Colli bioamrywiaeth

Oddi ar Wicipedia
Colli bioamrywiaeth
blodau gwyllt Califfornia
Enghraifft o'r canlynolcysyniad, materion amgylcheddol Edit this on Wikidata
Mathnewid, risg allanol, Difodiant, risg biolegol Edit this on Wikidata

Mae colli bioamrywiaeth yn cynnwys difodiant byd-eang gwahanol rywogaethau, yn ogystal â lleihau neu golli rhywogaethau mewn cynefinoedd lleol, gan arwain at golli amrywiaeth fiolegol. Gall y ffenomen olaf fod dros dro neu'n barhaol, yn dibynnu a yw'r diraddiad amgylcheddol sy'n arwain at y golled yn gildroadwy trwy adferiad ecolegol neu drwy wytnwch ecolegol neu'n barhaol (ee trwy golli tir). Mae'r difodiant byd-eang presennol (a elwir yn chweched difodiant torfol neu'n ddifodiant Anthroposen yn aml), wedi arwain at argyfwng bioamrywiaeth sy'n cael ei yrru gan weithgareddau dynol sy'n gwthio y tu hwnt i ffiniau planedol ac sydd hyd yn anghildroadwy.[1][2][3]

Er bod colli rhywogaethau byd-eang parhaol yn ffenomen fwy dramatig a thrasig na newidiadau rhanbarthol yng nghyfansoddiad rhywogaethau, gall hyd yn oed mân newidiadau o gyflwr sefydlog iach gael dylanwad dramatig ar y we fwyd a’r gadwyn fwyd i’r graddau y gall gostyngiadau mewn un rhywogaeth yn unig effeithio’n andwyol ar y gadwyn gyfan (cyd- ddifodiant), gan arwain at leihad cyffredinol mewn bioamrywiaeth. Mae effeithiau ecolegol bioamrywiaeth fel arfer yn cael eu gwrthweithio drwy golli'r bioamrywiaeth. Mae llai o fioamrywiaeth yn arbennig yn arwain at lai o wasanaethau ecosystem ac yn y pen draw yn achosi perygl uniongyrchol i ddiogelwch bwyd, ond gall hefyd gael canlyniadau iechyd cyhoeddus mwy parhaol i bobl.[4]

Mae sefydliadau amgylcheddol rhyngwladol wedi bod yn ymgyrchu i atal colli bioamrywiaeth ers degawdau, gyda swyddogion iechyd y cyhoedd wedi integreiddio'r golled hon i ddull Un Iechyd o ymarfer iechyd cyhoeddus, ac yn gynyddol mae cadw bioamrywiaeth yn rhan o bolisïau rhyngwladol. Er enghraifft, mae Confensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Amrywiaeth Fiolegol yn canolbwyntio ar atal colli bioamrywiaeth a chadwraeth ragweithiol (proactive) o ardaloedd gwyllt. Mae'r ymrwymiad rhyngwladol a'r nodau ar gyfer y gwaith hwn wedi'u hymgorffori ar hyn o bryd gan Nod Datblygu Cynaliadwy 15 "Bywyd ar Dir" a Nod Datblygu Cynaliadwy 14 "Bywyd o Dan y Dŵr" a gyhoeddwyd gan y Cenhedloedd Unedig yn 2015. Fodd bynnag, canfu adroddiad Rhaglen Amgylchedd y Cenhedloedd Unedig ar "Gwneud Heddwch â Natur" a ryddhawyd yn 2020 fod y rhan fwyaf o'r ymdrechion hyn wedi methu â chyrraedd eu nodau rhyngwladol.[5]

Cyfradd colli[golygu | golygu cod]

Ymgyrchydd yn erbyn colli bioamrywiaeth, yn Extinction Rebellion (2018).

