José Antonio Aguirre

José Antonio Aguirre
Ffugenw	Dr. Azpilikoeta
Ganwyd	Jose Antonio Aguirre Lecube  6 Mawrth 1904  Bilbo
Bu farw	22 Mawrth 1960  Paris
Dinasyddiaeth	Sbaen
Alma mater	Prifysgol Deusto
Galwedigaeth	pêl-droediwr, Puteindra, cyfreithiwr, gwleidydd
Swydd	Lehendakari, Member of the Cortes republicanas, Member of the Cortes republicanas, Member of the Cortes republicanas, Member of the Cortes republicanas, maer Getxo
Cyflogwr	Prifysgol Columbia
Plaid Wleidyddol	Plaid Genedlaethol Gwlad y Basg
Gwobr/au	Diffiniadau ac Anrhydedd Gwlad y Basg
Chwaraeon
Tîm/au	Athletic Bilbao
Safle	canolwr

Jose Antonio Agirre Lekube yn 1933 ar Aberri Eguna (Diwrnod Mamwlad y Basgiaid).

José Antonio Aguirre i Lecube oedd lehendakari (Arlywydd) cyntaf Gwlad y Basg yn Ystod Rhyfel Cartref Sbaen (6 Mawrth 1904 – 22 Mawrth 1960).

Ganed Aguirre yn Bilbo, a bu'n chwarae pêl-droed i glwb Athletic de Bilbao. Graddiodd yn y gyfraith o Brifysgol Deusto, ac ymunodd a Phlaid Genedlaethol Gwlad y Basg, gan gael ei ethol yn faer Getxo. Ar farwolaeth ei dad, daeth yn rheolwr ffatri siocled y teulu.

Yn nechrau'r 1930au, bu'n flaenllaw yn yr ymdrechion i geisio creu Gwlad y Basg hunanlywodraethol, yn cynnwys Navarra. Roedd yr ymdrechion yma'n parhau pan ddechreuodd y Rhyfel Cartref ar 1 Hydref 1936. Ar 7 Hydref, etholwyd Aguirre yn "lehendakari", gan gymeryd y llŵ traddodiadol dan y dderwen yn Gernika. Ffurfiwyd llywodraeth Fasgaidd a Byddin Fasgaidd. Parhaodd yr ymladd yng Ngwlad y Basg hyd 1937, pan gipiwyd Bilbo gan fyddin Franco ym mis Mehefin. Bu raid i Aguirre ffoi, a bu mewn alltudiaeth ym Mharis hyd 1941, gan gynnal llywodraeth alltud. Wedi i Ffrainc gael ei meddiannu gan yr Almaen, symudodd i'r Unol Daleithiau. Yn 1946 dychwelodd i Ffrainc, lle ail-ffurfiwyd y Llywodraeth Fasgaidd. Bu farw o drawiad y galon yn 1960.