw ynddi.
 ==Brwydrau Pwysig y Rhyfeloedd y Rhosynnau==
 {{Prif|Rhestr brwydrau Cymru}}
+*[[Brwydr Sant Alban]] (1455)
 *[[Brwydr Wakefield]] ([[1460]])
 *[[Brwydr Mortimer's Cross]] ([[1461]])
 *[[Brwydr Towton]] (1461)
+*[[Brwydr Banbury]] (1469)
 *[[Brwydr Barnet]] ([[1471]])
 *[[Brwydr Tewkesbury]] (1471)