Amcangyfrifir bod y gyfradd bresennol o golli'r amrywiaeth byd-eang 100 i 1000 gwaith yn uwch na chyfradd difodiant cefndirol sy'n digwydd yn naturiol, yn gyflymach nag ar unrhyw adeg arall yn hanes dyn,[6][7] a disgwylir iddo dyfu ymhellach yn y dyfodol.[8][9][10] Mae'r tueddiadau cynyddol hyn, sy'n effeithio ar nifer o grwpiau anifeiliaid gan gynnwys mamaliaid, adar, ymlusgiaid, amffibiaid a physgod wedi ysgogi gwyddonwyr i ddatgan argyfwng bioamrywiaeth cyfoes.[11]

Gellir mesur cyfraddau colledion o fewn ffiniau lleol gan ddefnyddio cyfoeth rhywogaethau dros amser. Efallai na fydd y cyfrif crai mor berthnasol yn ecolegol â chyfrif cymharol neu helaethrwydd absoliwt. Gan ystyried yr amleddau cymharol, mae llawer o fynegeion bioamrywiaeth wedi'u datblygu drwy'r byd. Heblaw am gyfoeth, ystyrir mai gwastadrwydd a heterogenedd yw'r prif ddimensiynau ar gyfer mesur amrywiaeth.[4]

Yn 2006, cafodd llawer mwy o rywogaethau eu dosbarthu'n ffurfiol fel rhai prin neu mewn perygl neu dan fygythiad; ar ben hynny, mae gwyddonwyr wedi amcangyfrif bod miliynau yn fwy o rywogaethau mewn perygl nad ydynt wedi'u cydnabod yn ffurfiol.[12]

Yn 2021, roedd tua 28 y cant o'r 134,400 o rywogaethau a aseswyd gan ddefnyddio meini prawf Rhestr Goch yr IUCN bellach wedi'u rhestru fel rhai sydd dan fygythiad o ddifodiant — cyfanswm o 37,400 o rywogaethau o gymharu â 16,119 o rywogaethau dan fygythiad yn 2006.[13]

Mae astudiaeth a wnaed yn 2022 ac a gyhoeddwyd yn Frontiers in Ecology and the Environment, a arolygodd dros 3,000 o arbenigwyr, yn nodi “y gallai colledion bioamrywiaeth byd-eang a’i heffeithiau fod yn fwy na chredwyd yn flaenorol,” ac mae’n amcangyfrif bod tua 30% o rywogaethau “wedi cael eu bygwth yn fyd-eang neu wedi cael eu gyrru i Ebargofiant er y flwyddyn 1500."[14][15]

Achosion[golygu | golygu cod]

Diffinnir bioamrywiaeth yn gyffredin fel amrywiaeth bywyd ar y Ddaear yn ei holl ffurfiau, gan gynnwys amrywiaeth y rhywogaethau, eu hamrywiadau genetig, a rhyngweithiad rhwng y ffurfiau hyn. Fodd bynnag, ers diwedd yr 20g mae colli bioamrywiaeth a achosir gan ymddygiad dyn wedi achosi effeithiau mwy difrifol a pharhaol.[16] Mae gwyddonwyr blaenllaw ac Adroddiad Asesu Byd-eang nodedig IBES ar Fioamrywiaeth a Gwasanaethau Ecosystem yn honni mai twf poblogaeth ddynol a gor-gymeriant (overconsumption) yw'r prif ffactorau yn y dirywiad hwn.[17][18][19][1][20] Ceir llawer o bethau'n achosi bioamrywiaeth, gan gynnwys newid cynefinoedd, llygredd, a gorddefnyddio adnoddau.

Newid defnydd tir[golygu | golygu cod]

Ymhlith y newidiadau yn y defnydd o dir mae datgoedwigo, ungnwd dwys, a threfoli.[21]

Llygredd[golygu | golygu cod]

Llygredd aer[golygu | golygu cod]

Prosesau diwydiannol sy'n cyfrannu at lygredd aer trwy allyriadau carbon deuocsid, sylffwr deuocsid, ac ocsid nitraidd.

Pedwar o nwyon tŷ gwydr sy'n cael eu hastudio a'u monitro'n gyffredin yw anwedd dŵr, carbon deuocsid, methan, ac ocsid nitraidd. Yn ystod y 250 mlynedd diwethaf, mae crynodiadau carbon deuocsid a methan wedi cynyddu, cyflwynwyd allyriadau anthropogenig pur megis hydrofflworocarbonau, perfflworocarbonau, a sylffwr hecsaflworid i'r atmosffer. Mae'r llygryddion hyn yn cael eu hallyrru i'r atmosffer trwy losgi tanwyddau ffosil a biomas, datgoedwigo, ac arferion amaethyddol sy'n gwaethygu effeithiau newid hinsawdd.[22][23] Wrth i grynodiadau mwy o nwyon tŷ gwydr gael eu rhyddhau i'r atmosffer, mae hyn yn achosi i dymheredd arwyneb y Ddaear gynyddu. Mae hyn oherwydd bod nwyon tŷ gwydr yn gallu amsugno, allyrru a dal gwres o'r Haul ac i atmosffer y Ddaear. Gyda'r cynnydd mewn tymheredd o achos nwyon tŷ gwydr cynyddol, bydd lefelau uwch o lygredd aer, mwy o amrywiaeth mewn patrymau tywydd, dwysáu effeithiau newid yn yr hinsawdd, a newidiadau yn nosbarthiad llystyfiant ar wyneb y Ddaear.

