Comiwnyddiaeth: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Dim crynodeb golygu |
gwella iaith |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{ideolegau}} |
{{ideolegau}} |
||
| ⚫ | Mae '''Comiwnyddiaeth''' (o'r [[Lladin]] ''communis'' - cyffredin) yn gangen chwyldroadol y mudiad Sosialaidd. Mae'n fudiad ac yn drefn gymdeithasol; un sy'n hyrwyddo cymdeithas ddiddosbarth wedi ei sylfaenu ar gydberchnogaeth yn unol â threfn diarian. Yn ddelfrydol mae comiwnyddiaeth yn [[gwladwriaeth|wladwriaeth]] sydd heb berchnogaeth breifat, heb [[dosbarth cymdeithasol|ddosbarthau cymdeithasol]] an yn rhywle ble mae modd cynhyrchu yn gymunedol ac eiddo'n gyffredin i bawb. |
||
{{iaith}} |
|||
| ⚫ | Dylanwadodd dehongliad omiwnyddiaeth o fath [[Marxist-Leninist]] yn fawr ar hanes yr 20fed ganrif, gyda gwrthdaro rhwng "y byd sosialaidd", wedi'i rheoli gan bleidiau Comiwnyddol, a'r "byd gorllewinol" gyda'i farchnad rydd. Canlyniad hyn oedd y [[rhyfel oer]] rhwng y [[Y Bloc Dwyreiniol]] a'r "Byd Rhydd". |
||
| ⚫ | Mae '''Comiwnyddiaeth''' (o'r [[Lladin]] ''communis'' - cyffredin) yn gangen chwyldroadol y mudiad Sosialaidd. Mae'n |
||
| ⚫ | |||
==Marcsiaeth== |
==Marcsiaeth== |
||
Bu [[Farcsiaeth]] yn fudiad sylfaenol Comiwnyddiaeth a deilliodd nifer o ganghennau ohoni - yn arbennig [[Leniniaeth]] (neu [[Marcsiaeth-Leniniaeth]] fel y'i gelwir yn amlaf) a enwyd ar ôl [[chwyldro]]adwr [[Bolsieficiaeth|Bolsiefic]] o [[Rwsia]]d, [[Vladimir Lenin]]). Fel rheol gelwir [[plaid wleidyddol]] sy'n arddel comiwnyddiaeth yn ''Blaid Gomiwnyddol''. Mae'r mwyafrif o'r pleidiau hynny yn Farcsaidd-Leninaidd, ond ceir yn ogystal gomiwnyddion sy'n gwrthod Lenin |
Bu [[Farcsiaeth]] yn fudiad sylfaenol Comiwnyddiaeth a deilliodd nifer o ganghennau ohoni - yn arbennig [[Leniniaeth]] (neu [[Marcsiaeth-Leniniaeth]] fel y'i gelwir yn amlaf) a enwyd ar ôl [[chwyldro]]adwr [[Bolsieficiaeth|Bolsiefic]] o [[Rwsia]]d, [[Vladimir Lenin]]). Fel rheol gelwir [[plaid wleidyddol]] sy'n arddel comiwnyddiaeth yn ''Blaid Gomiwnyddol''. Mae'r mwyafrif o'r pleidiau hynny yn Farcsaidd-Leninaidd, ond ceir yn ogystal gomiwnyddion sy'n gwrthod Lenin ac sy'n dilyn athroniaeth chwyldroadwyr eraill fel y Rwsiad [[Leon Trotsky]] (Trotscïad), a chomiwnyddion sy'n cydnabod Lenin ond sy'n arddel athroniaeth wedi'i haddasu i gwrdd ag amgylchiadau neilltuol, fel y Maoïaid (ar ôl y [[Tsieina|Tsieinead]] [[Mao Zedong]]) a'r Staliniaid (ar ôl y [[Georgia]]d [[Joseph Stalin]]). |
||
Mae Marcswyr yn credu bod rhaid mynd drwy gyfnod o lywodraeth [[sosialaeth|sosialaidd]] cyn y bydd comiwnyddiaeth ei hun yn bosib. Heddiw, dim ond [[Gweriniaeth Pobl Tsieina]], [[Ciwba]], [[Fietnam]], [[Moldofa]] a [[Gogledd Corea]] sydd dan reolaeth gomiwnyddol. Cyn [[1991]], roedd yna lawer mwy o wledydd sosialaidd, fel yr [[Undeb Sofietaidd]] a gwledydd [[Cytundeb Warsaw]], er enghraifft. |
Mae Marcswyr yn credu bod rhaid mynd drwy gyfnod o lywodraeth [[sosialaeth|sosialaidd]] cyn y bydd comiwnyddiaeth ei hun yn bosib. Heddiw, dim ond [[Gweriniaeth Pobl Tsieina]], [[Ciwba]], [[Fietnam]], [[Moldofa]] a [[Gogledd Corea]] sydd dan reolaeth gomiwnyddol. Cyn [[1991]], roedd yna lawer mwy o wledydd sosialaidd, fel yr [[Undeb Sofietaidd]] a gwledydd [[Cytundeb Warsaw]], er enghraifft. |
||
Fersiwn yn ôl 15:21, 23 Gorffennaf 2013
Mae Comiwnyddiaeth (o'r Lladin communis - cyffredin) yn gangen chwyldroadol y mudiad Sosialaidd. Mae'n fudiad ac yn drefn gymdeithasol; un sy'n hyrwyddo cymdeithas ddiddosbarth wedi ei sylfaenu ar gydberchnogaeth yn unol â threfn diarian. Yn ddelfrydol mae comiwnyddiaeth yn wladwriaeth sydd heb berchnogaeth breifat, heb ddosbarthau cymdeithasol an yn rhywle ble mae modd cynhyrchu yn gymunedol ac eiddo'n gyffredin i bawb.
