Melbourne
 | |
 | |
| Math | dinas, region of Victoria, dinas fawr, ardal fetropolitan, prifddinas y dalaith, canolfan ariannol, metropolis  |
|---|---|
| Enwyd ar ôl | William Lamb, Ail is-iarll Melbourne |
| Poblogaeth | 5,031,195 |
| Sefydlwyd |
|
| Cylchfa amser | UTC+10:00, UTC+11:00, Australia/Melbourne |
| Gefeilldref/i | Milan |
| Iaith/Ieithoedd swyddogol | Saesneg Awstralia |
| Daearyddiaeth | |
| Gwlad |  Awstralia |
| Arwynebedd | 9,993 km² |
| Uwch y môr | 31 metr |
| Gerllaw | Afon Yarra, Port Phillip |
| Yn ffinio gyda | Barwon South West, Grampians, Loddon Mallee, Hume, Gippsland |
| Cyfesurynnau | 37.8142°S 144.9631°E |
| Cod post | 3000–3207 |
 | |
Melbourne (Woiwurrungeg: Narrm) yw prifddinas talaith Victoria, yn Awstralia. Yn 2015 roedd gan y ddinas boblogaeth o 4,529,500. Melbourne yw dinas fwyaf Victoria, gyda dros 70% o drigolion y dalaith yn byw yno.
Hanes[golygu | golygu cod]
Cafodd Melbourne ei sefydlu ym 1835, pan gyrhaeddodd gwladychwyr o Launceston, yn Tasmania. Tyfodd y ddinas yn sylweddol iawn ar ôl 1851, pan ddarganfuwyd aur yn yr ardal rhwng Ballarat a Bendigo, yng nghanolbarth Victoria.
Pan gafodd Awstralia ei annibyniaeth ym 1901, cafodd Melbourne ei wneud yn sedd y llywodraeth, tan 1927, pan wnaed Canberra yn brifddinas newydd y wlad.
Ym 1956 cafodd y Gemau Olympaidd eu cynnal yn y ddinas.
Poblogaeth[golygu | golygu cod]
Mae yna nifer o fudwyr wedi symud i Melbourne dros y blynyddoedd. Cafwyd 43% o bobl sy'n byw yn Melbourne eu geni tu allan i Awstralia. Dangosir y cynnydd ym mhoblogaeth Melbourne yn y tabl isod.
| Poblogaeth Melbourne y flwyddyn | ||
|---|---|---|
| 1836 | 177 | |
| 1851 | 29,000 | |
| 1854 | 123,000 | (gold rush) |
| 1860 | 140,000 | |
| 1880 | 280,000 | |
| 1890 | 490,000 | |
| 1895 | 900,000 | (cwymp economaidd) |
| 1956 | 1,500,000 | |
| 1981 | 2,806,000 | |
| 1991 | 3,156,700 | (dirwasgiad) |
| 2001 | 3,366,542 | |
| 2004 | 3,592,975 | |
| 2006 | 3,720,300 | (amcangyfrif 2006) |
| 2030 | 4,500,000 | (rhagamcaniad) |
Cludiant[golygu | golygu cod]
Trenau[golygu | golygu cod]
Agorwyd rheilffordd rhwng Melbourne a Sandridge (erbyn hyn Porthladd Melbourne) ar 12 Medi 1854 a daeth eraill i Sant Cilda ym 1857, Gogledd Brighton ym 1859, Hawthorn ym 1861 ac Essendon ym 1960. Wedi darganfod aur yn Victoria]], agorwyd rheilffyrdd i Sunbury ym 1859, Bendigo ym 1862 ac Echuca ym 1864.
Trydaneiddiwyd y rheilffyrdd maestrefol o 1919 ymlaen.[1]
Mae Gorsaf reilffordd Stryd Flinders y brif orsaf ar gyfer gwasanaethau lleol, sydd i gyd yn mynd ar gylch tanddaearol o dan ganol y ddinas. Mae rhai o'r gwasanaethau V line i drefi eraill yn dalaith Victoria yn mynd o Stryd Flinders.
Mae gwasanaethau eraill V line tu mewn Victoria, a hefyd gwasanaethau i Adelaide a Sydney yn defnyddio Gorsaf reilffordd Croes y De.
Tramfyrdd[golygu | golygu cod]
Mae gan Melbourne rwydwaith eang o dramffyrdd trydanol. Yn wreiddiol defnyddiwyd ceffylau, ond dechreuodd gwasanaeth rhwng Melbourne a Richmond yn defnyddio ceblau ar 11 Tachwedd 1885 ac estymwyd y rhwydwaith yn sydyn. Dechreuodd tramfyrdd trydanol ym 1889[2]
Bysiau[golygu | golygu cod]
Dechreuodd gwasanaethau bws yn 1860au, eto'n defnyddio ceffylau.
Adeiladau a chofadeiladau[golygu | golygu cod]
- Eglwys Gadeiriol Sant Pawl
- Eglwys y Sgotiaid
- Gerddi Fitzroy
- Maes Criced Melbourne (MCG)
- Neuadd y Dref
- Parc Albert
- Stiwdios radio a theledu ABC
- Theatr y Dywysoges
- Tŵr Rialto
- Tŷ'r Senedd
Chwaraeon[golygu | golygu cod]
Cynhelir criced rhyngdaleithiol a rhyngwladol ym Maes criced Melbourne yn ystod yr haf, a Pel-droed rheolau Awstraliaidd yn ystod y gaeaf.[3]
Cynhelir rasau ceffylau ar Gae Râs Flemington.[3]
Cynhelir Grand Prix Awstralia ym Mharc Albert.[3] Mae hefyd llyn a chlwb hwylio yn y parc.
Enwogion[golygu | golygu cod]
- Alfred Deakin (1856–1919), gwleidydd
- Percy Grainger (1882–1961), cyfansoddwr
- John Landy (g. 1930), athletwr
- Rupert Murdoch (g. 1931), dyn busnes rhyngwladol
- Barry Humphries (g. 1934), comediwr
- Germaine Greer (g. 1939), newyddiadurwrag
- Alan Jones (g. 1946), gyrrwr rasio
- Peter Tatchell (g. 1952), gwleidydd
- Lisa Gerrard (g. 1961), cantores
- Steve Irwin (1962–2006), cyflwynydd teledu
- Pat Cash (g. 1965), chwaraewr tenis
- Eric Bana (g. 1968), actor
- Kylie Minogue (g. 1968), cantores, actores
- Rachel Griffiths (g. 1968), actores
- Dannii Minogue (g. 1971), cantores
- Mark Philippoussis (g. 1976), charaewr tenis
Gefeilldrefi[golygu | golygu cod]
|
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Tudalennau hanes ar wefan ptv.vic.gov.au". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2016-08-26. Cyrchwyd 2016-12-07.
- ↑ public-transport/ Tudalennau hanes ar wefan ptv.vic.gov.au[dolen marw]
- ↑ 3.0 3.1 3.2 Gwefan australia.com
Dinaswedd[golygu | golygu cod]
Adelaide (De Awstralia) · Brisbane (Queensland) · Canberra (Cenedlaethol, a Tiriogaeth Prifddinas Awstralia) · Darwin (Tiriogaeth y Gogledd) · Hobart (Tasmania) · Melbourne (Victoria) · Perth (Gorllewin Awstralia) · Sydney (De Cymru Newydd)