Llygredd sŵn[golygu | golygu cod]

Gall sŵn a gynhyrchir gan draffig, llongau, cerbydau ac awyrennau effeithio ar allu rhywogaethau bywyd gwyllt i oroesi a gallant ffoi i cynefinoedd pell, lle nad oes neb yn tarfu arnynt.[24] Er bod seiniau'n gyffredin yn yr amgylchedd, mae modd gwahaniaethu synau anthropogenig oherwydd gwahaniaethau mewn amledd ac osgled.[25] Mae llawer o anifeiliaid yn defnyddio synau i gyfathrebu ag eraill o'u rhywogaeth, boed hynny at ddibenion atgenhedlu, mordwyo, neu i hysbysu eraill am ysglyfaeth neu ysglyfaethwyr. Fodd bynnag, mae synau anthropogenig yn atal rhywogaethau rhag canfod y synau hyn, gan effeithio ar gyfathrebu cyffredinol o fewn y boblogaeth.[25] Mae rhywogaethau fel adar, amffibiaid, ymlusgiaid, pysgod, mamaliaid ac infertebratau yn enghreifftiau o grwpiau biolegol y mae llygredd sŵn yn effeithio arnynt.[24][26] Os na all anifail gyfathrebu â'i gilydd, mi wnaiff hyn arwain at ddirywiad (methu â dod o hyd i gymar) a mwy o farwolaethau.[24]

Rhywogaethau ymledol[golygu | golygu cod]

Mae rhywogaethau ymledol yn dwysáu'r colli bioamrywiaeth ac maent wedi erydu ecosystemau amrywiol ledled y byd. Rhywogaethau mudol yw rhywogaethau ymledol sydd wedi trechu a dadleoli rhywogaethau brodorol, wedi newid cyfoeth rhywogaethau a gweoedd bwyd, ac wedi newid swyddogaethau a gwasanaethau ecosystemau.[27][28] Yn ôl Asesiad Ecosystem y Mileniwm, mae rhywogaethau ymledol yn cael eu hystyried yn un o'r pum prif ffactor sy'n arwain at golli bioamrywiaeth.[29] Yn ystod yr hanner canrif ddiwethaf, mae goresgyniadau biolegol wedi cynyddu'n aruthrol ledled y byd oherwydd globaleiddio economaidd, gan arwain at golli bioamrywiaeth.[28] Mae ecosystemau sy'n agored i oresgyniadau biolegol yn cynnwys ardaloedd arfordirol, ecosystemau dŵr croyw, ynysoedd, a lleoedd â Hinsawdd y Canoldir. Cynhaliodd un astudiaeth feta-ddadansoddiad ar effeithiau rhywogaethau ymledol ar ecosystemau tebyg i Fôr y Canoldir, a gwelwyd colled sylweddol yng nghyfoeth rhywogaethau brodorol.[29] Mae rhywogaethau ymledol yn cael eu cyflwyno i gynefin newydd, naill ai'n fwriadol neu'n anfwriadol, gan weithgareddau dynol. Y dulliau mwyaf cyffredin o gyflwyno rhywogaethau ymledol dyfrol yw trwy ddŵr balast, ar gyrff llongau, ac ynghlwm mewn offer megis rhwydi pysgota.[30]

Gor-ymelwi[golygu | golygu cod]

Tanwydd ffosil[golygu | golygu cod]

