Chweched Adroddiad Asesiad yr IPCC
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | adroddiad  |
|---|---|
| Cyhoeddwr | Panel Rhynglywodraethol ar Newid Hinsawdd |
| Iaith | Saesneg |
| Dyddiad cyhoeddi | 9 Awst 2021, 20 Mawrth 2023 |
| Cyfres | IPCC report |
| Rhagflaenwyd gan | Pumed Adroddiad Asesiad yr IPCC |
| Prif bwnc | amrywioldeb yr hinsawdd |
| Gwefan | https://www.ipcc.ch/assessment-report/ar6/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Cyhoeddwyd y Chweched Adroddiad-Asesu (AR6) gan Banel Rhynglywodraethol y Cenhedloedd Unedig ar y Newid Hinsawdd (IPCC); dyma'r 6ed mewn cyfres o adroddiadau sy'n asesu gwybodaeth wyddonol, dechnegol ac economaidd-gymdeithasol ynghylch newid hinsawdd. Mae'n ffrwyth llafur tri Gweithgor (WGI, II, a III) ac yn seiliedig ar y pynciau canlynol: Sail y Gwyddorau Ffisegol (WGI); Effeithiau, Addasiad a Bregusrwydd (WGII); Lliniaru Newid Hinsawdd (WGIII). O’r rhain, cyhoeddwyd yr astudiaeth gyntaf yn 2021, yr ail adroddiad yn Chwefror 2022, a’r trydydd yn Ebrill 2022. Disgwylir i’r adroddiad synthesis terfynol ddod i ben erbyn dechrau 2023.
Cyhoeddodd y cyntaf o’r tri gweithgor ei adroddiad ar 9 Awst 2021, Newid Hinsawdd 2021: Sail y Gwyddorau Ffisegol. Cyfrannodd cyfanswm o 234 o wyddonwyr o dros 66 o wledydd at adroddiad y gweithgor cyntaf (WGI). Adeiladodd yr awduron ar fwy na 14,000 o bapurau gwyddonol i gynhyrchu'r adroddiad 3,949 tudalen, ac a gafodd ei gymeradwyo wedyn gan 195 o lywodraethau. Cafodd y ddogfen Crynodeb i Wneuthurwyr Polisi (SPM) ei drafftio gan wyddonwyr a chytunodd y 195 o lywodraethau yn yr IPCC i wneud hynny fesul llinell yn ystod y pum diwrnod yn arwain at 6 Awst 2021.
Yn ôl adroddiad WGI (sef, Working Group 1),gellir osgoi cynhesu o rhwng 1.5 °C (2.7 °F) a 2.0 °C (3.6 °F) os gwneir toriadau enfawr ac uniongyrchol mewn allyriadau nwyon tŷ gwydr. Mewn stori tudalen flaen, disgrifiodd The Guardian yr adroddiad fel “ei rybudd cryfaf eto” o “newidiadau hinsawdd anochel ac anwrthdroadwy enfawr”, thema a adleisiwyd gan lawer o bapurau newydd ac arweinwyr gwleidyddol ac ymgyrchwyr hinsawdd ledled y byd.
Yr adroddiad[golygu | golygu cod]
Daear-wleidyddiaeth[golygu | golygu cod]
Mae Daear-wleidyddiaeth wedi'i chynnwys mewn modelau hinsawdd am y tro cyntaf, ar ffurf pum Llwybr Economaidd-gymdeithasol a Rennir fel a ganlyn:
- SSP1 "Cymryd y Ffordd Werdd",
- SSP2 "Canol y Ffordd",
- SSP3 "Hen Ffordd Garegog",
- SSP4 "Y Ffordd yn Fforchio", a
- SSP5 "Tua'r Draffordd", a gyhoeddwyd yn 2016.