Dylanwadodd dehongliad omiwnyddiaeth o fath Marxist-Leninist yn fawr ar hanes yr 20fed ganrif, gyda gwrthdaro rhwng "y byd sosialaidd", wedi'i rheoli gan bleidiau Comiwnyddol, a'r "byd gorllewinol" gyda'i farchnad rydd. Canlyniad hyn oedd y rhyfel oer rhwng y Y Bloc Dwyreiniol a'r "Byd Rhydd".
Marcsiaeth
Bu Farcsiaeth yn fudiad sylfaenol Comiwnyddiaeth a deilliodd nifer o ganghennau ohoni - yn arbennig Leniniaeth (neu Marcsiaeth-Leniniaeth fel y'i gelwir yn amlaf) a enwyd ar ôl chwyldroadwr Bolsiefic o Rwsiad, Vladimir Lenin). Fel rheol gelwir plaid wleidyddol sy'n arddel comiwnyddiaeth yn Blaid Gomiwnyddol. Mae'r mwyafrif o'r pleidiau hynny yn Farcsaidd-Leninaidd, ond ceir yn ogystal gomiwnyddion sy'n gwrthod Lenin ac sy'n dilyn athroniaeth chwyldroadwyr eraill fel y Rwsiad Leon Trotsky (Trotscïad), a chomiwnyddion sy'n cydnabod Lenin ond sy'n arddel athroniaeth wedi'i haddasu i gwrdd ag amgylchiadau neilltuol, fel y Maoïaid (ar ôl y Tsieinead Mao Zedong) a'r Staliniaid (ar ôl y Georgiad Joseph Stalin).
Mae Marcswyr yn credu bod rhaid mynd drwy gyfnod o lywodraeth sosialaidd cyn y bydd comiwnyddiaeth ei hun yn bosib. Heddiw, dim ond Gweriniaeth Pobl Tsieina, Ciwba, Fietnam, Moldofa a Gogledd Corea sydd dan reolaeth gomiwnyddol. Cyn 1991, roedd yna lawer mwy o wledydd sosialaidd, fel yr Undeb Sofietaidd a gwledydd Cytundeb Warsaw, er enghraifft.
Anarchiaeth Gymdeithasol
Er y bu anarchwyr yng nghytûn â Marcswyr[1] yn ôl yr amcan o gyrraedd cymdeithas heb ddosbarthiadau cymdeithasol, wladwriaeth nac eiddo preifat, maent yn anghytuno ar y dulliau o'i chyrraedd. Credant ei fod yn amhosib ymgorffori'r gweithwyr yng ngwladwriaeth, sef cyfnod Sosialaeth yn y derminoleg Marcsiaeth. Maent yn gweld y wladwriaeth fel amddiffynnwr eiddo preifat ac yn wrthrych hierarchaidd. I anarchydd, buasai rhaid chwalu'r wladwriaeth er mwyn chwalu cyfalafiaeth: i'r Marcsydd rhaid cymryd rheolaeth o'r wladwriaeth er mwyn chwalu cyfalafiaeth. Bu anarchwyr hefyd o ganlyniad yn wrthwynebol i bleidiau gwleidyddol, yn enwedig pleidiau canolig, hierarchaidd. Credant yn gadarn fod rhaid i'r gweithwyr, a'r gweithwyr 'oll, gweithredu'r chwyldro dros gomiwnyddiaeth, ac nid plaid yn honni ei fod yn eu cynrychioli.
Y Blaid Gomiwnyddol yng Nghymru
Sefydlwyd y Blaid Gominyddol yng ngwledydd Prydain yn 1920.Davies, John (2008), Gwyddoniadur Cymru, Caerdydd, Cymru: Gwasg y Brifysgol Roedd syniadaeth Marcsaidd wedi bod yn cael eu trafod ledled y wlad ers y 1890au, gan chwarae rhan amlwg ym mrwydrau gwleidyddol a diwydiannol y 1920au a 30au. Etholwyd Arthur Horner yn Llywydd Ffederasiwn Glöwyr De Cymru yn 1936 a chynyddodd nifer yr aelodaeth yn enwedig yn ne Cymru.