Turku

Oddi ar Wicipedia
Turku
Mathdinas fawr, bwrdeistref y Ffindir, dinas â phorthladd Edit this on Wikidata
Poblogaeth187,604 Edit this on Wikidata
Sefydlwyd
  • 1229 Edit this on Wikidata
Pennaeth llywodraethMinna Arve Edit this on Wikidata
Cylchfa amserUTC+2, UTC+03:00 Edit this on Wikidata
Gefeilldref/i
Fflorens, Varna, Cwlen, St Petersburg, Bratislava, Gdańsk, Rostock, Bwrdeistref Göteborg, Aarhus, Constanța, Szeged, Tartu, Bergen Edit this on Wikidata
Iaith/Ieithoedd
  swyddogol
Ffinneg, Swedeg Edit this on Wikidata
Daearyddiaeth
Rhan o'r canlynolVarsinais-Suomi Edit this on Wikidata
SirFinland Proper Edit this on Wikidata
GwladBaner Y Ffindir Y Ffindir
Arwynebedd306.36 km², 245.63 km², 60.73 km² Edit this on Wikidata
Uwch y môr0 metr Edit this on Wikidata
GerllawAfon Aura Edit this on Wikidata
Yn ffinio gydaPargas, Aura, Pöytyä, Mynämäki, Nousiainen, Rusko, Kaarina, Lieto, Raisio, Naantali Edit this on Wikidata
Cyfesurynnau60.4517°N 22.27°E Edit this on Wikidata
Cod post20000–20960 Edit this on Wikidata
Gwleidyddiaeth
Corff deddfwriaetholCyngor Dinas Turku Edit this on Wikidata
Swydd pennaeth
  y Llywodraeth
city manager of Turku Edit this on Wikidata
Pennaeth y LlywodraethMinna Arve Edit this on Wikidata
Map
Turku yn yr hydref

Dinas ar arfordir de-orllewin y Ffindir ar aber Afon Aura yw Turku (Ffinneg: [ˈturku], Swedeg: Åbo [ˈoːbu]). Gwladychwyd y dref yn ystod y 13eg ganrif a sefydlwyd hi ar ddiwedd y ganrif honno, sy'n golygu mai dinas hynaf y Ffindir yw hi. Daeth yn ddinas bwysicaf y wlad, a bu felly am ganrifoedd. Ar ôl i'r Ffindir ddod yn rhan o Ymerodraeth Rwsia ym 1809, symudwyd prifddinas Uchel Ddugiaeth y Ffindir i Helsinki ym 1812, ond Turku oedd y ddinas fwyaf poblog yn y Ffindir tan ddiwedd y 1840au. Mae'n dal yn brifddinas ranbarthol ac yn ganolbwynt busnes a diwylliant.

Enw[golygu | golygu cod]

Mae'r enw Ffinneg Turku yn deillio o air Hen Slafeg Dwyreiniol tǔrgǔ, sy'n golygu "marchnad".[1] Mae'r gair turku yn dal i olygu "marchnad" mewn rhai idiomau yn y Ffinneg. Torg yw'r gair Swedeg am farchnad ac mae'n debyg iddo gael ei fenthyg o Hen Slafeg Dwyreiniol, ond roedd eisoes yn cael ei ddefnyddio yn Hen Swedeg.[2]

Mae'r enw Swedeg Åbo i'w weld yn hawdd ei esbonio, oherwydd iddo gynnwys y geiriau å ("afon") a bo ("nyth, annedd") a allai olygu rhyweth tebyg i "dŷ'r afon". Er hynny, mae geirdarddwyr yn credu bod yr esboniad hwn yn anghywir gan mai hen enw yw ef ac nad oes dim enwau tebyg eraill.[3] Ceir hen derm cyfreithiol o'r enw åborätt (sy'n golygu "hawl i fyw yn"), a oedd yn rhoi'r hawl etifeddadwy i ddinasyddion ("åbo") i fyw ar dir a oedd yn perthyn i'r goron.[4]

Awgrymwyd hefyd fod yr enw Ffinneg Turku yn cyfeirio at y farchnad yn wreiddiol ond bod yr enw Swedeg Åbo yn cyfeirio at y castell.

Yn Ffinneg, Turun yw cyflwr genidol Turku, felly mae llawer of enwau Ffineg ar sefydliadau Turku yn dechrau gyda'r gair hwn, er enghraifft, Turun yliopisto am Brifysgol Turku.

Gefeilldrefi[golygu | golygu cod]

Gefeilliwyd Turku â:

Mae gan Turku gytundebau cydweithredu â'r dinasoedd hyn:

Oriel[golygu | golygu cod]

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. "Keskiaika - Suomen kaupungit keskiajalla". Katajala.net. Cyrchwyd 2011-09-16.
  2. "Svenska Akademiens ordbok - SAOB". Svenska Akademien. Cyrchwyd 2011-12-13.
  3. "Åbo | Orter, hus och historia i Svenskfinland". svenska.yle.fi. Cyrchwyd 2011-09-16.
  4. http://sv.wikipedia.org/wiki/Åborätt
  5. "Gdańsk Official Website: 'Miasta partnerskie'" (yn Polish & English). © 2009 Urząd Miejski w Gdańsku. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2013-07-23. Cyrchwyd 2009-07-11. External link in |publisher= (help)CS1 maint: unrecognized language (link)
  6. "Bratislava City - Twin Towns". © 2003-2008 Bratislava-City.sk. Cyrchwyd 2008-10-26.
Eginyn erthygl sydd uchod am y Ffindir. Gallwch helpu Wicipedia drwy ychwanegu ato.