Mesia picoch

Oddi ar Wicipedia
Mesia picoch
Leiothrix lutea

, ,

Statws cadwraeth
Dosbarthiad gwyddonol
Teyrnas: Animalia
Ffylwm: Chordata
Dosbarth: Aves
Urdd: Passeriformes
Teulu: Timaliidae
Genws: Leiothrix[*]
Rhywogaeth: Leiothrix lutea
Enw deuenwol
Leiothrix lutea

Aderyn a rhywogaeth o adar yw Mesia picoch (sy'n enw gwrywaidd; enw lluosog: mesiaid picoch) a adnabyddir hefyd gyda'i enw gwyddonol Leiothrix lutea; yr enw Saesneg arno yw Pekin robin. Mae'n perthyn i deulu'r Preblynnod (Lladin: Timaliidae) sydd yn urdd y Passeriformes.[1]

Talfyrir yr enw Lladin yn aml yn L. lutea, sef enw'r rhywogaeth.[2]

Mae'r mesia picoch (Leiothrix lutea) yn aelod o'r teulu Leiothrichidae , sy'n frodorol i dde Tsieina a'r Himalayas. Mae gan oedolion bigau coch llachar a chylch melyn difflach o amgylch eu llygaid. Mae eu cefnau yn llwydwyrdd, ac mae ganddynt wddf melyn-oren llachar a gên felen; mae benywod ychydig yn bylach na'r gwrywod, ac mae gan y rhai ifanc bigau du. Mae'r rhywogaeth wedi'i gyflwyno i wahanol rannau o'r byd, gyda phoblogaethau bach o ddihangwyr o gaethiwed wedi bodoli yn Japan ers y 1980au. Mae'n boblogaidd fel aderyn cawell ac ymhlith adarwyr hyn mae enwau amrywiol arno: 'robin Pecin', 'eos Pecin', 'eos Japan', a robin goch Japaneaidd, y ddau olaf yn gamenwau gan nad yw'n frodorol i Japan (er ei fod wedi'i gyflwyno yno a bellach mae'n byw yn wyllt yno)[3]

Tacsonomeg[golygu | golygu cod]

Disgrifiwyd y mesia picoch yn ffurfiol ym 1786 gan y naturiaethwr o Awstria, Giovanni Antonio Scopoli, dan yr enw binomaidd Sylvia lutea. Mae'r rhywogaeth bellach wedi'i gosod, ynghyd â'r mesia clust arian yn y genws Leiothrix a fathwyd ym 1832 gan y naturiaethwr Seisnig William John Swainson. Mae enw'r genws yn cyfuno'r leios Groeg Hynafol sy'n golygu "llyfn" a thrix sy'n golygu "gwallt". Daw'r epithet lutea penodol o'r Lladin luteus sy'n golygu "melyn saffrymaidd". Nododd Scopoli mai Tsieina oedd y lleoliad teip ond cyfyngwyd hyn wedyn i ranbarthau mynyddig talaith Anhui yn Tsieina[4][5]

Mae pum isrywogaeth yn cael eu cydnabod:

  • L. l. kumaiensis Whistler, 1943 - gogledd-orllewin Himalaya
  • L. l. calipyga (Hodgson, 1837) - canol yr Himalaya i ogledd-orllewin Myanmar
  • L. l. yunnanensis Rothschild, 1921 - gogledd-ddwyrain Myanmar a de Tsieina
  • L. l. kwangtungensis Stresemann, 1923 - de-ddwyrain Tsieina a gogledd Fietnam
  • L. l. lutea (Scopoli, 1786) – de-ganolog, dwyrain Tsieina

Disgrifiad[golygu | golygu cod]

Mesia picoch, Maui, Hawaii
Dau yn Sŵ Caer, Lloegr
Gwryw yn Sŵ Caer, Lloegr

Mae'r mesia picoch tua chwe modfedd o hyd, yn llwydwyrdd yn gyffredinol, ac mae ganddo wddf melyn gyda lliw oren ar y fron. Mae ganddo hefyd fodrwy felynaidd ddifflach o amgylch y llygad sy'n ymestyn at y pig. Mae ymylon plu'r adain wedi'u lliwio'n llachar gyda melyn, oren, coch a du ac mae'r gynffon fforchog yn frown olewydd ac yn ddu ar y blaen. Mae'r bochau ac ochr y gwddf yn lliw llwyd glasgoch. Mae'r fenyw yn llawer golauach na'r gwryw ac nid oes ganddi'r darn coch ar yr adenydd. Nid yw'n hedfan yn aml, ac eithrio mewn cynefinoedd agored. Mae'r aderyn hwn yn weithgar iawn ac yn gantores ardderchog ond yn hynod gyfrinachol ac anodd ei weld.

Dosbarthiad a chynefin[golygu | golygu cod]

Mae'r mesia picoch i'w ganfod fel arfer yn India, Bhutan, Nepal, Bwrma a rhannau o Tibet . Mae'r rhywogaeth hon yn aderyn o goedwigoedd y bryniau, a geir ym mhob math o jyngl er ei bod yn well ganddi goedwigoedd pinwydd gyda llwyni. Mae hefyd wedi'i ddarganfod ar lefelau sy'n amrywio o agos at lefel y môr i tua 7,500 troedfedd[6][7]. Yn Japan mae'n well ganddi goedwigoedd Abies a Tsuga gydag isdyfiant trwchus o bambŵ[8]

