Ynysdawe

Pentref bychan yn Sir Abertawe yw Ynysdawe (amrywiadau: Ynystawe, Ynys Dawe). Fe'i lleolir ar lan Afon Tawe i'r gogledd o ddinas Abertawe fymryn i'r de o Glydach. Rhed yr M4 heibio i'r de o'r pentref.

Gyferbyn ag Ynysdawe ceir Ynysforgan. Roedd gan y ddau le ran amlwg ym mywyd diwylliannol Morgannwg yn yr Oesoedd Canol am fod dau gartref y Tomasiaid yn gorwedd yno, un yn Ynysforgan a'r llall yn Ynysdawe. Yr enwocaf o'r teulu oedd Hopcyn ap Tomas (tua 1350 - 1400au), casglwr llawysgrifau, brudiwr a noddwr beirdd. Yn ôl traddodiad galwodd Owain Glyndŵr am ei gyngor fel brudiwr yn 1403 ac roedd Llyfr Coch Hergest a nifer o lawysgrifau eraill yn ei feddiant.

Lleolir Ysgol Gynradd Ynystawe yn y pentref. Mae'n ysgol gyfrwng Saesneg fechan sy'n bwydo Ysgol Gyfun Treforys. Ceir yr ysgolion cynradd cyfrwng Cymraeg agosaf yng Nghlydach a Llansamlet, ger llaw.

Pobl enwog o Ynysdawe

• Henry Lewis, ysgolhaig Cymraeg

Dolen allanol

• (Saesneg) Lluniau o Ynysdawe

Trefi a phentrefi Sir Abertawe

Dinas
Abertawe
Trefi
Casllwchwr  · Clydach  · Gorseinon  · Pontarddulais  · Treforys  · Tre-gŵyr
Pentrefi
Burry Green  · Cadle  · Crofty  · Dyfnant  · Fforest-fach  · Garnswllt  · Y Gellifedw  · Y Glais  · Llandeilo Ferwallt  · Llanddewi  · Llangyfelach  · Llangynydd  · Llanilltud Gŵyr  · Llanmorlais  · Llanrhidian  · Llan-y-tair-mair  · Y Mwmbwls  · Nicholaston  · Oxwich  · Pen-clawdd  · Pengelli  · Pennard  · Pentre Poeth  · Pont-lliw  · Port Einon  · Reynoldston  · Rhosili  · Sgeti  · Y Crwys  · Ynysdawe  · Ynysforgan  · Ystumllwynarth