Brenhinoedd Cymru a Thywysogion brodorol Cymru

Oddi ar Wicipedia
Jump to navigation Jump to search
Arfbais Owain Glyndŵr, Tywysog olaf Cymru ac arweinydd olaf Cymru annibynnol.

Rhestr o Frenhinoedd a Thywysogion brodorol Cymru.

Cyd-destun[golygu | golygu cod y dudalen]

Cyn: Brenin y Brythoniaid[golygu | golygu cod y dudalen]

Cyn teitl Brenin neu Dywysog Cymru, defnyddiwyd y teitl Brenin y Brythoniaid i ddisgrifio Brenin y Brythoniaid Celtaidd, hynafiaid y Cymry.[1]

Diwedd y teitlau Cymreig[golygu | golygu cod y dudalen]

Lladdwyd Llywelyn ein Llyw Olaf (Tywysog Cymru) gan filwyr Seisnig ym 1282 a daeth artaith a lladd ei frawd Dafydd ap Gruffydd ym 1283 hefyd gan filwyr o Loegr i ben i bob pwrpas ag annibyniaeth Cymru. Yna defnyddiwyd y teitl Tywysog Cymru gan frenhiniaeth Lloegr fel etifedd gorsedd Lloegr.[2][3]

Gorgyffwrdd teitlau Cymreig a Saesnig[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn ystod y cyfnod 1400-1413, yn dilyn gwrthryfel yn erbyn rheolaeth Lloegr yng Nghymru, bu Tywysog brodorol Cymru, Owain Glyndŵr a brenhiniaeth Seisnig wedi’i benodi’n Dywysog Cymru (a ddaeth yn Harri V o Loegr yn ddiweddarach). Tywysog brodorol Cymru, Owain Glyndŵr a arweiniodd luoedd Cymru yn erbyn Tywysog Lloegr a rheolaeth Lloegr yng Nghymru.[4]

Ar ôl[golygu | golygu cod y dudalen]

Yn dilyn marwolaeth Owain Glyndŵr yn 1415, dim ond etifedd anfrodorol i frenhiniaeth Lloegr (ac yn ddiweddarach Brydeinig) sydd wedi dal teitl Tywysog Cymru.

Rhestr Brenhinoedd a Thywysogion Cymru[golygu | golygu cod y dudalen]

Llun Enw Arfbais Teyrnas Teitl Cymreig Cyfnod y teitl

(Yn ôl tystiolaeth)

Marwolaeth ac achos marwolaeth Ffynhonnell
Cyn y cynfod yma, gweler: Brenin y Brythoniaid
Brenin Cymru & Tywysog Cymru
Gruffydd ap Cynan.jpg Gruffudd ap Cynan
Gryffydd ap Cynan, King of Gwynedd.svg
Aberffraw, Terynas Gwynedd (O 1081) 		Aberffraw, Terynas Gwynedd (O 1081) Brenin y Cymry i gyd, Tywysog y Cymru i gyd

(ym 1137)[5]

1137 Bu farw yn 1137, yn 81-82 mlwydd oed. Brut y Tywysogion[6]
Owain Gwynedd (PB02299).jpg Owain Gwynedd
Coat of arms of Owain Gwynedd.svg
Caernarfon

(Dim tystiolaeth o ddefnydd yr arfbais.)

Teyrnas Gwynedd Tywysog dros y wlad Brydeinig (ym 1146); Brenin Cymru, Brenin y Cymry, tywysog y Cymry 1146–1170 Bu farw yn 1170, yn 69-70 mlwydd oed. Brut y Tywysogion; chartiau modern.[7]
Tywysog Cymru
Rice ap Gryffydd, Prince of Wales.jpg Rhys ap Gruffydd

(Yr Arglwydd Rhys)

Coat of arms of Deheubarth.svg
Teyrnas Deheubarth 		Teyrnas Deheubarth (O 1155) Pennaeth Cymru i gyd (ym 1197); Tywysog y Cymry (ym 1184), Tywysog Cymru 1184–1197 Bu farw yn 1197, yn 65 mlwydd oed. Brut y Tywysogion; chartiau modern
LlywelynFawr.jpg Llywelyn ap Iorwerth

(Llywelyn Fawr)

Arms of Llywelyn.svg
Teyrnas Gwynedd 		Gwynedd (o 1194), hefyd o 1208 a Powys, o 1216 hefyd Deheubarth Tywysog y Cymry (ym 1228); Tywysog Cymru (ym 1240) 1228–1240 Bu farw yn 1240, yn 66-67 mlwydd oed. Brut y Tywysogion; chartiau modern
Llywelyn the Great detail.jpg Dafydd ap Llywelyn
Arms of Llywelyn.svg
Teyrnas Gwynedd 		Gwynedd Tywysog Cymru (fo 1220) 1220–1246 Bu farw yn sydyn yn 1246, yn 33 mlwydd oed. Cytundeb gyda Lloegr
Llywelyn the Last at Cardiff City Hall.jpg Llywelyn ap Gruffudd

(Llywelyn ein Llyw Olaf)

Arms of Llywelyn.svg
Teyrnas Gwynedd 		Gwynedd (o 1246), ar adegau hefyd Powys a Deheubarth

Tywysog Gwynedd yn 1246 ar ol Dafydd.