Oherwydd gofynion dynol mae tanwydd ffosil yn parhau i fod yn brif ffynhonnell ynni, yn fyd-eang; yn yr Unol Daleithiau a gwledydd eraill, mae tua 78% o'r ynni a gynhyrchir yn deillio o danwydd ffosil.[31] Mae echdynnu, prosesu a llosgi tanwyddau ffosil yn effeithio'n anuniongyrchol ar golli bioamrywiaeth trwy gyfrannu at newid hinsawdd, tra'n achosi dinistrio cynefinoedd a thrwy greu llygredd yn uniongyrchol. Mewn safleoedd echdynnu tanwydd ffosil, mae newid y defnydd o dir, colli a diraddio cynefinoedd, halogiad a llygredd yn effeithio ar fioamrywiaeth y tu hwnt i ecosystemau daearol; mae'n effeithio ar amgylcheddau dŵr croyw, arfordirol a morol. Unwaith y bydd tanwyddau ffosil wedi'u hechdynnu, cânt eu cludo, eu prosesu a'u mireinio, sydd hefyd yn effeithio ar fioamrywiaeth gan fod datblygu seilwaith yn gofyn am gael gwared ar gynefinoedd, a llygredd pellach yn cael ei ollwng i'r amgylchedd. Er enghraifft, mae adeiladu ffyrdd, padiau ffynnon, piblinellau, pyllau wrth gefn, pyllau anweddu, a llinellau pŵer yn arwain at ddarnio cynefinoedd ac yn creu llygredd sŵn.[31]

Gorbysgota[golygu | golygu cod]

Pysgota mecryll yn y Môr Tawel ar raddfa fawr gyda pheiriannau anferthol.

Mae gofynion a defnydd dynol wedi arwain at orbysgota, sy'n arwain at golled mewn bioamrywiaeth a gostyngiad i gyfoeth a niferoedd pysgod. Yn 2020, lleihaodd niferoedd pysgod yn fyd-eang wedi lleihau 38% o'i gymharu â phoblogaeth pysgod yn 1970.[32] Gwelwyd gostyngiad mewn poblogaethau pysgod byd-eang am y tro cyntaf yn ystod y 1990au. Erbyn y 2020au roedd llawer o bysgod masnachol wedi'u gorgynaeafu a thua 27% o'r stoc pysgod sy'n cael eu gor-ymelwi (ecsbloetio) yn yr Unol Daleithiau yn digwydd oherwydd gorbysgota.[33] Yn Tasmania, sylwyd bod dros 50% o rywogaethau pysgodfeydd mawr wedi dirywio dros y 75 mlynedd diwethaf oherwydd gorbysgota.[34]

Gweithredu rhyngwladol[golygu | golygu cod]

“ Mae gan y cyhoedd ymdeimlad cryf iawn o’r argyfwng hinsawdd ac mae hynny’n gyrru gwleidyddiaeth, yn sicr yn yr UE, ond hefyd yn fyd-eang, fwy na thebyg. Mae'r argyfwng hinsawdd mor ddirfawr fel ei bod yn anochel y bydd angen i arweinwyr gwleidyddol fynd i’r afael ag ef. Nid yw’r argyfwng bioamrywiaeth mor amlwg â hynny i lawer o’n dinasyddion. ”

Frans Timmermans, Is-Lywydd y Cenhedloedd Unedig[36]

Ceir llawer o sefydliadau sy'n ymroddedig i gadwraeth e.e. Rhestr Goch o Rywogaethau Dan Fygythiad gan yr Undeb Rhyngwladol dros Gadwraeth Natur ac Adnoddau Naturiol (IUCN) a Deddf Rhywogaethau Mewn Perygl yr Unol Daleithiau. Mae'r gwyddonydd amgylcheddol Norman Myers a'i gydweithwyr wedi nodi 25 man o ran bioamrywiaeth a allai fod yn flaenoriaethau ar gyfer diogelu cynefinoedd.[37]  

