Brwydr Mynydd Camstwn

Oddi ar Wicipedia
Brwydr Mynydd Camstwn
Enghraifft o'r canlynolbrwydr Edit this on Wikidata
Dyddiad10 Mehefin 1404 Edit this on Wikidata
LleoliadY Grysmwnt Edit this on Wikidata
Map
GwladwriaethTeyrnas Lloegr Edit this on Wikidata
RhanbarthSir Fynwy Edit this on Wikidata
Brwydr Mynydd Camstwn
Mynydd Camstwn
Brwydr Mynydd Camstwn

Ymladdwyd Brwydr Gallt Campston neu Frwydr Mynydd Camstwn, ger Y Grysmwnt (Cyfeirnod OS: SO362224) rywdro ym Mehefin 1405[1] rhwng byddin Owain Glyn Dŵr, Tywysog Cymru, a byddin Harri V, brenin Lloegr dan arweiniad Iarll Warwick. Lladdwyd nifer o Gymry, gan gynnwys Elis ap Richard ap Howell ap Morgan Llwyd, Cludwr Baner Glyn Dŵr wrth iddynt ddianc o faes y gad. Llwyddodd y Saeson i gael y llaw uchaf a throedle arall yn Sir Fynwy.

Ceir cyfeiriad at y frwydr yng Nghroniclau Owain Glyn Dŵr a sgwennwyd gan y bardd Gruffudd Hiraethog rhwng 1556 a 1564: Yn yr un flwyddyn hono y bv y lladdfa ar gymru ar vynydd kamstwm.[2]

Ceir disgrifiad gan y Tywysog Harri (a ddaeth yn ddiweddarach yn frenin) at ei dad (Harri IV, brenin Lloegr), ond mae'n rhaid ei ddarllen gyda phinsiad reit fawr o halen, ac yn chwyddo'r disgrifiadau o'i fyddin ei hun! Disgrifia symudiad y byddinoedd cyn y frwydr yn eitha manwl. Dywed, 'ar 11 Mawrth, daeth cynrychiolwyr o'r fyddin Gymreig o rannau o Forgannwg, Brynbuga a Gwent, 8,000 i gyd gan losgi ar y diwrnod hwnnw thân o dref y Grosmwnt o fewn Arglwyddiaeth Mynwy a Jenvoia'. Felly, digwyddodd y frwydr yn union wedi i'r Fyddin Gymreig gipio Castell y Grysmwnt.

Arweiniwyd y Saeson gan Gilbert Talbot, Syr William Newport a Syr John Greyndor, ac roedd marchogion y brenin, mewn arfwisgoedd. Ymddengys fod ymddangosiad y Saeson yn ddirybudd i'r Cymry, a oedd wrthi'n anrheithio'r dref; nid oeddent yn eu disgwyl. Cafwyd brwydr fer, a ffodd y Cymry oddi yno.

Cefndir[golygu | golygu cod]

Drwy 1404-5 ymosododd y Cymry yn eitha rheolaidd ar dde Swydd Henffordd, gan greu anhrefn a llanast yno. Daliai'r Saeson eu gafael ar gastell y Fenni, Sir Fynwy, a nifer o gestyll eraill gan gynnwys Trefynwy, Brynbuga, y Grysmwnt, Ynysgynwraidd a Chastell Gwyn, ond roedd y tiroedd o'u cwmpas yn cael ei reoli gan y Cymry, a gellir ystyried de Cymru yn y cyfnod hwn, o ran y cestyll Seisnig hyn, yn un gwarchae anferthol.

Wedi'r frwydr[golygu | golygu cod]

Ychydig wedi'r frwydr hon, ym Mai cafwyd cyflafan Pwll Melyn. Fodd bynnag, enillodd y Cymry un o'u brwydrau pwysicaf: Brwydr Craig-y-dorth, un filltir i'r gogledd-ddwyrain o eglwys Cwmcarfan, Sir Fynwy.[3]

Lleoliad[golygu | golygu cod]

Mae'n bur debyg fod maes y gad ar y llwybr sy'n ymestyn o Henffordd i Langiwa dros grib Mynydd Camstwn i Llanfihangel Crucornau ac i'r Fenni. Fe'i lleolir tua 3 km i'r de-orllewin o'r Grysmwnt ac 8 km i'r gogledd-ddwyrain o'r Fenni (NGR SO 362 224).[4] Archwiliwyd yr ardal yn y 2010au ond ni chafwyd hyd i olion y frwydr.

Darllen pellach[golygu | golygu cod]

  • J.E.Lloyd, Owain Glyndwr, 1931, t.87.

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod]

  1. meysyddbrwydro.cbhc.gov.uk; Adroddiad i Lywodraeth Cymru gan Chris E Smith; adalwyd 18 Awst 2018.
  2. [NLW Peniarth MS 135. Cyhoeddwyd y testun gan J.E. Lloyd, Owen Glendower (Rhydychen, 1931), 152 (Yn yr un flwyddyn hono y bv y lladdfa ar gymru ar vynydd kamstwm)
  3. meysyddbrwydro.cbhc.gov.uk; adalwyd 8 Mehefin 2018.
  4. D.H. Williams, White Monks in Gwent and the Border (Pont-y-pŵl, 1976), t36.