Cyflwynwyd y rhywogaeth i Ynysoedd Hawaii yn 1918 ac ymledodd i'r holl ynysoedd coediog ac eithrio Lanai. Cwympodd ei phoblogaeth ar Oahu yn y 1960au a diflannodd o Kauai, ond mae bellach yn gyffredin ac yn cynyddu ar Oahu[9]. Rhyddhawyd y mesia yng Ngorllewin Awstralia ond methodd ag ymsefydlu. Cyflwynwyd y rhywogaeth hefyd i Brydain ond credwyd bod sefydlu parhaol yn aflwyddiannus, er bod clwstwr o achosion a welwyd yn 2020–2022 yn ne Lloegr yn awgrymu y gallai rhai cytrefi fod wedi eu sefydlu[10][11]. Fe'i cyflwynwyd i Ffrainc, lle mae bellach wedi'i sefydlu mewn sawl ardal, a Sbaen lle mae'n cynyddu ac yn lledaenu o Barc Collserola[12][13] Yn Siapan, mae poblogaethau brodorol o'r hyn sydd fwy na thebyg yn isrywogaeth o'r rhywogaeth hon wedi'u cofnodi ers yr 1980au ac mae wedi ymsefydlu yng nghanol a de-orllewin Siapan. Mae hefyd wedi'i sefydlu ar ynys Mascarene yn Réunion[7][14]. Mae'r rhywogaeth hefyd wedi'i chyflwyno yn yr Eidal lle gellir adnabod tair poblogaeth fawr (Twsgani a Liguria, Latium, Colli Euganei) ac mae sawl ardal mewn perygl mawr o oresgyniad[15].

Teulu[golygu | golygu cod]

Mae'r mesia picoch yn perthyn i deulu'r Preblynnod (Lladin: Timaliidae). Dyma rai o aelodau eraill y teulu:

Rhestr Wicidata:

rhywogaeth enw tacson delwedd
Corbreblyn brown Macronus striaticeps
Corbreblyn cefndaen Macronus ptilosus
Corbreblyn wyneblwyd Mixornis kelleyi
Preblyn torwinau Dumetia hyperythra
Diwedd y rhestr a gynhyrchwyd yn otomatig o Wicidata.

Gweler hefyd[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ [https://web.archive.org/web/20040610130433/http://www.cymdeithasedwardllwyd.org.uk/ Archifwyd 2004-06-10 yn y Peiriant Wayback. Gwefan Cymdeithas Edward Llwyd]; adalwyd 30 Medi 2016.
  2. ↑ Gwefan Avibase; adalwyd 3 Hydref 2016.
  3. ↑ Long, John L. Introduced Birds Of The World. 1981
  4. ↑ Scopoli, Giovanni Antonio (1786). Deliciae florae faunae insubricae, seu Novae, aut minus cognitae species plantarum et animalium quas in Insubica austriaca tam spontaneas, quam exoticas vidit (in Latin). Vol. 2. Ticini [Pavia]: Typographia Reg. & Imp. Monasterii S. Salvatoris. p. 96.
  5. ↑ Mayr, Ernst; Paynter, Raymond A. Jr, eds. (1964). Check-List of Birds of the World. Vol. 10. Cambridge, Massachusetts: Museum of Comparative Zoology. pp. 383–384
  6. ↑ Berger, Andrew. Hawaiian Birdlife. 1972.
  7. ↑ 7.0 7.1 Christopher Lever (2005). Naturalised Birds of the World. T & A D Poyser. tt. 174–176. ISBN 0713670061.
  8. ↑ Christopher Lever (2005). Naturalised Birds of the World. T & A D Poyser. pp. 174–176. ISBN 0713670061.
  9. ↑ Hawaii's Birds. Honolulu: Hawaii Audubon Society. 2005. tt. 104. ISBN 1-889708-00-3.
  10. ↑ Broughton, R.K.; Ramellini, S.; Maziarz, M.; Pereira, P.F. (6 June 2022). "The Red-billed Leiothrix (Leiothrix lutea): a new invasive species for Britain?". Ibis. doi:10.1111/ibi.13090. ISSN 0019-1019.
  11. ↑ Weston, Phoebe (6 June 2022). "'The next parakeet': Britain's dawn chorus at risk from Asian songbird". The Guardian. Cyrchwyd 6 June 2022.
  12. ↑ Herrando, S.; Llimona, F.; Brotons, L.; Quesada, J. (2010). "A new exotic bird in Europe: recent spread and potential range of Red‐billed Leiothrix Leiothrix lutea in Catalonia (northeast Iberian Peninsula)". Bird Study. 57 (2): 226–235. doi:10.1080/00063651003610551.
  13. ↑ Pereira, P.F.; Barbosa, A.M.; Godinho, C.; Salgueiro, P.A.; Silva, R.R.; Lourenço, R. (2020). "The spread of the red-billed leiothrix (Leiothrix lutea) in Europe: The conquest by an overlooked invader?". Biological Invasions. 22 (2): 709–722. doi:10.1007/s10530-019-02123-5.
  14. ↑ IUCN Invasive Species Specialist Group (14 March 2008). "Global Invasive Species Database: Leiothrix lutea".
  15. ↑ Ramellini, S.; Simoncini, A.; Ficetola, G.F.; Falaschi, M. (2019). "Modelling the potential spread of the Red-billed Leiothrix Leiothrix lutea in Italy". Bird Study 66 (4): 550-560. doi:10.1080/00063657.2020.1732864.
Safonwyd yr enw Mesia picoch gan un o brosiectau . Mae cronfeydd data Llên Natur (un o brosiectau Cymdeithas Edward Llwyd) ar drwydded agored CC 4.0. Chwiliwch am ragor o wybodaeth ar y rhywogaeth hon ar wefan Llên Natur e.e. yr adran Bywiadur, a chyfrannwch er mwyn datblygu'r erthygl hon ymhellach.
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Mesia_picoch&oldid=12465287"