Homo sapiens: Gwahaniaeth rhwng fersiynau
Yn ailgyfeirio at Bod dynol |
Newydd |
||
| Llinell 1: | Llinell 1: | ||
{{speciesbox |
|||
#REDIRECT [[Bod dynol]] |
|||
| name = ''Homo sapiens'' |
|||
| image = Human Body.jpg |
|||
| image_width = 200px |
|||
| image_caption = Benyw a gwryw |
|||
| image_alt = Benyw a gwryw |
|||
| status = LC |
|||
| status_ref =<ref name=IUCN>{{IUCN2008|assessors=Global Mammal Assessment Team|year=2008|title=Homo sapiens|id=136584|downloaded=12 Chwefror 2015}}</ref> |
|||
| status_system = iucn3.1 |
|||
| fossil_range = {{Fossil range|0.195|0}} <small>[[Pleistosen|Pleistosen Canol]]–[[Holosen|Y presennol]]</small> |
|||
| taxon = Homo sapiens |
|||
| authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 |
|||
| subdivision_ranks = [[Isrywogaeth]] |
|||
| subdivision = |
|||
†''[[Homo sapiens idaltu]]''<br> |
|||
''[[Homo sapiens sapiens]]''<br> |
|||
†''[[Homo neanderthalensis]]''?<br> |
|||
†''[[Homo rhodesiensis]]''?<br> |
|||
†''[[Pobl Ogof y Carw Coch]]''? |
|||
}} |
|||
O fewn y dull enwi [[gwyddoniaeth|gwyddonol]], '''''Homo sapiens''''' ([[Lladin]]: "person deallus") yw'r enw rhyngwladol ar fodau dynol, ac a dalfyrir yn aml yn '''''H. sapiens'''''. Bellach, gyda diflaniad y [[Neanderthal]] (ac eraill), dim ond y rhywogaeth hon sy'n bodoli heddiw o fewn y genws a elwir yn ''[[Homo (genws)|Homo]]''. Isrywogaeth yw bodau dynol modern (neu bobl modern), a elwir yn wyddonol yn ''Homo sapiens sapiens''. |
|||
Hynafiaid pobl heddiw, yn ôl llawer, oedd yr ''[[Homo sapiens idaltu]]''. Credir fod eu dyfeisgarwch a'u gallu i addasu i amgylchfyd cyfnewidiol wedi arwain iddynt fod y rhywogaeth mwyaf dylanwadol ar wyneb Daear ac felly o leiaf pryder ar [[Rhestr Goch yr IUCN|Restr Goch yr IUCN]], sef y rhestr o rywogaethau mewn perygl o beidio a bodoli, a gaiff ei gynnal gan Yr Undeb Ryngwladol Dros Cadwraeth Natur.<ref name=IUCN/> |
|||
==Enw== |
|||
Y Naturiaethwr [[Carl Linnaeus]] a fathodd yr enw, a hynny 1758.<ref>{{cite book|last=Linné|first=Carl von|title=''Systema naturæ. Regnum animale.''|year=1758|pages=18, 20|url=http://www.biodiversitylibrary.org/item/80764#page/28/mode/1up|edition=10|accessdate=19 Tachwedd 2012}}. </ref> |
|||
Yr enw [[Lladin]] yw ''homō'' (enw genidol ''hominis'') sef "[[dyn]], bod dynol" ac ystyr ''sapien'' yw 'deallus'. |
|||
==Tarddiad== |
|||
Gyda thystiolaeth newydd yn cael ei darganfod yn flynyddol, bron, mae rhoi dyddiad ar darddiad y rhywogaeth ''H. sapiens'' yn beth anodd; felly hefyd gyda dosbarthiad llawer o esgyrn gwahanol isrywogaethau, a cheir cryn anghytundeb yn y byd gwyddonol wrth i fwy a mwy o esgyrn ddod i'r golwg. Er enghraifft, yn Hydref 2015, yn y cylchgrawn ''Nature'' cyhoeddwyd i 47 o ddannedd gael eu darganfod yn [[Ogof Fuyan]] yn [[Tsieina]] a ddyddiwyd i fod rhwng 80,000 a 125,000 o flynyddoedd o oed. |
|||
Yn draddodiadol, ceir dau farn am ddechreuad ''H. sapiens''. Mae'r cynta'n dal mai o Affrica maent yn tarddu, a'r ail farn yn honni iddynt darddu o wahanol lefydd ar yr un pryd. |
|||
==Gweler hefyd== |
|||
*[[Bod dynol|Bodau dynol]] |
|||
==Cyfeiriadau== |
|||
{{cyfeiriadau}} |
|||
[[Categori:Pobl| ]] |
|||
[[Categori:Bioleg]] |
|||
[[Category:Bodau dynol]] |
|||
[[Category:Hominina]] |
|||
Fersiwn yn ôl 05:10, 21 Hydref 2015
| Homo sapiens Amrediad amseryddol: 0.195–0 Miliwn o fl. CP Pleistosen Canol–Y presennol | |
|---|---|
| |
| Benyw a gwryw | |
| Statws cadwraeth | |
Dosbarthiad gwyddonol 
| |
| Teyrnas: | Animalia |
| Phylum: | Chordata |
| Dosbarth: | |
| Urdd: | Primates |
| Is-urdd: | Haplorhini |
| Teulu: | Hominidae |
| Genus: | Homo |
| Rhywogaeth: | H. sapiens |
| Enw deuenwol | |
| Homo sapiens Linnaeus, 1758 | |
| Isrywogaeth | |
|
†Homo sapiens idaltu | |
O fewn y dull enwi gwyddonol, Homo sapiens (Lladin: "person deallus") yw'r enw rhyngwladol ar fodau dynol, ac a dalfyrir yn aml yn H. sapiens. Bellach, gyda diflaniad y Neanderthal (ac eraill), dim ond y rhywogaeth hon sy'n bodoli heddiw o fewn y genws a elwir yn Homo. Isrywogaeth yw bodau dynol modern (neu bobl modern), a elwir yn wyddonol yn Homo sapiens sapiens.
Hynafiaid pobl heddiw, yn ôl llawer, oedd yr Homo sapiens idaltu. Credir fod eu dyfeisgarwch a'u gallu i addasu i amgylchfyd cyfnewidiol wedi arwain iddynt fod y rhywogaeth mwyaf dylanwadol ar wyneb Daear ac felly o leiaf pryder ar Restr Goch yr IUCN, sef y rhestr o rywogaethau mewn perygl o beidio a bodoli, a gaiff ei gynnal gan Yr Undeb Ryngwladol Dros Cadwraeth Natur.[1]
Enw
Y Naturiaethwr Carl Linnaeus a fathodd yr enw, a hynny 1758.[2] Yr enw Lladin yw homō (enw genidol hominis) sef "dyn, bod dynol" ac ystyr sapien yw 'deallus'.
Tarddiad
Gyda thystiolaeth newydd yn cael ei darganfod yn flynyddol, bron, mae rhoi dyddiad ar darddiad y rhywogaeth H. sapiens yn beth anodd; felly hefyd gyda dosbarthiad llawer o esgyrn gwahanol isrywogaethau, a cheir cryn anghytundeb yn y byd gwyddonol wrth i fwy a mwy o esgyrn ddod i'r golwg. Er enghraifft, yn Hydref 2015, yn y cylchgrawn Nature cyhoeddwyd i 47 o ddannedd gael eu darganfod yn Ogof Fuyan yn Tsieina a ddyddiwyd i fod rhwng 80,000 a 125,000 o flynyddoedd o oed.
Yn draddodiadol, ceir dau farn am ddechreuad H. sapiens. Mae'r cynta'n dal mai o Affrica maent yn tarddu, a'r ail farn yn honni iddynt darddu o wahanol lefydd ar yr un pryd.
Gweler hefyd
Cyfeiriadau
- ↑ 1.0 1.1 "Homo sapiens". Rhestr Goch yr IUCN o rywogaethau dan fygythiad. Version 2008. International Union for Conservation of Nature. 2008.CS1 maint: ref=harv (link)
- ↑ Linné, Carl von (1758). Systema naturæ. Regnum animale. (arg. 10). tt. 18, 20. Cyrchwyd 19 Tachwedd 2012..