Tywysog Cymru (yn 1264; yn 1258; yn 1267; 1258–82)

"Tywysog Cymru" o 1258. (Adnabyddir gan Henry III 29 Medi 1267)

1258–1282 Lladdwyd ar y 11eg o Ragfyr yn 1282, yn 59 mlwydd oed.

Lladdwyd gan filwr Saesnig mewn twyll, dan yr argraff o gael drafodaeth. Cymerwyd ei ben o amgylch Llundain ar waywffon a roddwyd ei ben ar bigyn Twr Llundain.[8]

Brut y Tywysogion; Cytunedb gyda'r Alban, Cytundeb gyda Lloegr, llythyron, charteri etc.
Dafydd ap Gruffydd
Arms of Dafydd ap Gruffydd.svg
Teyrnas Gwynedd 		Teyrnas Gwynedd Tywysog Cymru (yn 1283) 1282–1283 Lladdwyd ar Hydrey 3ydd, 1283.

Llusgwyd trwy strydoedd Shrewsbury gan geffyl. Crogwyd, adfywiyd adiberfeddwyd. Taflwyd ei berfeddau i'r tân wrth iddo wylio. torrwyd ei ben i ffwrdd a'i roi ar bigyn Twr llundain nesaf at ei frawd Llywelyn. Torrwyd ei gorff mewn i chwarteri.[9]

Llythyrau[10]
Rheolaeth Saesnig yn dechrau ar ol artaith a llofruddiaeth Llywelyn ein Llyw Olaf ac artaith a llofruddiaeth Dafydd ap Gruffydd.
Cofeb memorial to Madoc Madog ap Llywelyn Eglwys Gresford Church Cymru Wales 12.jpg Madog ap Llywelyn
Arms of Llywelyn.svg
Teyrnas Gwynedd 		Teyrnas Gwynedd Tywysog Cymru (yn 1294) 1294–1295 Daliwyd fel carcharor yn Llundain. Dogfen Penmachno
All or nothing - Owain Glyndwr statue, Corwen - geograph.org.uk - 1862001.jpg Owain Glyndŵr
Arms of Owain Glyndŵr.svg
Teyrnas Gwynedd a hefyd Teyrnas Deheubarth 		Gogledd powys. Erbyn 1404–5, Cymru i gyd. Erbyn 1409 Gwynedd yn unig. Tywysog Cymru

(1400-1415. Ni ddebyniodd bardwn gan frenhinoedd Lloegr.)

1400 – 1415 1415, yn 55-56 mlwydd oed. Claddwyd yn ddirgel. Llythr Penal

Cyfeiriadau[golygu | golygu cod y dudalen]

  1. ↑ Kari Maund (2000). The Welsh Kings: The Medieval Rulers of Wales. Tempus. ISBN 0-7524-2321-5.
  2. ↑ "The History Press | Llywelyn the Last". www.thehistorypress.co.uk (yn Saesneg). Cyrchwyd 2022-05-27.
  3. ↑ Long, Tony. "Oct. 3, 1283: As Bad Deaths Go, It's Hard to Top This". Wired (yn Saesneg). ISSN 1059-1028. Cyrchwyd 2022-05-27.
  4. ↑ "OWAIN GLYNDWR (c. 1354 - 1416), 'Prince of Wales' | Dictionary of Welsh Biography". biography.wales. Cyrchwyd 2022-05-27.
  5. ↑ "Brut y Tywysogion". www.maryjones.us. Cyrchwyd 2022-05-24.
  6. ↑ "Brut y Tywysogion". www.maryjones.us. Cyrchwyd 2022-05-31.
  7. ↑ Carpenter, David (2003). The struggle for mastery: Britain 1066–1284.
  8. ↑ Davies, Dr John (2020). Accident or Assassination?The Death of Llywelyn 11th December 1282 (PDF). Abbey Cwmhir Heritage Trust.
  9. ↑ Long, Tony. "Oct. 3, 1283: As Bad Deaths Go, It's Hard to Top This". Wired (yn Saesneg). ISSN 1059-1028. Cyrchwyd 2022-05-27.
  10. ↑ Nodyn:Cite DWB
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Brenhinoedd_Cymru_a_Thywysogion_brodorol_Cymru&oldid=11066924"