Mae’r adroddiad yn dweud yn benodol: “Mae pob llwybr yn ddisgrifiad mewnol cyson, credadwy ac integredig o ddyfodol cymdeithasol-economaidd, ond nid yw’r dyfodol economaidd-gymdeithasol hwn yn cyfrif am effeithiau newid hinsawdd, ac ni thybir unrhyw bolisïau hinsawdd newydd...[1]
Cyfranogiad[golygu | golygu cod]
Fel prosesau gwyddonol rhyngwladol mawr eraill, mae'r IPCC wedi'i gyhuddo o beidio â chynnwys ysgolheigion o Hemisffer y De yn ddigonol. Er enghraifft, amlygwyd y rhagfarnau sy'n atal ysgolheigion Affricanaidd rhag cymryd rhan, megis gofynion cyhoeddi a bod yn adolygydd arbenigol cyn ymuno â'r panel o gyfranwyr.[2] Yn yr un modd, dim ond 28% o fenywod oedd gan adroddiad y gwyddorau ffisegol yn ei dîm o awduron. Mae un o'r rhai a gyfeirir at ei gwaith yn Gymraes o Ruthun ac a gyhoeddodd ei gwaith (Conflict as a Result of Climate Change) yn wreiddiol yn y cylchgrawn Nature. https://www.linkedin.com/in/erin-owain-b39a10107/?originalSubdomain=uk
Rhai canfyddiadau a nodir yn yr Adroddiad[golygu | golygu cod]
Mae adroddiad Gweithgor 1 (WGI), Newid Hinsawdd 2021: Sail y Gwyddorau Ffisegol yn cynnwys tair pennod ar ddeg ac mae’n canolbwyntio ar yr hyn sydd y tu ôl i achosion ac effeithiau allyriadau nwyon tŷ gwydr dynol. O'i gymharu ag asesiadau blaenorol, roedd yr adroddiad yn cynnwys llawer mwy o fanylion ar effeithiau rhanbarthol newid hinsawdd, er bod angen mwy o ymchwil ar newid hinsawdd yn nwyrain a chanol Gogledd America. Mae’n debygol y ceir cynnydd yn lefel y môr erbyn 2100 o hanner i un metr, ond nid yw dau i bum metr yn cael ei ddiystyru, gan fod diffyg dealltwriaeth o brosesau ansefydlogrwydd llenni iâ yn parhau.
Disgwylir i dywydd eithafol gynyddu yn unol â thymheredd, a gall effeithiau cyfansawdd (fel gwres a sychder gyda'i gilydd) effeithio mwy ar gymdeithas. Mae'r adroddiad yn cynnwys newid mawr o'r IPCC blaenorol yng ngallu gwyddonwyr i briodoli digwyddiadau tywydd eithafol penodol. [3]
Bydd unrhyw gynhesu yn y dyfodol yn cynyddu nifer yr achosion o dywydd eithafol. Hyd yn oed pe bai'r tymheredd yn cynyddu 1.5 °C yn unig, bydd "digwyddiadau cynyddol eithafol na welwyd eu tebyg i'w gweld".[4]
Bydd amlder, a dwyster digwyddiadau o'r fath yn cynyddu'n sylweddol gyda chynhesu, fel y disgrifir yn y tabl canlynol:[4]
| Enw'r digwyddiad | Hinsawdd 1850-1900 | 1 °C cynhesu | 1.5 °C cynhesu | 2 °C cynhesu | 4 °C cynhesu |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 mewn 10 mlynedd:
ysbeidiau o dywydd poeth iawn |
Arferol | 2.8 gwaith yn amlach, 1.2 °C yn boethach | 4.1 gwaith yn amlach, 1.9 °C yn boethach | 5.6 gwaith yn amlach, 2.6 °C yn boethach | 9.4 gwaith yn amlach, 5.1 °C yn boethach |
| 1 mewn 50 mlynedd:
ysbeidiau o dywydd poeth iawn |
Arferol | 4.8 gwaith yn amlach, 1.2 °C yn boethach | 8.6 gwaith yn amlach, 2.0 °C yn boethach | 13.9 gwaith yn amlach, 2.7 °C yn boethach | 39.2 gwaith yn amlach, 5.3 °C yn boethach |
| 1 mewn 10 mlynedd:
digwyddiad dyodiad trwm ee llifogydd |
Arferol | 1.3 gwaith yn amlach, 6.7% yn wlypach | 1.5 gwaith yn amlach, 10.5% yn wlypach | 1.7 gwaith yn amlach, 14.0% yn wlypach | 2.7 gwaith yn amlach, 30.2% yn wlypach |
| 1 mewn 10 mlynedd:
sychder |
Arferol | 1.7 gwaith yn amlach, 0.3 sd yn sychach | 2.0 gwaith yn amlach, 0.5 sd yn sychach | 2.4 gwaith yn amlach, 0.6 sd sychach | 4.1 gwaith yn amlach, 1.0 sd sychach |
Derbyniad[golygu | golygu cod]
Mewn gwyddoniaeth[golygu | golygu cod]
