Hywel Teifi Edwards

Hywel Teifi Edwards
Ganwyd	15 Hydref 1934  Pen-y-bont ar Ogwr
Bu farw	4 Ionawr 2010  Llanelli
Dinasyddiaeth	Cymru
Alma mater	Prifysgol Aberystwyth
Galwedigaeth	hanesydd
Cyflogwr	Prifysgol Abertawe
Plant	Huw Edwards

Beirniad llenyddol a hanesydd diwylliannol o Gymru oedd Hywel Teifi Edwards (15 Hydref 1934 – 4 Ionawr 2010). Roedd yn arbennigwr ar hanes yr Eisteddfod Genedlaethol.

Bywgraffiad

Cafodd ei fagu yn Aberarth, Ceredigion, ac aeth i Ysgol Ramadeg Aberaeron a Choleg Prifysgol Cymru, Aberystwyth. Bu'n athro Cymraeg yn Ysgol Ramadeg y Garw, lle y cyfarfu a'i wraig Aerona, cyn ymuno ag Adran Addysg Oedolion Coleg Prifysgol Abertawe fel tiwtor llenyddiaeth Gymraeg. Daeth yn athro cadeiriol a Phennaeth Adran Gymraeg y coleg cyn iddo fe ymddeol.

Ei arbenigedd oedd hanes y bedwaredd ganrif ar bymtheg ac yn enwedig hanes yr Eisteddfod Genedlaethol. Roedd yn gyfrannwr cyson ar deledu a radio Cymraeg. Safodd fel ymgeisydd seneddol dros etholaeth Llanelli yn 1983 a thros etholaeth Caerfyrddin yn 1987. Roedd yn dad i'r newyddiadurwr Huw Edwards. Bu farw ar 4 Ionawr 2010 yn Hosbis Tŷ Bryngwyn yn Llanelli ar ôl cyfnod byr o salwch.

Cofiant

Enillodd Tudur Hallam gadair Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Gwent 2010 am ei awdl yn cofio am Hywel Teifi.

Lansiwyd Academi Hywel Teifi fel rhan o Brifysgol Abertawe yn Eisteddfod Genedlaethol Blaenau Gwent 2010.

Llyfryddiaeth

• Yr Eisteddfod 1176-1976 (Gomer, 1976)
• Gŵyl Gwalia: Yr Eisteddfod yn Oes Aur Victoria 1858-1868 (Gomer, 1980)
• Codi'r hen wlad yn ei hol, 1850-1914 (Gomer, 1989)
• Eisteddfod Ffair y Byd, Chicago, 1893 (Gomer, 1990)
• The Eisteddfod (Gwasg Prifysgol Cymru, 1990)
• Cwm Tawe (gol.) (Gomer, 1993)
• Arwr Glew Erwau'r Glo (Gomer, 1994)
• Nedd a Dulais (gol.) (Gomer, 1994)
• Cwm Rhondda (gol.) (Gomer, 1995)
• Cwm Aman (gol.) (Gomer, 1996)
• Cwm Cynon (gol.) (Gomer, 1997)
• Llynfi ac Afan, Garw ac Ogwr (gol.) (Gomer, 1998)
• Codi'r Llen (Gomer, 1998)
• Ebwy, Rhymni a Sirhywi (gol.) (Gomer, 1999)
• Cwm Gwendraeth (gol.) (Gomer, 2000)
• Merthyr a Thaf (gol.) (Gomer, 2001)
• Yn Gymysg Oll i Gyd (gol.) (Gomer, 2003)
• O'r pentre gwyn i Gwmderi (Gomer, 2004)
• Hanes Eglwys Bryn Seion, Llangennech (2007)
• The National Pageant of Wales (Gomer, 2009)

Astudiaethau

• Tegwyn Jones, Bro a Bywyd: Hywel Teifi (Cyhoeddiadau Barddas, 2013)