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. ↑ 1.0 1.1 "Underestimating the Challenges of Avoiding a Ghastly Future". Frontiers in Conservation Science 1. 2021. arXiv:6. doi:10.3389/fcosc.2020.615419.
  2. ↑ "World Scientists' Warning to Humanity: A Second Notice". BioScience 67 (12): 1026–1028. 13 November 2017. doi:10.1093/biosci/bix125. "Moreover, we have unleashed a mass extinction event, the sixth in roughly 540 million years, wherein many current life forms could be annihilated or at least committed to extinction by the end of this century."
  3. ↑ "The Sixth Mass Extinction: fact, fiction or speculation?". Biological Reviews of the Cambridge Philosophical Society 97 (2): 640–663. April 2022. doi:10.1111/brv.12816. PMID 35014169.
  4. ↑ 4.0 4.1 "Biodiversity loss and its impact on humanity". Nature 486 (7401): 59–67. June 2012. arXiv:6. Bibcode 2012Natur.486...59C. doi:10.1038/nature11148. PMID 22678280. https://pub.epsilon.slu.se/10240/7/wardle_d_etal_130415.pdf. "...at the first Earth Summit, the vast majority of the world's nations declared that human actions were dismantling the Earth's ecosystems, eliminating genes, species and biological traits at an alarming rate. This observation led to the question of how such loss of biological diversity will alter the functioning of ecosystems and their ability to provide society with the goods and services needed to prosper."
  5. ↑ United Nations Environment Programme (2021). Making Peace with Nature: A scientific blueprint to tackle the climate, biodiversity and pollution emergencies. Nairobi: United Nations.
  6. ↑ "Economics of biodiversity review: what are the recommendations?". The Guardian. February 2, 2021. Cyrchwyd February 8, 2021.
  7. ↑ "The Economics of Biodiversity: The Dasgupta Review Headline Messages" (PDF). UK government. 2021. t. 1. Cyrchwyd December 16, 2021. Biodiversity is declining faster than at any time in human history. Current extinction rates, for example, are around 100 to 1,000 times higher than the baseline rate, and they are increasing.
  8. ↑ "Accelerated modern human-induced species losses: Entering the sixth mass extinction". Science Advances 1 (5): e1400253. June 2015. Bibcode 2015SciA....1E0253C. doi:10.1126/sciadv.1400253. PMC 4640606. PMID 26601195. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=4640606.
  9. ↑ "Estimating the normal background rate of species extinction". Conservation Biology 29 (2): 452–62. April 2015. doi:10.1111/cobi.12380. PMID 25159086. https://www.zora.uzh.ch/id/eprint/98443/1/Conservation_Biology_2014_early-view.pdf.
  10. ↑ "Vertebrates on the brink as indicators of biological annihilation and the sixth mass extinction". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 117 (24): 13596–13602. June 2020. Bibcode 2020PNAS..11713596C. doi:10.1073/pnas.1922686117. PMC 7306750. PMID 32482862. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7306750.
  11. ↑ "The past and future human impact on mammalian diversity". Science Advances 6 (36): eabb2313. September 2020. Bibcode 2020SciA....6.2313A. doi:10.1126/sciadv.abb2313. PMC 7473673. PMID 32917612. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=7473673.
  12. ↑ Cardinale, Bradley J.; Duffy, J. Emmett; Gonzalez, Andrew; Hooper, David U.; Perrings, Charles; Venail, Patrick; Narwani, Anita; Mace, Georgina M. et al. (2012-06-06). "Biodiversity loss and its impact on humanity". Nature 486 (7401): 59–67. Bibcode 2012Natur.486...59C. doi:10.1038/nature11148. ISSN 0028-0836. PMID 22678280. http://dx.doi.org/10.1038/nature11148.
  13. ↑ "The IUCN Red List of Threatened Species". IUCN Red List of Threatened Species. Cyrchwyd April 30, 2021.
  14. ↑ Melillo, Gianna (July 19, 2022). "Threat of global extinction may be greater than previously thought, study finds". The Hill. Cyrchwyd July 20, 2022.
  15. ↑ Isbell, Forest; Balvanera, Patricia (2022). "Expert perspectives on global biodiversity loss and its drivers and impacts on people". Frontiers in Ecology and the Environment. arXiv:etal.. doi:10.1002/fee.2536. https://esajournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/fee.2536.
  16. ↑ Biodiversity loss (Encyc. Brit.)