Cyhoeddwyd yr adroddiad yn ystod haf Hemisffer y Gogledd, lle bu llawer o dywydd eithafol, megis ton wres Gorllewin Gogledd America, llifogydd yn Ewrop, glaw eithafol yn India a Tsieina, a thanau gwyllt mewn sawl gwlad. Mae rhai gwyddonwyr yn disgrifio’r digwyddiadau tywydd eithafol hyn fel bylchau amlwg yn y modelu a ddefnyddiwyd ar gyfer ysgrifennu’r adroddiad, gyda’r profiad byw yn profi’n fwy difrifol na’r consensws.[5]
Mewn gwleidyddiaeth[golygu | golygu cod]
Ar ôl cyhoeddi adroddiad Gweithgor 1, dywedodd Is-lywydd yr UE Frans Timmermans nad yw’n rhy hwyr i atal newid hinsawdd. Yng Ngorffennaf 2022 dywedodd Mark Drakeford, Prif Weinidog Cymru fod ei Lywodraeth am gyflwyno cyfreithiau a fydd yn rhoi stop ar gynhyrchu plastig, a 5 deddf newyss i atal newid hinsawdd. Dywedodd, ""Mae'r argyfwng hinsawdd gyda ni yn un enbyd. Byddwn yn cyflwyno pum Bil pwysig, a fydd yn helpu i ddiogelu ein hamgylchedd, gwella ansawdd yr aer yr ydym yn ei anadlu ac atal cymaint o blastig rhag llygru ein tir a'n morlun hardd. [6]
Dywedodd Rick Spinrad, gweinyddwr Gweinyddiaeth Eigionol ac Atmosfferig Genedlaethol yr Unol Daleithiau, y bydd ei asiantaeth “yn defnyddio’r mewnwelediadau newydd o’r adroddiad IPCC hwn i lywio’r gwaith y mae’n ei wneud gyda chymunedau i baratoi ar gyfer newid hinsawdd, ymateb iddo ac addasu ar ei gyfer”.
NGO[golygu | golygu cod]
Dywedodd yr ymgyrchydd hinsawdd o Sweden, Greta Thunberg, fod yr adroddiad “yn cadarnhau’r hyn rydyn ni eisoes yn ei wybod o filoedd o astudiaethau ac adroddiadau blaenorol - ein bod ni mewn argyfwng mawr”.
Newid Hinsawdd 2022: Effeithiau, Addasu a Bregusrwydd (Adroddiad Gweithgor 2)[golygu | golygu cod]
Cyhoeddwyd ail ran yr adroddiad, sef cyfraniad gweithgor II (WGII), ar 28 Chwefror 2022. Yn dwyn y teitl Newid yn yr Hinsawdd 2022: Effeithiau, Addasiad a Bregus, mae’r adroddiad llawn yn 3,675 o dudalennau, ynghyd â chrynodeb 37 tudalen ar gyfer llunwyr polisi.[7] Mae'n cynnwys gwybodaeth am effeithiau newid hinsawdd ar natur a gweithgaredd dynol.[8] Roedd y pynciau a archwiliwyd yn cynnwys colli bioamrywiaeth, mudo, risgiau i weithgareddau trefol a gwledig, iechyd dynol, diogelwch bwyd, prinder dŵr, ac ynni. Mae hefyd yn asesu ffyrdd o fynd i’r afael â’r risgiau hyn ac yn amlygu sut y gall datblygiad sy’n gallu gwrthsefyll yr hinsawdd fod yn rhan o symudiad mwy tuag at gynaliadwyedd.[9]
Newid Hinsawdd 2022: Lliniaru Newid yn yr Hinsawdd (adroddiad Gweithgor 3)[golygu | golygu cod]
Cyflwynwyd yr adroddiad ar 4 Ebrill 2022.[10] Mabwysiadwyd strwythur yr adroddiad cyn hynny, yn 2017.[11] Mae rhai sylwedyddion yn poeni y gallai'r casgliadau gael eu gwanhau, o ystyried y ffordd y mae'r adroddiadau'n cael eu mabwysiadu.[12] Yn ôl The Observer, mae rhai gwledydd "wedi ceisio gwneud newidiadau a fyddai'n gwanhau'r rhybuddion terfynol".[12]
Canfu WGIII fod “allyriadau nwyon tŷ gwydr anthropogenig net wedi cynyddu ers 2010 ar draws yr holl sectorau mawr yn fyd-eang. Gellir priodoli cyfran gynyddol o allyriadau i ardaloedd trefol. Mae gostyngiadau mewn allyriadau CO2 o danwydd ffosil a phrosesau diwydiannol, oherwydd gwelliannau yn nwyster ynni CMC a dwyster carbon ynni, wedi bod yn llai na chynnydd mewn allyriadau o lefelau gweithgarwch byd-eang cynyddol mewn diwydiant, cyflenwi ynni, trafnidiaeth, amaethyddiaeth ac adeiladau.”[13]
Canfyddiadau pwysig[golygu | golygu cod]
Mae'r adroddiad yn defnyddio rhai dulliau newydd fel cynnwys gwahanol agweddau cymdeithasol, cyfranogiad ieuenctid, pobl frodorol, dinasoedd, a busnesau yn yr ateb. Mae'n nodi bod "cydweithrediad rhyngwladol yn hanfodol ar gyfer cyflawni nodau lliniaru newid hinsawdd uchelgeisiol."
