Mudiadau cymdeithasol LHDT

Oddi ar Wicipedia
(Ailgyfeiriad oddi wrth Hawliau LHDT)
Neidio i'r panel llywio Neidio i'r bar chwilio
Gorymdaith hawliau LHDT yn Ninas Efrog Newydd yn 1976

Mae gan fudiadau cymdeithasol lesbiaid, hoywon, deurywiol a thrawsrywiol yr un nodau o sicrhau fod rhywioldeb a lleiafrifoedd rhyw yn cael eu derbyn. Mae gan bobl lesbiad, hoyw, deurywiol a thrawsrywiol (LHDT) draddodiad hir o ymgyrchu am yr hyn a elwir gan amlaf yn hawliau LHDT, ond cânt eu galw hefyd yn "hawliau hoyw" a "hawliau lesbiaid a hoywon". Gweithiodd nifer o gymunedau gyda'i gilydd, a hefyd yn annibynnol o'i gilydd mewn amryw o ffyrdd gan gynnwys rhyddhad hoyw, ffeministiaeth lesbiaidd, y mudiad "queer" a gweithredu trawsrywiol. Nid oes un sefydliad yn unig sydd yn cynrychioli buddiannau a diddordebau pobl LHDT, er y gellir dadlau fod dau sefdyliad yn dod yn agos at wneud hynny; InterPride sy'n cydlynu a rhwydweithio digwyddiadau balchder hoyw yn fyd eang, a'r Comisiwn Rhyngwladol dros Hawliau Dynol Hoyw a Lesbiaid sy'n taclo diffyg hawliau dynol yn erbyn pobl LHDT a phobl â HIV a gweithiant gyda'r Cenhedloedd Unedig. Yn gyffredinol, fe'i hystyrir yn fudiad sy'n cynnwys holl elfennau a diddordebau'r gymuned LHDT.

Ym aml, dywedir mai'r nod ar gyfer pobl LHDT ydy cydraddoldeb cymdeithasol; mae rhai hefyd wedi ffocysu ar adeiladu cymunedau LHDT, neu barhau i weithio am agwedau mwy rhyddfrydol tuag at rywioldeb. Mae'r mudiadau LHDT a drefnir heddiw yn cynnwys ystod eang o weithredu gwleidyddol a gweithgarwch diwylliannol, megis lobïo a gorymdeithiau stryd; grŵpiau cymdeithasol, grŵpiau cymorth a digwyddiadau yn y gymuned; cylchgronau, ffilmiau a llenyddiaeth; ymchwil academaidd; a hyd yn oed gweithgarwch ym myd busnes.

Trosolwg[golygu | golygu cod y dudalen]

Gweithwyr o Gymdeithas Llinell Gymorth Tongzhi Taiwan yn cymryd rhan yng ngorymdaith Balchder Taiwan yn Taipei yn 2005.

Ysgrifenna'r cymdeithasegwraig Mary Bernstein: "Bryd hynny, roedd nodau'r mudiad lesbiaid a hoywon yn cynnwys (ymhlith pethau eraill) herio'r ddelwedd o wryweidd-dra benyweidd-dra, homoffobia, a'r syniad o deulu niwclear heterorywiol (heteronormadedd). Roedd eu nodau gwleidyddol yn cynnwys newid y gyfraith a pholisïau er mwyn derbyn hawliau newydd, budd-daliadau ac amddifyniad rhag niwed."[1] Pwysleisia Bernstein fod ymgyrchwyr yn ceisio y ddau fath o nod yn y meysydd sifil a gwleidyddol.

Fel gyda mudiadau cymdeithasol eraill, ceir gwrthdaro o fewn a rhwng mudiadau LHDT, yn enwedig ynglŷn â strategaethau ar gyfer newid. Ceir trafodaethau ynglŷn ag i ba raddau y mae lesbiaid, dynion hoyw, pobl ddeurywiol, trawsrywiol a rhyngrywiol yn wynebu'r un problemau ac am yr angen i gyd-weithio. Yn aml yn ystod y 1970au, 80au a'r 90au, ceisiodd arweinyddion y mudiad lesbiaid a hoywon guddio lesbiaid gwrywaidd, dynion hoyw benywaidd, pobl trawsrywiol a deurywiol rhag y cyhoedd, gan greu rhaniadau mewnol o fewn cymunedau LHDT.

Yn aml, mae mudiadau LHDT wedi mabwysiadu math o wleidyddiaeth hunaniaeth sy'n ystyried pobl hoyw, deurywiol a/neu bobl trawsrywiol fel dosbarth penodol o bobl. Mae'r rheiny sy'n defnyddio'r math yma o syniad yn anelu at nodau gwleidyddol rhyddfrydol fel rhyddid a chyfle cyfartal, gan anelu at wleidyddiaeth y brif ffrwd fel y wneir gan grwpiau eraill yn y gymdeithas. Wrth ddadlau fod cyfeiriadedd rhywiol a hunaniaeth rywiol yn rhan annatod o unigolyn ac na ellir ei newid, gwrthwynebir unrhyw ymgais i newid dynion hoyw, lesbiaid a phobl deurywiol yn heterorywiol ("therapi trawsnewid") gan y gymuned LHDT. Yn aml, seilir y therapi hyn ar gredoau crefyddol sy'n ystyried fod gweithgarwch dynion hoyw, lesbiaid a phobl deurywiol yn anfoesol.