  17. ↑ "Landmark analysis documents the alarming global decline of nature". Science. 6 May 2019. doi:10.1126/science.aax9287. ""For the first time at a global scale, the report has ranked the causes of damage. Topping the list, changes in land use—principally agriculture—that have destroyed habitat. Second, hunting and other kinds of exploitation. These are followed by climate change, pollution, and invasive species, which are being spread by trade and other activities. Climate change will likely overtake the other threats in the next decades, the authors note. Driving these threats are the growing human population, which has doubled since 1970 to 7.6 billion, and consumption. (Per capita of use of materials is up 15% over the past 5 decades.)""
  18. ↑ "The biodiversity of species and their rates of extinction, distribution, and protection". Science 344 (6187): 1246752. May 2014. arXiv:6. doi:10.1126/science.1246752. PMID 24876501. "The overarching driver of species extinction is human population growth and increasing per capita consumption."
  19. ↑ "Top scientists warn of 'ghastly future of mass extinction' and climate disruption". The Guardian. January 13, 2021. Cyrchwyd January 19, 2021.
  20. ↑ Life on the Brink: Environmentalists Confront Overpopulation. University of Georgia Press. 2012. t. 83. ISBN 978-0820343853.
  21. ↑ "Interactions between climate change and land use change on biodiversity: attribution problems, risks, and opportunities". WIREs Climate Change 5 (3): 317–335. 2014. doi:10.1002/wcc.271.
  22. ↑ "Agriculture and biodiversity: a review". Biodiversity 18 (2–3): 45–49. 3 July 2017. doi:10.1080/14888386.2017.1351892.
  23. ↑ "Human drivers of national greenhouse-gas emissions". Nature Climate Change 2 (8): 581–586. August 2012. Bibcode 2012NatCC...2..581R. doi:10.1038/nclimate1506.
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 "Evidence of the environmental impact of noise pollution on biodiversity: a systematic map protocol". Environmental Evidence 8 (1): 8. 2019. doi:10.1186/s13750-019-0146-6.
  25. ↑ 25.0 25.1 "Noise pollution changes avian communities and species interactions". Current Biology 19 (16): 1415–9. August 2009. doi:10.1016/j.cub.2009.06.052. PMID 19631542.
  26. ↑ "The effects of anthropogenic noise on animals: a meta-analysis". Biology Letters 15 (11): 20190649. November 2019. doi:10.1098/rsbl.2019.0649. PMC 6892517. PMID 31744413. http://www.pubmedcentral.nih.gov/articlerender.fcgi?tool=pmcentrez&artid=6892517.
  27. ↑ "Assessing the global threat of invasive species to marine biodiversity". Frontiers in Ecology and the Environment 6 (9): 485–492. 2008. doi:10.1890/070064.
  28. ↑ 28.0 28.1 "Biological invaders are threats to human health: an overview". Ethology Ecology & Evolution 26 (2–3): 112–129. 2014. doi:10.1080/03949370.2013.863225.
  29. ↑ 29.0 29.1 "Invasive Species, Environmental Change and Management, and Health". Annual Review of Environment and Resources 35 (1): 25–55. 2010. doi:10.1146/annurev-environ-033009-095548.
  30. ↑ US Department of Commerce, National Oceanic and Atmospheric Administration. "What is an invasive species?". oceanservice.noaa.gov. Archifwyd o'r gwreiddiol ar September 29, 2010.
  31. ↑ 31.0 31.1 "The Energy Footprint: How Oil, Natural Gas, and Wind Energy Affect Land for Biodiversity and the Flow of Ecosystem Services". BioScience 65 (3): 290–301. 2015. doi:10.1093/BIOSCI/BIU224.
  32. ↑ "Status of Marine Biodiversity in the Anthropocene". YOUMARES 9 – The Oceans: Our Research, Our Future: Proceedings of the 2018 conference for YOUng MArine RESearcher in Oldenburg, Germany. Cham: Springer International Publishing. 2020. tt. 57–82. doi:10.1007/978-3-030-20389-4_4. ISBN 978-3-030-20389-4.
  33. ↑ "Global Marine Biodiversity Trends". Annual Review of Environment and Resources 31 (1): 93–122. 2006. doi:10.1146/annurev.energy.31.020105.100235.
  34. ↑ "Species Extinction in the Marine Environment: Tasmania as a Regional Example of Overlooked Losses in Biodiversity". Conservation Biology 19 (4): 1294–1300. 2005. doi:10.1111/j.1523-1739.2005.00159.x. https://archive.org/details/sim_conservation-biology_2005-08_19_4/page/1294.
  35. ↑ Rankin, Jennifer; Harvey, Fiona (July 21, 2022). "Destruction of nature as threatening as climate crisis, EU deputy warns". The Guardian. Cyrchwyd August 1, 2022.
  36. ↑ Rankin, Jennifer; Harvey, Fiona (July 21, 2022). "Destruction of nature as threatening as climate crisis, EU deputy warns". The Guardian. Cyrchwyd August 1, 2022.
  37. ↑ "Biodiversity hotspots for conservation priorities". Nature 403 (6772): 853–8. February 2000. Bibcode 2000Natur.403..853M. doi:10.1038/35002501. PMID 10706275.

Dolenni allanol[golygu | golygu cod]

Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Colli_bioamrywiaeth&oldid=11853403"