Mae cydweithredu rhyngwladol yn darparu cefnogaeth hanfodol ar gyfer llawer o fesurau lliniaru. Mae cymryd rhan mewn cytundebau rhyngwladol yn arwain at fabwysiadu polisïau hinsawdd. Er mwyn atal tymheredd byd-eang rhag codi mwy na 2 radd yn uwch na'r lefel cyn-ddiwydiannol, mae angen i gydweithrediad rhyngwladol fod yn llawer cryfach nag yn awr.[14]
Er mwyn cyflawni allyriadau sero net, mae'r adroddiad yn dweud bod angen defnyddio technolegau tynnu carbon deuocsid o'r amgylchedd. Mae’r adroddiad yn cymharu gwahanol ddulliau o gael gwared ar garbon deuocsid (CDR) gan gynnwys amaeth-goedwigaeth, ailgoedwigo, rheoli carbon glas, adfer mawndir ac eraill.
Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]
- ↑ "Chapter 1: Framing, context, and methods.". Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change. Cambridge University Press. In Press. 2021.
|access-date=requires|url=(help) - ↑ Ndumi Ngumbi, Esther; Nsofor, Ifeanyi M. (2021-09-15). "It's time to listen to African climate scientists". The Africa Report (yn Saesneg). Jeune Afrique Media Group. Cyrchwyd 2021-09-17.
- ↑ Irfan, Umair (2021-08-12). "Climate change worsens extreme weather. A revolution in attribution science proved it". Vox (yn Saesneg). Cyrchwyd 2021-08-14.
- ↑ 4.0 4.1 Summary for Policymakers. In: Climate Change 2021: The Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to the Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change (PDF). Cambridge University Press. In Press. 2021. Cyrchwyd 2021-08-20.
- ↑ Fountain, Henry (2021-07-26). "The world can expect more record-shattering heat waves, research shows". The New York Times (yn Saesneg). ISSN 0362-4331. Cyrchwyd 2021-08-14.
- ↑ [1]
- ↑ "Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability" (yn Saesneg). Intergovernmental Panel on Climate Change. Cyrchwyd 3 March 2022.
- ↑ Harvey, Fiona (28 February 2022). "IPCC issues 'bleakest warning yet' on impacts of climate breakdown". The Guardian (yn Saesneg). Cyrchwyd 28 February 2022.
- ↑ "WGII Summary for Policymakers Headline Statements". www.ipcc.ch (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-03-01.
- ↑ "New time of the IPCC Working Group III press conference, 3 p.m. GMT on 4 April 2022 — IPCC". Cyrchwyd 2022-04-04.
- ↑ "IPCC Emissions Reduction Report Due Today After Negotiations Go Into Overtime". The Energy Mix (yn Saesneg). 2022-04-04. Cyrchwyd 2022-04-04.
- ↑ 12.0 12.1 "Dire warning on climate change 'is being ignored' amid war and economic turmoil". the Guardian (yn Saesneg). 2022-04-03. Cyrchwyd 2022-04-04.
- ↑ "IPCC - Intergovernmental Panel on Climate Change". report.ipcc.ch. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2022-04-04. Cyrchwyd 2022-04-04.
- ↑ WORKING GROUP III CONTRIBUTION TO THE IPCC SIXTH ASSESSMENT REPORT (AR6) Technical Summary (PDF). IPCC. tt. 119–120. Archifwyd o'r gwreiddiol (PDF) ar 2022-04-04. Cyrchwyd 10 April 2022.