Fodd bynnag, mae eraill o fewn mudiadau LHDT wedi beirniadu gwleidyddiaeth hunaniaeth gan ddweud ei fod yn gyfyng a chyda gwendidau amlwg. Dadleua elfennau o'r mudiad "queer" fod y categorïau hoyw a lesbiad yn rhy gyfyng, a cheisiasant waredu'r categorïau hyn, sydd yn "atgyfnerthu yn hytrach na herio system ddiwylliannol a fydd bob amser yn ystyried pobl na sydd yn heterorywiol yn israddol."[2]

Ar ôl y Chwyldro Ffrengig, arweiniodd teimlad gwrth-glerigol mewn gwledydd Catholig ynghyd â dylanwad rhyddfrydol y Cod Napoleanaidd, at wledydd yn ymbellhau wrth y deddfau sodomiaeth. Fodd bynnag, mewn gwledydd Protestanaidd, lle'r oedd ymateb yr eglwys yn llai llym, ni welwyd ymateb cyffredinol yn erbyn y deddfau a oedd wedi'u seilio ar grefydd. O ganlyniad, cadwodd nifer o'r gwledydd hynny eu deddfau sodomiaeth tan ddiwedd yr 20g. Dadleuodd y rheithgorwr Natsiaidd Rudolf Klare am oruchafiaeth moesol y traddodiadau Tiwtonaidd gwrth-gyfunrywiol llym (megis yr Almaen, Lloegr a'r thaleithiau'r Amerig dros wledydd LLadinaidd (megis Ffrainc, Sbaen, yr Eidal a Gwlad Pwyl) a oedd wedi peidio a chosbi gweithgarwch cyfunrywiol.

Hanes[golygu | golygu cod y dudalen]

Cyn 1860[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn Ewrop yn ystod y 18fed a'r 19g, yn gyffredinol ystyriwyd ymddygiad rhywiol cyfunrywiol a thrawswisgo yn annerbyniol, ac roeddent yn droseddau difrifol o dan y deddfau sodomiaeth a gwrthwariant. Fodd bynnag, roedd yna eithriadau. Yn ystod y 1600au er enghraifft, roedd trawswisgo'n gyffredin iawn mewn dramâu fel a welir yng nghynnwys mewn nifer o ddramâu William Shakespeare (a chan actorion yn y perfformiad go iawn, am fod y rôlau benywaidd yn y Theatr Elisabethaidd bob amser yn cael eu perfformio gan fechgyn, gan amlaf yn fechgyn blaenaeddfed). Parchai nifer o ddiwylliannau Americanaidd Cyntefig unigolion a oedd, yng nghyd-destun ein byd modern, yn gyfunrywiol neu'n ddeurywiol, gan ddatgan eu bod yn ymgorffori nodweddion dynion a menywod. Roedd unrhyw gymuned neu fywyd cymdeithasol hoyw yn guddiedig. Ysgrifennodd Thomas Cannon yr hyn sydd efallai yn un o'r amddifyniadau cyntaf o gyfunrywioldeb yn "English, Ancient and Modern Pederasty Investigated and Exemplify'd" (1749). Ysgrifennodd y diwygiwr cymdeithasol Jeremy Bentham y ddadl gyntaf o blaid diwygio'r gyraith cyfunrywiol yn Lloegr tua 1785, mewn cyfnod pan y gallwyd crogi person am sodomiaeth. Serch hynny, ofnai ddial ac ni chyhoeddwyd ei draethawd rymus tan 1978. Ym 1791 Ffrainc oedd y genedl gyntaf i ddad-droseddu cyfunrywioldeb, diolch i raddau i Jean Jacques Régis de Cambacérès, dyn hoyw a oedd yn un o awduron y Côd Napoleanaidd.

Ym 1833, ysgrifennodd bardd Saesneg amddifyniad barddonol o Gapten Nicholas Nicholls, a ddedfrydwyd i farwolaeth yn Llundain am sodomiaeth:

Whence spring these inclinations, rank and strong?

And harming no one, wherefore call them wrong?

Tair blynedd yn ddiweddarach yn y Swistir, cyhoeddodd Heinrich Hoessli y gyfrol gyntaf o Eros: Die Männerliebe der Griechen ("Eros: Cariad-gwrywaidd y Groegiaid"), amddiffyniad arall o gariad cyfunrywiol.

Yn groes i'r gred gyffredin, ni wnaed cyfunrywioldeb yn anghyfreithlon yng Ngwlad Pwyl a oedd yn draddodadiol Gatholig a cheidwadol. Yn ystod y 18g, gwelwyd agweddau ryddfrydol, ymlaciedig at rywioldeb, gyda ffigurau cyhoeddus ynghlwm a gweithgarwch cyfunrywiol neu drawswisgo. Tynnwyd sylw'r cyhoedd at ddigwyddiadau fel hyn, ond ni ddaethpwyd ag achos troseddol yn erbyn unrhyw un. Dim ond pan rannwyd tiriogaethau Gwlad Pwyl ac y daethant o dan reolaeth yr Ymerodraeth Rwsaidd, yr Ymerodraeth Awstri-Hwngaraidd a Theyrnas Prwsia y cyflwynwyd deddfau a wnaeth gweithgarwch cyfunrywiol yn anghyfreithlon. Serch hynny, parhaodd nifer o ffigurau blaenllaw i fod mewn perthynas cyfunrywiol, megis Narcyza Żmichowska (1819-1876), ysgrifenwraig a sylfaenydd y mudiad ffeministaidd Pwylaidd, a ddefnyddiodd ei phrofiadau ei hun yn ei hysgrifennu.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

  1. Bernstein, Mary (2002). "Identities and Politics: Toward a Historical Understanding of the Lesbian and Gay Movement". Social Science History 26:3 (fall 2002). Cyfieithiad o'r dyfyniad
  2. Bernstein (2002)
Gay Pride Flag.svg Eginyn erthygl sydd uchod am faterion lesbiaidd, hoyw, deurywiol neu drawsryweddol. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato