Defnyddiwr:Corgimwch/Bioleg esblygiadol

Coeden esblygol yn dangos y berthynas rhwng ewcaryotau (coch), archaea (gwyrdd) a bacteria (glas).

Rhan o gyfres ar
Fywydeg
Meysydd astudio Anatomeg Biocemeg Bioleg cell Bioleg datblygiad Bioleg ddynol Bioleg esblygiadol Bioleg foleciwlaidd Bioleg forol Botaneg Ecoleg Ffisioleg Geneteg Microfioleg Mycoleg Paleontoleg Söoleg Systemateg
Cysyniadau o fewn bioleg Bywyd Cadwraeth Cromosom DNA Esblygiad Ffosil Organeb byw
Biolegwyr Cymreig adnabyddus Hugh Davies R Elwyn Hughes Steve Jones Edward Lhuyd Gwendolen Rees Jean Olwen Thomas Deri Tomos Eleanor Vachell Alfred Russel Wallace

Adran o fywydeg yw bioleg esblygiadol sy'n ymdrin â sut mae esblygiad, drwy brosesau fel detholiad naturiol wedi arwain o un hynafiad cyffredin at yr ystod o fywyd ar y Ddaear heddiw

Dechreuodd bioleg esblygiadol ddatblygu fel maes penodol yn dilyn gwaith Julian Huxley a'i gyfoedion ar glymu detholiad naturiol, amrywiaeth genetig a gwaith Gregor Mendel ar etifeddiaeth genetig i ffurfio'r cyfuniad modern yn y 1930au.

Bellach, mae'r maes wedi helaethu i gynnwys astudiaethau ar ffurfiannau genetig ymaddasiad, esblygiad moleciwlaidd a'r gwahanol rymoedd sy'n cyfrannu at esblygiad y tu hwnt i ddetholiad naturiol, gan gynnwys detholiad rhywiol, drifft genetig a bioddaearyddiaeth.

Is-feysydd

Esblygiad yw'r cysyniad canolog sy'n uno bywydeg i gyd. Gellir rhannu bywydeg ei hun yn is-feysydd mewn nifer o ffyrdd gwahannol. Un ffordd gyffredin o rhannu'r maes yw yn ôl molecular to cell, organism to population. Mae trefnu'r maes yn ôl grŵp tacsonomegol yn ffordd fwy traddodiadol o rannu'r maes, ond mae termau megis sŵoleg, botaneg, a microfioleg yn dal i gael eu defnyddio hyd heddiw. Ffordd arall o rannu bywydeg yw fesul dull o weithio. Er eu bod nhw'n rhan o'r un prif bwnc, mae meysydd fel bioleg maes, bioleg damcaniaethol a paleontoleg yn defnyddio technegau a syniadau gwahanol iawn i'w gilydd. Gellir cyfuno'r is-feysydd hyn o fewn bywydeg gydag esblygiad i greu is-feysydd mewn bioleg esblygiadol hefyd, megis ecoleg esblygiadol, bioleg esblygiadol arbrofol a bioleg datblygiad esblygiadol (evo-devo).

Hanes

Datblygodd bioleg esblygiadol fel maes ei hun o fewn bywydeg yn ystod amser y cyfuniad modern yn y 1930au a'r 1940au.